سفر رئیس‌جمهور سوریه به واشنگتن، نقطه‌عطف در روابط دوجانبه تحلیل شد؛
گام عملی ترامپ برای تثبیت جولانی در دمشق
رامین پرتو
بر اساس اعلام قبلی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا روز گذشته (دوشنبه) با احمد الشرع، رئیس‌جمهور موقت سوریه در کاخ سفید دیدار کرد. این دیدار که به نظر می‌رسد نقطه عطفی در تاریخ روابط دو کشور باشد، علاوه بر پیامدهای ژئوپولیتیکی آن، سوالات فراوانی را در مورد آینده سوریه و روابط این کشور با همسایگان و قدرت‌های جهانی به دنبال دارد.
نکته مهم این است که احمد الشرع که مدت‌ها پیش از شاخه سوری القاعده جدا شده و به رهبری شورشیان در سوریه رسید، اکنون به عنوان رئیس‌جمهور موقت سوریه، در سفری به واشنگتن به دیدار دونالد ترامپ رفته است و مساله اینجاست که کمتر کسی می‌توانست تصور کند که مردی که روزگاری در بازداشتگاه‌های امنیتی آمریکایی‌ها در عراق زندانی بود، روزی به عنوان رئیس‌جمهور سوریه پا به کاخ سفید بگذارد. این دیدار تاریخی پس از دو دهه جنگ داخلی در سوریه و با توجه به تغییرات ژئوپولیتیکی که در حال وقوع است و می‌تواند تأثیرات گسترده‌ای در تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی به همراه داشته باشد.
ناظران سیاسی معتقدند که تحولات اخیر و سفر جولانی به واشنگتن و دیدار با ترامپ، بیشتر به نفع بازیگران خارجی است تا مردم سوریه، و آینده سوریه همچنان در ابهام قرار دارد؛ چراکه ایالات متحده به دنبال تثبیت مواضع و جایگاه خود در سوریه است و دولت‌های منطقه‌ای هم نفوذ اقتصادی و فرهنگی را دنبال می‌کنند
پیش از این دیدار، ترامپ اعلام کرده است که به سوریه فرصت واقعی برای بازسازی و بازگشت به جامعه جهانی داده خواهد شد. او همچنین اشاره کرده است که تصمیمات جدید برای لغو تحریم‌های آمریکا علیه سوریه در راستای این سیاست است. این اتفاقات در حالی صورت می‌گیرند که شورای امنیت سازمان ملل و کشورهای غربی نیز شروع به بازنگری در تحریم‌های سوریه کرده‌اند و این اولین گام‌های بزرگ در عادی‌سازی روابط بین دو کشور پس از سال‌ها انزوا به شمار می‌روند.
گشایش روابط سوریه با آمریکا
و حذف تحریم‌ها
واقعیت این است که سوریه به‌ویژه پس از سرنگونی حکومت بشار اسد در دسامبر 2024 توسط نیروهای تحت رهبری احمد الشرع، تلاش‌های گسترده‌ای برای بازگشت به عرصه بین‌المللی و گشایش روابط با کشورهای مختلف، به‌ویژه ایالات متحده انجام داده است و این سفر به واشنگتن از جمله گام‌های مهم در مسیر این تغییرات به شمار می‌رود. تا پیش از این، سوریه تحت فشار تحریم‌های بین‌المللی شدید قرار داشت، که از جمله آنها قانون سزار است که به دلیل نقض حقوق بشر توسط حکومت اسد و نیروهای امنیتی آن در جریان جنگ داخلی اعمال شد؛ اما اکنون به نظر می‌رسد که برخی از این تحریم‌ها در حال لغو شدن هستند و حتی گام‌های اولیه برای حذف کامل آنها برداشته شده است. ترامپ چند ساعت قبل از این دیدار تاکید کرده است که تصمیم لغو تحریم‌ها با هدف فراهم کردن شرایط مساعد برای سوریه جهت بازسازی کشور و گشایش روابط با کشورهای دیگر است و این روند به صورتی پیش خواهد رفت که بتوان اوضاع را به سمت ثبات و توسعه میان مدت پیش برد.
در این میان، برخی از سناتورهای آمریکایی، به ویژه در کنگره، از این تغییرات نگران هستند و خواستار تضمین‌هایی از جمله حفظ حقوق اقلیت‌ها و اجرای حکومت فراگیر در سوریه هستند. این نگرانی‌ها در کنار مخالفت‌هایی که از سوی گروه‌های مخالف حکومت جدید سوریه مطرح می‌شود، آینده این فرآیند را پیچیده می‌سازد.
پیامدهای منطقه‌ای
سفر جولانی به واشنگتن
یکی از نکات جالب توجه در این سفر، نگاه کشورهای منطقه به حضور ابومحمد الجولانی، رهبر پیشین تحریرالشام و رئیس جمهور فعلی سوریه در واشنگتن است. الجولانی که به عنوان رئیس‌جمهور موقت سوریه در نظر گرفته می‌شود، با ترامپ و دیگر مقامات آمریکایی دیدار کرد و از آمریکا خواسته است که به بازسازی سوریه کمک کند و تحریم‌ها علیه این کشور را لغو کند. از نظر تحلیلگران، اگرچه این سفر می‌تواند نقطه‌عطفی در روابط سوریه با کشورهای غربی باشد و پیامدهای گسترده‌ای برای آینده سوریه و منطقه خاورمیانه داشته باشد، اما نگرانی‌هایی هم از اعطای رسمیت به کسانی که تا دیروز دستار سیاه رنگ القاعده را بر تن داشتند، ایجاد کرده است.
اما نکته مهم این است که در این دیدار، علاوه بر بحث‌های اقتصادی و امنیتی، مسائل مربوط به همکاری سوریه با ائتلاف بین‌المللی ضد داعش مطرح شده و آن‌طور که به نظر می‌رسد، سوریه قرار است به‌طور رسمی به این ائتلاف بپیوندد و به نیروهای آمریکایی اجازه دهد که در مبارزه با هسته‌های داعش در سوریه همکاری کنند. اگر این توافق عملی شود، می‌تواند همکاری‌های نزدیک‌تری میان سوریه و ایالات متحده را رقم بزند.
سوریه در حال مذاکره با اسرائیل برای رسیدن به توافقات امنیتی است و نه تنها مقامات تل‌آویو، بلکه مقامات دمشق هم این موضوع را تایید کرده‌اند و حتی گفته شده که امارات متحده عربی به عنوان میانجی این مذاکرات در حال ایفای نقش است
در این راستا برخی تحلیلگران و مقامات منطقه‌ای اعتقاد دارند که ورود ایالات متحده به مذاکرات با سوریه و احتمال ایجاد پایگاه‌های نظامی در این کشور می‌تواند نقض حاکمیت سوریه را به دنبال داشته باشد. در این میان، نگرانی‌ها درباره تقسیم کشور و تبدیل آن به مناطق خودمختار یا تحت‌الحمایه در حال افزایش است. همچنین موضوع دیگری که همچنان در هاله‌ای از ابهام و نگرانی قرار دارد، آینده کردهای سوریه که در شمال این کشور مستقر هستند، خواهد بود؛ به گونه‌ای مشخص نیست پس از شروع همکاری آمریکا با سوریه قرار است چه آینده‌ای برای آنها رقم بخورد.
سنگ بنای عادی‌سازی
روابط سوریه و اسرائیل گذاشته شد؟
یکی از سوال‌های اصلی که در خصوص این سفر به ذهن می‌رسد، این است که آیا دیدار رئیس‌جمهور سوریه با ترامپ می‌تواند مقدمه‌ای برای عادی‌سازی روابط سوریه و اسرائیل باشد؟ طبق برخی گزارش‌های رسانه‌ای، سوریه در حال مذاکره با اسرائیل برای رسیدن به توافقات امنیتی است و نه تنها مقامات تل‌آویو، بلکه مقامات دمشق هم این موضوع را تایید کرده‌اند و حتی گفته شده که امارات متحده عربی به عنوان میانجی این مذاکرات در حال ایفای نقش است. این امر در صورت تحقق، می‌تواند نقش سوریه را در تحولات منطقه‌ای تغییر دهد و آنرا به یک بازیگر مهم در معادلات سیاسی خاورمیانه تبدیل کند.
البته این مسأله با مخالفت‌های شدید از سوی کشورهای عربی و برخی گروه‌های داخلی سوریه مواجه است. در بسیاری از کشورهای عربی، هنوز نگرانی‌هایی درباره هم‌پیمانی احتمالی سوریه و اسرائیل وجود دارد و برخی از تحلیلگران این حرکت را تهدیدی برای مقاومت در برابر سیاست‌های اسرائیل می‌دانند.
نگاه کشورهای اروپایی و عربی چیست؟
کشورهای اروپایی و عربی نیز به سفر الجولانی به واشنگتن و دیدار وی با ترامپ واکنش‌های متفاوتی داشته‌اند. کشورهای اروپایی از تحولات اخیر در سوریه نگران هستند و تمایلی به تغییر سیاست‌های خود در قبال دمشق ندارند. در مقابل، کشورهای عربی از جمله برخی از کشورهای حاشیه خلیج فارس که به تازگی روابط خود را با سوریه از سر گرفته‌اند، تمایل دارند تا شرایط اقتصادی و سیاسی سوریه را تثبیت کنند و روابط اقتصادی و سیاسی بیشتری با این کشور برقرار نمایند.
اما سوالی که هنوز بی‌پاسخ باقی مانده، این است که آیا در نهایت، این تحولات به نفع مردم سوریه و پایان دادن به بحران 14 ساله خواهد بود؟ برخی از ناظران سیاسی معتقدند که تحولات اخیر بیشتر به نفع بازیگران خارجی است تا مردم سوریه، و آینده سوریه همچنان در ابهام قرار دارد؛ چراکه ایالات متحده به دنبال تثبیت مواضع و جایگاه خود در سوریه است و دولت‌های منطقه‌ای هم نفوذ اقتصادی و فرهنگی را دنبال می‌کنند.
فرجام سخن
سفر احمد الشرع به واشنگتن و دیدار وی با دونالد ترامپ، به‌طور قطع نقطه عطفی در تحولات سیاسی سوریه و منطقه به حساب می‌آید و طبیعتاً این تحولات می‌تواند تأثیرات زیادی بر معادلات امنیتی و اقتصادی منطقه داشته باشد، اما هنوز نگرانی‌های جدی در مورد عواقب این تغییرات برای حاکمیت سوریه و آینده مردم این کشور وجود دارد. در نهایت، آینده این تحولات بستگی به نحوه اجرای آنها و پاسخ‌های جامعه بین‌الملل خواهد داشت.
دیدگاه تان را بنویسید