سقوط ارزش قوانین تجارت آزاد

سیدمحمد میرزامحمدزاده

توکیو برای محدود کردن صادرات مواد شیمیایی به بازار بزرگ تراشه‌های کره جنوبی همچون سامسونگ گام برداشته و مدعی است تهدید‌هایی مبهم علیه امنیت ژاپن صورت گرفته است؛ سئول اما می‌گوید، منازعات سیاسی دلیل واقعی چنین اقدامی است.

روزنامه نیویورک‌تایمز نوشت: ماه گذشته، پیش از ملاقات اصلی رهبران جهان، آبه شینزو، نخست‌وزیر ژاپن به شدت از نظم تجارت جهانی دفاع کرد؛ نظمی که ترامپ عمیقاً برای تخریب آن کمر بسته است.

شینزو به رهبران گروه بیست در اوساکای ژاپن گفت: یک اقتصاد آزاد و باز، بستر صلح جهانی و رفاه به‌شمار می‌رود.

دو روز بعد، آبه شینزو به آخرین رهبر جهان بدل شد که به تجارت آزاد ضربه زد و اقدام به محدود کردن دسترسی کره جنوبی به مواد شیمیایی ژاپن کرد؛ موادی که برای صنعت الکترونیک گسترده کره جنوبی ضروری است؛ شینزو به تهدید‌های مبهم و نگرانی‌ها نامشخص درباره امنیت ملی اشاره کرد. او با این کار در واقع به جرگه ایالات‌متحده، روسیه و دیگر کشورهایی پیوست که نگرانی‌های امنیت ملی را توجیهی برای قطع روابط تجاری می‌کنند.

چنین مباحثی که به ندرت از سوی رهبران جهانی عنوان می‌شوند، قوانین جهانی بلندمدت را که جلوی از کنترل خارج شدن منازعات تجاری را می‌گیرد، زیر سوال می‌برد. هرچند که چنین مباحثی تضعیف شده‌اند، کارشناسان می‌گویند که جنگ‌های تجاری مخرب ممکن است بیشتر از گذشته رایج شوند.

برایان مرکوریو، یک کارشناس حقوق تجارت بین‌المللی در دانشگاه چین واقع در هنگ‌کنگ در این رابطه گفت: اگر چنین جنگ‌هایی مرسوم شوند، پتانسیل واقعی برای تخریب کامل کل نظام تجاری بین‌المللی وجود دارد.

وی ادامه داد: اگر نه یک یا دو یا سه کشور بلکه 10 یا 15 کشور تصمیم بگیرند که دست به چنین اقداماتی بزنند، اقداماتی به‌واقع یکجانبه بر اساس بهانه‌های بیمارگونه با توجیه امنیت ملی، آن‌وقت قوانین ارزش خود را از دست می‌دهند.

مقامات ژاپنی مدعی هستند که برخی شرکت‌های کره‌جنوبی به شکل نامساعدی کالاهایی که تحت بند محصولات در کنترل یا کالاهای با کاربرد بالقوه نظامی بوده‌اند را مدیریت کرده است. این مقامات نام شرکت‌ها یا اینکه چطور این کالاها به‌صورت اشتباه مدیریت شده‌اند را عنوان نکرده‌اند.

مقامات کره‌جنوبی اما مظنون به روایتی دیگر هستند: تلافی منازعات رو به افزایش سیاسی بین دو کشور در زمینه بازپرداخت هزینه‌های مرتبط به جنگ جهانی دوم. از نظر برخی، اقدام آبه به‌ظاهر عمل به رویکردهای ترامپ است، موضوعی که تجارت را به چماق بدل می‌کند.

جن پارک، کارشناس اقتصاد سیاسی بین‌المللی و سیاست‌های ژاپن در دانشگاه لویولا ماری‌ماونت گفت: موضوع به واقع مشکل‌ساز در این مورد، تبدیل به سلاح کردن رو به فزونی تجارت‌ها و یا منافع اقتصادی برای ترغیب دیگر کشورها بر سر مسئله‌ای کاملا  غیر مرتبط است.

او افزود: ژاپن شکایت‌های برحق زیادی دارد، اما اقدامات تجاری راه صحیح دنبال کردن این شکایت‌ها نیست.

کره‌جنوبی روز جمعه از سازمان ملل‌متحد خواست که ادعاهای ژاپن را بررسی کند. کیم یو گئون، یک مقام ارشد امنیت ملی کره جنوبی در یک بخش خبری این کشور گفت: اگر تحقیقات به این نتیجه برسد که کشور ما کار اشتباهی انجام نداده است، ژاپن باید سریعاً محدودیت‌های صادراتی انتقام‌جویانه خود را بردارد. البته قطعاً باید تحقیقاتی نیز در مورد اینکه ژاپن از قوانین تخطی می‌کند، انجام شود.

اقدام ژاپن آخرین چالش برای قوانین تجارت جهانی به‌شمار می‌رود که چندین دهه رشد تجاری و اقتصادی را زیر سوال‌ می‌برد. پس از جنگ‌جهانی دوم، کشورها شروع به تنظیم قوانین کردند به امید اینکه از تکرار جنگ تجاری که منجر به تشدید رکود اقتصادی جهانی شد، جلوگیری کنند. با این حال آن‌ها استثناهایی را برای اعمال محدودیت از جمله در مواقع مرتبط با امنیت ملی، قائل شدند.

برای چندین سال کشورها نسبت به استفاده از آن استثناها بی‌تفاوت بودند، چرا که ایده امنیت ملی تفسیر گسترده‌ای داشت که می‌‌توانست منجر به سو استفاده شود.

پس از جنگ‌جهانی دوم، کشورها شروع به تنظیم قوانین کردند به امید اینکه از تکرار جنگ تجاری که منجر به تشدید رکود اقتصادی جهانی شد، جلوگیری کنند. با این حال استثناهایی را برای اعمال محدودیت از جمله در مواقع مرتبط با امنیت ملی، قائل شدند

تانیا وون، کارشناس حقوق تجارت بین‌الملل در دانشگاه ملبورن استرالیا در این باره گفت:  اگر همه ما امنیت ملی را بهانه کنیم، امکان بر هم ریختن همه قوانین وجود دارد. به‌ سادگی می‌توان همه چیز را به امنیت ملی ارتباط داد. 

حالا کشورهای بیشتری از این گزینه استفاده می‌کنند.

ترامپ موضوعات امنیت ملی و اولویت‌های اقتصادی را همزمان با تشدید تنش‌ها بر شرکای تجاری بزرگ خود، در هم آمیخت که به وی اجازه می‌داد به کشورهای اروپایی و خودروهای ژاپنی برچسب تهدید امنیت ملی بزند و از تهدید تعرفه‌ای برای مجبور کردن مکزیک به مقاومت علیه مهاجران غیرقانونی عازم به سمت ایالات‌متحده استفاده کند. روسیه زمانی که محدودیت‌های ترافیکی برای ورود و خروج از اوکراین اعمال کرد، همین تهدید امنیت ملی را بهانه کرد. سال گذشته، عربستان سعودی، بحرین و امارات متحده نیز از همین توجیه برای محاصره قطر استفاده کردند.

سازمان تجارت جهانی، داور تجارت جهانی، در حال درگیری با این موضوع است. در ماه آوریل (فروردین - اردیبهشت) این سازمان به نفع روسیه در مورد محدودیت‌های اوکراین رأی داد. آمریکا نیز در این منازعه طرف روس را گرفت، اگرچه سازمان تجارت جهانی استدلال آمریکا را مبنی بر اینکه تعریف امنیت ملی برای بازبینی از سوی این سازمان قابل قبول نیست را رد کرد.

چین مدت طولانی است که اولویت‌های اقتصادی و سیاسی خود را ترکیب کرده و از تجارتش به عنوان سلاح در سال‌های اخیر در منازعات منطقه‌ای با ژاپن، فیلیپین و اعتراض به کره جنوبی در نصب سیستم ضد موشکی استفاده کرده است.

مرکوریو از دانشگاه چین در هنگ‌کنگ گفت: اگر آمریکا در چند سال اخیر از چنین حربه‌ای استفاده نکرده بود، می‌توانستیم از اقدام ژاپن شگفت‌زده شویم.

اگر این منازعه تداوم یابد، تقابل ژاپن و کره جنوبی می‌تواند نقطه فشار دیگری بر رشد اقتصاد جهانی بگذارد. این موضوع می‌تواند شرکت‌های فناوری را برای تأمین میکرو تراشه‌ها و دیگر قطعات مورد نیاز در کالاهای روزمره از جمله تلویزیون و دستگاه‌های موبایل به زانو در آورد.

آبه شینزو به آخرین رهبر جهان بدل شد که به تجارت آزاد ضربه زد و اقدام به محدود کردن دسترسی کره جنوبی به مواد شیمیایی ژاپن کرد؛ موادی که برای صنعت الکترونیک گسترده کره جنوبی ضروری است

کره‌ای‌ها اختلاف‌نظر در مورد استعمار شبه‌جزیره کره از سوی ژاپن در جریان جنگ‌ جهانی دوم را عامل منازعه می‌دانند؛ موضوعی که به تازگی دوباره زنده شده است؛ یک دادگاه عالی کره جنوبی به یک شرکت ژاپنی دستور داده که به یک مرد کره‌ای که برای کار اجباری در یک معدن آهن در زمان جنگ وادار شده بود، خسارت دهد؛ وقتی این شرکت از این حکم سر باز زد، دادگاه دستور توقیف دارایی‌هایش در کره را صادر کرد. ژاپن معتقد است این منازعات پیش‌تر حل شده بود.