بیکاری ۲ میلیون نفری در بهار ۹۹ به دلیل شیوع کرونا

  هدف از اجرای طرح آمارگیری نیروی کار چیست؟

طرح آمارگیری نیروی کار با هدف شناخت ساختار و وضعیت جاری نیروی کار و تغییرات آن اجرا می‌شود. این هدف از طریق «برآورد شاخص‌های فصلی و سالانه‌ نیروی کار در سطح کل کشور و استان‌ها»، «برآورد تعداد سالانه نیروی کار در سطح کل کشور و استان‌ها»، «برآورد تغییرات فصلی و سالانه شاخص‌های نیروی کار در سطح کل کشور و استان‌ها» و «برآورد تغییرات سالانه شاخص‌های نیروی کار در سطح استان‌ها» تأمین می‌شود.

  شیوع کووید ١٩ چه تاثیری بر آمارهای نیروی کار فصل بهار کشور گذاشته است؟

بررسی نتایج حاکی از مشهود بودن اثر کووید ١٩ بر بازار کار کشور در فصل بهار نسبت به فصل مشابه سال قبل است. مطابق این نتایج، جمعیت غیرفعال کشور افزایش و جمعیت شاغل و بیکار کشور (جمعیت فعال) با کاهش ملموسی مواجه شده است.

بررسی نرخ مشارکت اقتصادی جمعیت ١٥ساله و بیشتر در بهار ١٣٩٩ نشان می‌دهد که 41 درصد جمعیت در سن کار (١٥ ساله و بیشتر) از نظر اقتصادی فعال بوده‌اند، یعنی در گروه شاغلان یا بیکاران قرار گرفته‌اند. همچنین نتایج نشان می‌دهد که نرخ مشارکت اقتصادی در بین زنان نسبت به مردان و در نقاط شهری نسبت به نقاط روستایی کمتر بوده است. بررسی روند تغییرات نرخ مشارکت اقتصادی کل کشور نشان می‌دهد که این شاخص، نسبت به فصل مشابه در سال قبل (بهار١٣٩٨)، ٣.٧درصد کاهش داشته است. به عبارت دیگر در فصل بهار سال جاری نسبت به فصل مشابه سال قبل حدود ٢ میلیون نفر از بازار کار خارج شده‌اند که بیش از یک میلیون و 20هزار نفر را زنان و 970هزار نفر را مردان تشکیل می‌دهند.

حجم ساعت کار انجام شده نسبت به فصل مشابه سال ١٣٩٨ بیش از ١٩٥ میلیون نفرساعت کاهش یافته و از یک میلیارد و ١٢١ میلیون نفرساعت به ٩٢٦ میلیون نفرساعت در بهار 99 رسیده است

  در بهار ١٣٩٩ نسبت به بهار ١٣٩٨ نسبت اشتغال تغییری کرده است و اگر کرده، میزان تغییرات چه مقدار بوده است؟

در بهار ١٣٩٩، بررسی نسبت اشتغال جمعیت ١٥ساله و بیشتر بیانگر آن است که ٣٦,٩درصد از جمعیت در سن کار شاغل بوده‌اند. این شاخص در بین مردان بیشتر از زنان و در نقاط روستایی بیشتر از نقاط شهری بوده است. ارزیابی این شاخص گویای آن است که در بهار ١٣٩٩ نسبت به بهار ١٣٩٨، نسبت اشتغال به میزان ٢.٩درصد کاهش یافته و در واقع در بهار سال جاری نسبت به فصل بهار سال گذشته حدود یک میلیون و 500هزار نفر از جمعیت شاغل کاسته شده است. با شیوع بیماری کووید ١٩ بسیاری از کسب و کارها به حالت تعطیل یا نیمه‌تعطیل درآمدند. در ماه‌های اخیر بازار کار نه تنها در کشور ما بلکه در کل جهان متاثر از این بحران بوده که به طرق مختلف این اثرات نمود پیدا کرده‌اند و بررسی نتایج طرح آمارگیری نیروی کار نشان می‌دهد این بیماری بازار اشتغال ایران را به شدت تحت تاثیر قرار داده است.

  تغییرات ساعت کار شاغلان در بهار ١٣٩٩ نسبت به بهار ١٣٩٨چگونه بوده و آیا روند افزایش داشته یا کاهشی بوده است؟

بررسی جمعیت شاغل به تفکیک ساعت کار در بهار ١٣٩٩ گویای آن است که حجم ساعت کار انجام شده در طول یک هفته مرجع توسط جمعیت شاغل نسبت به فصل مشابه سال ١٣٩٨ بیش از ١٩٥ میلیون نفرساعت کاهش یافته و از یک میلیارد و ١٢١ میلیون نفرساعت به ٩٢٦ میلیون نفرساعت در دوره مورد بررسی رسیده است. همچنین متوسط ساعات کار هفتگی نیز در این فصل نسبت به فصل مشابه سال قبل با کاهش محسوسی مواجه شده و از ٤٥,٨ ساعت در هفته در بهار ١٣٩٨ به 40.4ساعت در هفته برای هر نفر شاغل در بهار امسال رسیده که حاکی از کاهش محسوس ساعت کار انجام شده توسط جمعیت شاغل در فصل بهار ١٣٩٩ است و این پدیده در سال‌های اخیر بی‌سابقه بوده است. به طور کلی، ٥٦,١درصد از جمعیت شاغل، ٤٤ ساعت و بیشتر و ٣٦.٧درصد کمتر از ٤٤ ساعت در هفته مرجع کار کرده‌اند و ٧.٢درصد نیز در هفته مرجع موقتاً در سر کار خود حاضر نبوده‌اند.

  اشتغال در بخش‌های عمده اقتصادی در بهار ١٣٩٩ نسبت به بهار ١٣٩٨ چگونه بوده و سهم آن چه تغییری کرده است؟

بررسی اشتغال در بخش‌های عمده اقتصادی نشان می‌دهد که بخش خدمات با ٤٩,٧درصد بیشترین سهم اشتغال را به خود اختصاص داده و بخش‌های صنعت با ٣١.٨ و کشاورزی با ١٨.٦درصد در رتبه‌های بعدی قرار دارند. سهم شاغلان بخش کشاورزی در بهار ١٣٩٩ نسبت به فصل مشابه سال قبل 0.3درصد کاهش و سهم شاغلان بخش صنعت 0.3درصد و سهم شاغلان بخش خدمات 0.1درصد افزایش داشته است. با نگاهی به جمعیت شاغل مشاهده می‌شود، جمعیت شاغل بخش کشاورزی بیش از ٣٦٥هزار نفر یعنی ٧.٨درصد نسبت به بهار سال گذشته کاهش یافته است. همچنین بررسی جمعیت بخش‌های صنعت و خدمات نیز نشان می‌دهد جمعیت بخش‌های مذکور در بهار  ١٣٩٩ نسبت به بهار ١٣٩٨ به ترتیب به میزان 204هزار نفر معادل ٥.٢درصد و ٧٣٣هزار نفر معادل ٦درصد کاهش یافته‌اند.

اگر بخواهیم به صورت دقیق‌تر بگوییم، به طور کلی از 20 گروه فعالیت‌های عمده اقتصادی، فقط ٥ گروه فعالیتی با افزایش جمعیت شاغل در بهار ١٣٩٩ نسبت به بهار١٣٩٨ مواجه شده‌اند و سایر گروه‌های فعالیتی کاهش شاغلان را در دوره مورد بررسی تجربه کرده‌اند. بیشترین میزان افزایش جمعیت شاغل مربوط به گروه سلامت انسان و مددکاری اجتماعی است که این نیز خود شاهدی بر تاثیر بیماری کووید ١٩ بر بازار کار کشور در دوره مذکور است. بیشترین کاهش نیز مربوط به رشته فعالیت‌های کشاورزی، صنعت ساخت، عمده‌فروشی و خرده‌فروشی، حمل و نقل، آموزش و هتل و رستوران است.

  نرخ بیکاری بهار ١٣٩٩ چه قدر بود و نسبت به بهار ١٣٩٨ چه تغییری کرده است؟

بررسی نرخ بیکاری جمعیت ١٥ساله و بیشتر نشان می‌دهد که ٩,٨درصد از جمعیت فعال، بیکار بوده‌اند. بر همین اساس نیز نرخ بیکاری در بین زنان نسبت به مردان و در نقاط شهری نسبت به نقاط روستایی بیشتر بوده است. بررسی روند تغییرات نرخ بیکاری کل کشور نشان می‌دهد که این شاخص، نسبت به فصل مشابه در سال قبل (بهار ١٣٩٨) ١.١واحد درصد کاهش داشته است.

در فصل بهار سال جاری نسبت به فصل مشابه سال قبل حدود ٢ میلیون نفر از بازار کار خارج شده‌اند که بیش از یک میلیون و 20هزار نفر را زنان و 970هزار نفر را مردان تشکیل می‌دهند

البته بررسی یک شاخص به تنهایی نماینده خوبی برای رصد بازار کار نیست بلکه باید مجموعه‌ای از شاخص‌ها را در کنار هم دید تا بتوان سیمای درستی از بازار کار را به تصویر کشید. آمارهای بازار کار کشور در بهار سال جاری نشان می‌دهد بخش قابل توجهی از جمعیت از بازار کار خارج شده و به جمعیت غیرفعال افزوده شده، به همین علت، کاهش نرخ بیکاری مثبت به نظر نمی‌رسد چرا که زمانی این پدیده می‌توانست مثبت باشد که جمعیت شاغل (نسبت اشتغال) و نرخ مشارکت اقتصادی افزایش یافته باشد. در فصل بهار ١٣٩٩ نسبت به فصل مشابه سال قبل این پدیده رخ نداده و چنانچه اشاره شد، به دلیل بحران جهانی بیماری کووید ١٩ جمعیت شاغل کشور کاهش محسوسی داشته است.

  نرخ بیکاری جوانان ٢٤-١٥ ساله در بهار ١٣٩٩ چگونه است؟

بررسی نرخ بیکاری جوانان ٢٤-١٥ ساله حاکی از آن است که ٢٤,٥درصد از جمعیت فعال این گروه سنی بیکار بوده‌اند. این شاخص در بین زنان نسبت به مردان و در نقاط شهری نسبت به نقاط روستایی بیشتر بوده است. بررسی روند تغییرات نرخ بیکاری جوانان ٢٤-١٥ ساله کل کشور نشان می‌دهد که این شاخص نسبت به فصل مشابه در سال گذشته 2درصد کاهش یافته است.

  وضعیت جمعیت غیرفعال کشور در دوره مورد بررسی چگونه است؟

جمعیت غیرفعال نشان می‌دهد چه تعداد از جمعیت در سن کار، خارج از بازار کار هستند. در بهار ١٣٩٩ بیش از ٣٦ میلیون و 700هزار نفر از جمعیت در سن کار، خارج از بازار کار بوده‌اند که در مقایسه با فصل مشابه سال قبل به میزان ٢ میلیون و 760هزار نفر به جمعیت غیرفعال افزوده شده است. از این میزان حدود یک میلیون و 300هزار نفر مردان و بیش از یک میلیون و 460هزار نفر از زنان در فصل بهار ١٣٩٩ نسبت به فصل مشابه سال قبل به جمعیت غیرفعال اضافه شده است. نتایج این بررسی نشان می‌دهد بخش قابل‌توجهی از این میزان افزایش در جمعیت غیرفعال مربوط به افزایش جمعیت زنان خانه‌دار با رقم یک میلیون و ٧٢هزار نفر بوده و 905هزار نفر نیز به جمعیت دارای درآمد بدون کار افزوده شده که 430هزار نفر آن مربوط به مردان بوده است.

نکته حائز اهمیت در بررسی آمارهای جریان نیروی کار در بهار ١٣٩٩ این است که مهم‌ترین جابه‌جایی و تغییر وضع فعالیت، از بیکار به غیرفعال و از شاغل به غیرفعال بوده است و در قیاس با فصول قبلی، غیرفعالانی که کماکان در این فاصله در وضعیت غیرفعال مانده‌اند، افزایش یافته است.

بررسی ماتریس جریان نیروی کار نیز حاکی از آن است که در فصل بهار ١٣٩٩ نسبت به فصل مشابه سال قبل، وضع فعالیت ١٤,٨درصد از افراد شاغل به غیرفعال تغییر یافته و ٣٧.٢درصد از افراد بیکار جویای کار نیز در همین مدت از بازار کار خارج شده‌اند. ٩٣.٦درصد از افراد غیرفعال نیز طی این مدت در همان وضعیت غیرفعال باقی مانده‌اند. اشتغال در بازار کار ایران تنوع زیادی دارد؛ از اشتغال پاره‌وقت، موقتی، کارکن فامیلی بدون مزد و غیررسمی و غیرمتشکل گرفته تا قراردادهای کاری کوتاه‌مدت. بعضاً نیز درصدی از شاغلین کشور از ثبات و دوام کمتری برخوردار بوده‌اند، در نتیجه در شرایطی نظیر شیوع بیماری کرونا که در همه کشورها بر اقتصاد و بازار کار تأثیرات قابل توجهی گذاشته، این دسته از شاغلین یا به جمعیت بیکار اضافه شده‌اند یا در مواردی که اشتغال افراد از اولویت کمتری در معیشت خانوار برخوردار بوده، به جمعیت غیرفعال افزوده شده‌اند.