اروپا و آمریکا همزمان با حملات اسرائیل، فشار سیاسی بر لبنان را تشدید کردند؛
بیروت؛ گرانیگاه فشارهای دیپلماتیک برای خلع سلاح حزبالله
رامین پرتو
پرونده خلع سلاح حزبالله لبنان که از سال گذشته به یکی از جدیترین موضوعات امنیتی و سیاسی در داخل و خارج بیروت تبدیل شده، وارد مرحلهای تازه و حساس شده است. در ماههای اخیر فشارهای آمریکا، مواضع اسرائیل، تحرکات دیپلماتیک فرانسه و مداخلات کشورهای اروپایی و عربی در کنار افزایش حملات اسرائیل در جنوب لبنان، مجموعهای از تحولات پیچیده را رقم زده که آینده ثبات امنیتی لبنان را در سایه یک آتشبس شکننده، مبهمتر کرده است.
اکنون بیش از هر زمان دیگر نگاهها به نقش ارتش لبنان، مذاکرات کمیته مکانیسم، طرحهای اتحادیه اروپا و گفتگوهای پشت پرده میان بازیگران منطقهای و بینالمللی دوخته شده است؛ مجموعهای از روندها که هرکدام با هدفی متفاوت دنبال میشوند و در تقاطع آنها، موضوعی به نام «خلع سلاح حزبالله» قرار گرفته است.
در این راستا رئیسجمهور لبنان، ژوزف عون، در دیدارهای اخیر خود با مقامات فرانسوی و اروپایی تلاش کرده روایت متفاوتی از نقش ارتش لبنان ارائه دهد؛ روایتی که در برابر فشارها و اتهاماتی قرار میگیرد که از سوی برخی محافل آمریکایی و اسرائیلی مطرح شده است. در مقابل، اسرائیل با ادامه نقض آتشبس ۲۷ نوامبر ۲۰۲۴ و تشدید حملات به مناطق جنوبی، میکوشد با خلق واقعیتهای جدید میدانی دست بالا را در مذاکرات آتی به دست آورد.
در چنین شرایطی، اتحادیه اروپا نیز طرحی جدید برای تقویت نیروهای امنیت داخلی لبنان و انتقال بخشی از وظایف ارتش به این نیروها تدوین کرده است؛ اقدامی که بهطور غیرمستقیم ارتش را برای تمرکز بر «ماموریت خلع سلاح حزبالله» آزادتر میکند. این طرح، همزمان با سفرهای متعدد ژان ایو لودریان، فرستاده ویژه رئیسجمهور فرانسه و وزیر خارجه پیشین این کشور، به بیروت دنبال میشود؛ سفرهایی که هدف اصلی آن تبیین نقشه راه برای آتشبس بلندمدت و تعیین سازوکاری بینالمللی برای ارزیابی وضعیت سلاح حزبالله است.
جدال بر سر نقش ارتش لبنان
در روزهای اخیر ژوزف عون، رئیسجمهور لبنان، در دیدار با ژان ایو لودریان، فرستاده رئیسجمهور فرانسه، بهصراحت اتهامات آمریکا درباره کوتاهی ارتش لبنان در جنوب رود لیتانی را رد کرد. این اتهامات در پی اعتراض برخی اعضای سنای آمریکا به بیانیه ارتش لبنان مطرح شد؛ بیانیهای که در آن ارتش اسرائیل «دشمن» معرفی و تیراندازی نیروهای اسرائیلی به یونیفل محکوم شده بود.
اتحادیه اروپا در حال بررسی گزینههایی برای تقویت نیروهای امنیت داخلی لبنان است تا ارتش بتواند تمرکز بیشتری بر مأموریتهای دفاعی خود و بهویژه «خلع سلاح حزبالله» داشته باشد و قرار است در اوایل ۲۰۲۶ یک هیئت اروپایی به لبنان اعزام شود
عون با اشاره به عملکرد ارتش تأکید کرد از زمان استقرار نیروها در جنوب لیتانی، ارتش تمام وظایف خود را در مناطق تحت مسئولیت انجام داده و در این مسیر ۱۲ نظامی جان باختهاند. او همچنین تأکید کرد که فرماندهی یونیفل و حتی سفرای کشورهای عضو شورای امنیت این موضوع را تأیید کردهاند. به گفته رئیسجمهور لبنان، ادعای کوتاهی ارتش نادرست و بخشی از فشارهای خارجی برای تغییر نقش ارتش در جنوب است؛ فشاری که با هدف همسوسازی ارتش با نقشه راه آمریکا برای خلع سلاح حزبالله صورت میگیرد. در همین راستا، عون بر آمادگی ارتش برای همکاری با کمیته مکانیسم تأکید و بیان کرد که ارتش هیچ مانعی در انجام وظایف خود ندارد، مگر آنچه از سوی نیروهای اسرائیلی تحمیل میشود؛ نیروهایی که مانع فعالیت ارتش، یونیفل و کمیته مکانیسم شده و به تخریب منازل شهروندان ادامه میدهند.
تحرکات دیپلماتیک فرانسه، آمریکا و اروپا
نکته مهم این است که فرانسه در هفتههای اخیر نقش فعالی در مدیریت بحران لبنان ایفا کرده است. ژان ایو لودریان، که بار دیگر از سوی پاریس مأموریت یافته، اعلام کرده کشورش بهزودی نشستی سهجانبه با مشارکت آمریکا و عربستان برای حمایت از نقشه راه آتشبس بلندمدت برگزار خواهد کرد. این نشست قرار است درباره تقویت ارتش لبنان، حمایت از نقش آن در جنوب و تعیین سازوکاری برای ارزیابی وضعیت سلاحها بحث کند. از سوی دیگر یوسف رجی، وزیر خارجه لبنان، در دیدار با لودریان تأکید کرده که ارتش با وجود کمبود منابع، وظایف خود را انجام میدهد و برای اجرای طرح دولت درباره انحصار سلاح نیازمند کمکهای فوری است. این اظهارات در شرایطی مطرح میشود که دولت لبنان در ماه اوت گذشته تحت فشار آمریکا و اسرائیل طرحی برای خلع سلاح حزبالله تصویب کرده بود؛ طرحی که حزبالله بلافاصله آن را رد کرد.
در همین حال، اتحادیه اروپا نیز بر اساس سندی که رویترز گزارش کرده، در حال بررسی گزینههایی برای تقویت نیروهای امنیت داخلی لبنان است تا ارتش بتواند تمرکز بیشتری بر مأموریتهای دفاعی خود و بهویژه «خلع سلاح حزبالله» داشته باشد و قرار است در اوایل ۲۰۲۶ یک هیئت اروپایی به لبنان اعزام شود تا امکانات، نیازها و ظرفیت این نیروها را ارزیابی کند. این طرح همچنین به انتقال تدریجی بخشی از مأموریتهای یونیفل در سال ۲۰۲۶ اشاره دارد، هرچند اتحادیه اروپا تأکید کرده جایگزین یونیفل نخواهد شد و دبیرکل سازمان ملل نیز باید تا ژوئن ۲۰۲۶ طرح انتقالی خود را ارائه دهد.
واقعیت این است که فشار آمریکا برای مشروطسازی کمکهای نظامی، تحرکات اروپا برای تغییر مأموریتهای امنیتی، تلاش فرانسه برای ایجاد سازوکار نظارتی بر سلاح حزبالله، و تشدید حملات اسرائیل، همه و همه بیانگر تلاشی هماهنگ برای شکلدهی به نظم امنیتی جدیدی در جنوب لبنان است
در سطح داخلی نیز لبنان تصمیم گرفته هیئت نمایندگی خود در کمیته آتشبس را ارتقا دهد. بر این اساس، سیمون کرم، سفیر و وکیل سابق، اخیراً به ریاست هیئت لبنانی در این کمیته منصوب شد؛ اقدامی که به گفته منابع دولتی «مثبت» ارزیابی شد، اما در میدان هیچ تغییری در رفتار اسرائیل ایجاد نکرد.
حملات اسرائیل و سکوت بینالمللی
همزمان با این تحرکات دیپلماتیک، اسرائیل در روزهای اخیر موجی از حملات گسترده به جنوب لبنان آغاز کرده است. جنگندههای اسرائیلی مناطق کوه صافی، وادی عزه، اقلیم التفاح، العدیسه و خیام را هدف قرار داده و خانههای متعددی در مرجعیون را با موشک تخریب کردند و این حملات بار دیگر نقض آشکار قطعنامه ۱۷۰۱ شورای امنیت محسوب میشود.
به گفته خبرنگار المیادین، رد لاستیک خودروهای نیروهای اسرائیل که به داخل مناطق لبنانی پیشروی کردهاند، همچنان در جادههای مرزی قابل مشاهده است. همچنین منابع لبنانی گزارش دادهاند که یگانهایی از ارتش اسرائیل در برخی نقاط تا تپههای مشرف بر روستاهای لبنانی پیشروی داشتهاند. در چنین شرایطی، ساموئل ژبوگار، نماینده اسلوونی و رئیس دورهای شورای امنیت، در پایان سفر خود به بیروت بر ضرورت پایبندی کامل دو طرف به قطعنامه ۱۷۰۱ تأکید کرد، اما در عمل جامعه بینالمللی در برابر این تجاوزات واکنش جدی نشان نداده است.
تحلیلگران لبنانی و منطقهای معتقدند این حملات بخشی از استراتژی بلندمدت اسرائیل برای ایجاد فشار بر لبنان و مقاومت است و به گفته کارشناسان، تلآویو از سکوت بینالمللی و ضعف رسمی مواضع بیروت استفاده کرده تا نقطهبهنقطه وضعیت جدیدی در مرزها ایجاد کند. روزنامه الاخبار نیز گزارش داده که لابی لبنانی در آمریکا با ارائه گزارشهای اغراقآمیز درباره «حمله بزرگ قریبالوقوع اسرائیل» تلاش دارد فشار بیشتری بر ارتش لبنان وارد کند و مسیر کمکهای نظامی آمریکا را مشروط به مقابله ارتش با حزبالله کند.
در کنگره آمریکا نیز طرحی در حال بررسی است که کمکهای نظامی به لبنان را مشروط میکند؛ بر اساس این طرح ارتش باید پیشرفتی قابل باور در خلع سلاح حزبالله نشان دهد و در غیر این صورت کمکها تعلیق میشود. این فشارها عملاً ارتش لبنان را در موقعیتی دشوار قرار داده است؛ از یک سو ارتش برای ادامه عملیات و ثبات داخلی به کمکهای خارجی وابسته است و از سوی دیگر نمیتواند در کنار دولت وارد رویارویی با حزبالله شود.
فرجام سخن
مروری بر مجموعه تحولات نشان میدهد لبنان در نقطه حساسی از تاریخ خود ایستاده است. فشار آمریکا برای مشروطسازی کمکهای نظامی، تحرکات اروپا برای تغییر مأموریتهای امنیتی، تلاش فرانسه برای ایجاد سازوکار نظارتی بر سلاح حزبالله، و تشدید حملات اسرائیل، همه و همه بیانگر تلاشی هماهنگ برای شکلدهی به نظم امنیتی جدیدی در جنوب لبنان است و حالا ارتش لبنان در کانون این روند قرار دارد؛ نهادی که از یک سو قرار است ستون اصلی «انحصار سلاح» باشد و از سوی دیگر نمیتواند وارد تقابل مستقیم با حزبالله شود.
همچنین تداوم حملات اسرائیل و سکوت جامعه بینالمللی نشان میدهد تلآویو به دنبال ایجاد واقعیتهای جدید در مرزها است و با هرگونه ضعف داخلی لبنان میتواند زمینهساز یک درگیری بزرگتر شود. تحلیلها حاکی است که اگر لبنان نتواند یک بازدارندگی مؤثر ایجاد کند، احتمال وقوع جنگ گستردهتر افزایش مییابد.
دیدگاه تان را بنویسید