سایه اقتصاد غیررسمی بر زندگی مردم

در ادبیات اقتصادی، اشتغال غیررسمی تمام شاغلانی را دربرمی‌گیرد که از حمایت‌های اجتماعی ازجمله پوشش بیمه‌ای محرومند اما فارغ از اینکه چه میزان در روز، هفته و ماه در بازار کار فعالیت دارند، در آمارهای اشتغال رسمی کشور قرار می‌گیرند. البته یک شغل غیررسمی لزوماً بی‌کیفیت نیست، بلکه ممکن است ماهیت یک شغل برای فرد شاغل به لحاظ پارامترهای درآمدی و میزان رضایت‌مندی، رضایت‌بخش باشد اما به دلیل محرومیت از پوشش بیمه‌ای یا سایر حمایت‌ها، در زمره اشتغال غیررسمی قرار گیرد.

با شیوع کرونا در کشور، دولت وعده کمک به کارگران از راه‌هایی چون اعطای تسهیلات به بنگاه‌های اقتصادی و نیز وام دو میلیونی به این قشر را داد، اما موضوع مغفول در این بین، کارگرانی هستند که در اقتصاد غیررسمی تحت عناوین مختلف مشغول کار هستند و چون این عده، در هیچ سامانه آماری و رفاهی سازماندهی نشده‌اند، قطعا از حمایت‌های دولت نیز بی‌بهره خواهند ماند.

در همین زمینه، نماینده کارگران در شورای عالی کار گفت: ٧٠ تا ٧٢درصد شاغلان در مشاغل پایین‌دست، بیمه نیستند و در رابطه‌های ناسالم کار می‌کنند و حقوق‌های حداقلی ۵۰۰ تا ۶۰۰هزار تومان دریافت می‌کنند.

یکی از معضلات جوامع، عدم ساماندهی کارگران روزمزد است. مادامی‌که نقشه‌های بلندمدت، میان‌مدت و کوتاه‌مدت در حوزه‌های مختلف اشتغال (خدمات، کشاورزی و صنعتی) نداشته باشیم گردش کارگران روزمزد امری بدیهی است

«فرامرز توفیقی» در گفت‌وگو با ایرنا درباره مشکلات کارگران روزمزد گفت: یکی از معضلات جوامع، عدم ساماندهی کارگران روزمزد است. مادامی‌که نقشه‌های بلندمدت، میان‌مدت و کوتاه‌مدت در حوزه‌های مختلف اشتغال (خدمات، کشاورزی و صنعتی) نداشته باشیم گردش کارگران روزمزد امری بدیهی است.

وی افزود: باید برنامه‌ریزی‌های لازم برای ایجاد اشتغال معنادار در حوزه‌های مختلف داشته باشیم و سپس امیدوار باشیم که دیگر شاهد گردش کارگران در بخش‌های مختلف نباشیم.

این فعال کارگری بیان کرد: کشاورزان چون نمی‌توانند معیشت خود را از این طریق برطرف کنند به کارگر روزمزد تبدیل می‌شوند.

وی تصریح کرد: ابتدایی‌ترین کار در این حوزه سامان بخشیدن به این نوع کارگران است نه صرف اشتغال آنها و تا زمانی که نتوانیم آنها را ساماندهی کنیم شاهد آسیب‌ها و بداخلاقی‌ها اجتماعی خواهیم بود. این نماینده کارگران گفت: همیشه تاکید داشتیم که باید به مسائل به شکل فرآیند توجه کنیم و صرف اینکه بگوییم کارگر روزمزد داریم که مبلغی درآمد دارد و گذران زندگی می‌کند کافی نیست، بلکه نداشتن گردش مالی و امنیت شغلی و ساماندهی نشدن می‌تواند تبعات اجتماعی بسیاری داشته باشد. ابتدایی‌ترین موضوع، سامان‌بخشی به مشاغل و این‌گونه افراد است و اگر این اتفاق می‌افتد می‌توانستیم برنامه‌ریزی‌های لازم را انجام دهیم.

وی با اشاره به اینکه ساماندهی مشاغل و افراد در برنامه‌ریزی‌ها موثر است، گفت: وزیر کار همواره تاکید دارند که مشاغلی که قابل احصا نیستند وام دو میلیونی می‌گیرند و این اقدام توسط شهرداری‌ها انجام می‌شود، در حالی‌که پیش از این شاهد بودیم که شهرداری با این افراد بدرفتاری می‌کرد حال چگونه می‌توانیم راستی‌آزمایی و سلامت‌آزمایی کنیم که این وام‌ها به دست افراد و کارگرانی که دغدغه زندگی دارند می‌رسد، چرا که هیچ‌گونه آماری از این افراد وجود ندارد.

توفیقی گفت: کمک کردن به افراد مزدبگیر بسیار سخت است چون قابلیت شناسایی برای ما دشوار است و مجبور هستیم که به راه‌های دیگری متوسل شویم. وی افزود: امیدوارم شیوع بیماری کرونا تلنگری برای دولتمردان باشد تا سامان‌بخشی زیرساخت‌های هر کلونی همچون خانواده، محله، شهر و استان که ابتدایی‌ترین نیازهای شهرنشینی است را در برنامه‌های خود قرار دهند.

این فعال کارگری گفت: متاسفانه در وجود ما سوءاستفاده کردن نهادینه شده است و نمونه آن ثبت‌نام افراد برای دریافت وام یک میلیون تومانی است و از سوی دیگر راستی‌آزمایی آماری نیز نداریم تا بررسی کنیم این تسهیلات به دست افراد موردنظر رسیده است یا نه؟ در حال حاضر نمی‌توانیم بگوییم این کمک‌هایی که دولت انجام می‌دهد به مشاغل آسیب‌پذیر که بیشتر کارگران روزمزدند، می‌رسد.

در مشاغل پایین‌دست ۲۸ تا ۲۹درصد افراد دارای بیمه هستند. تا زمانی که نگران شفافیت آماری باشیم و دوست نداشته باشیم آمارها شفاف باشد، در این تاریکی هر اتفاقی می‌افتد

وی با بیان اینکه در مشاغل پایین‌دست ۲۸ تا ۲۹درصد افرادی هستند که فهرست بیمه برایشان رد می‌شود، افزود: تا زمانی که نگران شفافیت آماری باشیم و دوست نداشته باشیم آمارها شفاف باشد در این تاریکی هر اتفاقی می‌افتد، ازجمله زیرمیزی‌ها، رابطه‌های پنهان، استفاده از دوستان و آشنایان و ارتباطات و مسائلی از این دست.

توفیقی درباره حقوق معوق کارگران نیز گفت: حقوق معوق با توجه به گردش مالی نامناسب در بنگاه‌های کوچک و به خصوص در شرکت‌هایی که پشتیبانی‌دهنده به صنایع همچون خودروسازی هستند وجود دارد و کرونا نیز مزید بر علت شده است.

وی ادامه داد: یکی از اقدامات موثری که معاونت روابط کار وزارت تعاون،‌ کار و رفاه اجتماعی انجام داد این بود که از مهرماه سال گذشته بنگاه‌هایی که مشکلات مالی دارند را شناسایی و به آنها کمک کرد. براساس آمار چندین ۱۰هزار بنگاهی که حقوق معوق داشت، از این طریق شناسایی شد.