شیب صعودی اقدامات تحریک‌آمیز آمریکا علیه کاراکاس؛
استراتژی سیاسی- امنیتی ترامپ علیه مادورو چیست؟
رامین پرتو
حادثه اخیر در دریای کارائیب که طی آن نیروهای نظامی ایالات متحده یک قایق را به دستور رئیس‌جمهور آمریکا منهدم کردند و ۱۱ سرنشین آن جان باختند، بار دیگر روابط پرتنش واشنگتن و کاراکاس را در کانون توجه قرار داد. در این خصوص دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، این قایق را حامل مواد مخدر قاچاق معرفی و ادعا کرد که مرتبط با «کارتل مواد مخدر ترن د آرآگوا» است که پیش‌تر از سوی دولت او به عنوان یک «سازمان تروریستی» در پیرامون ایالات متحده یعنی در آمریکای لاتین، طبقه‌بندی شده بود.
در مقابل، مقامات ونزوئلا (به خصوص چهره‌های امنیتی و نظامی کاراکاس) این روایت را به شدت رد کرده و ویدئوی منتشرشده از حمله نظامی ایالات متحده به این قایق را «کاریکاتورگونه و ساختگی» توصیف کردند و حتی کار به جایی رسید که نیکولاس مادورو، رئیس‌جمهور ونزوئلا، ضمن محکوم کردن اقدام نظامی آمریکا تأکید کرد که کشورش نه تنها تولیدکننده کوکائین نیست، بلکه در خط مقدم مبارزه با قاچاق مواد مخدر قرار دارد. با وجود اینگونه تکذیب‌ها، کاخ سفید تلاش کرد روایت خود را در عرصه دیپلماسی رسانه‌ای تقویت کند؛ به گونه‌ای که مارکو روبیو، وزیر خارجه دولت ترامپ که خود اصالتاً رگ و ریشه آمریکای لاتین را دارد، این اقدام را نشانه عزم جدید واشنگتن برای مقابله با نارکوتروریسم (تروریسم مواد مخدر) دانست و هشدار داد که آمریکا دیگر در برابر تهدیدات کارتل‌ها منفعل نخواهد بود. او حتی تأکید کرد که هدف قرار دادن و نابودی این گروه‌ها تنها راه توقف فعالیت‌شان است و اساساً سیاست ترامپ در راه مبارزه مستقیم و خشن با کارتل‌های وماد موخدر ونزوئلا را مُهر تایید زد.
اگرچه یکی از سناریوهای واشنگتن علیه کاراکاس ترکیب فشار نظامی با تحریم‌های شدیدتر اقتصادی به عنوان «سناریوی مرکب» است، اما زمینه‌سازی برای تغییر حکومت هم یکی از گزینه‌های احتمالی آمریکاست
دفاع مقامات واشنگتن و موج انتقاد داخلی
همزمان با این تحولات، جی.دی ونس، معاون رئیس‌جمهور آمریکا روز گذشته (یکشنبه) به جمع مدافعان این حملات پیوست. او با لحنی قاطع در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «کشتن اعضای کارتل که شهروندان ما را مسموم می‌کنند، بالاترین و بهترین نوع استفاده از ارتش ما است»؛ اما این اظهارنظر به سرعت موجی از حمایت و مخالفت‌ها را به راه انداخت. حامیان ترامپ این اقدام را گامی ضروری برای دفاع از امنیت ملی دانستند، اما در مقابل، منتقدان آن را اقدامی غیرقانونی و مغایر با اصول حقوق بین‌الملل قلمداد کردند. در این راستا برایان کراسنشتاین، تحلیلگر مسائل سیاسی در آمریکا و همچنین از منتقدان دولت ترامپ در واکنش به این اظهار نظر معاون رئیس‌جمهور آمریکا در حساب کاربری خود نوشت: «کشتن شهروندان یک ملت دیگر که غیرنظامی هستند، بدون هیچ روند قانونی، جنایت جنگی محسوب می‌شود». پاسخ ونس هم به او کوتاه و تند بود و اعلام کرد: «مهم نیست شما چه اسمی روی آن می‌گذارید!».
حتی برخی سیاستمداران جمهوری‌خواه نیز از این اقدام ترامپ و تیم وی فاصله گرفتند. به عنوان مثال سناتور رند پال، که همواره نسبت به ماجراجویی‌های نظامی هشدار داده، اظهارات ونس را «نفرت‌انگیز و بی‌ملاحظه» توصیف کرد و همین شکاف نشان می‌دهد که موضوع فراتر از یک عملیات ضد قاچاق است و به حوزه‌ای گسترده‌تر از سیاست خارجی و مناقشات داخلی آمریکا گره خورده است.
استراتژی نظامی ترامپ در کارائیب چیست؟
نکته بسیار مهم که در سایه این تحولات باید مد نظر قرار بگیرد این است که حمله به قایق مظنون تنها بخشی از یک روند بزرگ‌تر است. طی هفته‌های اخیر، دولت آمریکا حضور نظامی خود در دریای کارائیب را به‌طور بی‌سابقه‌ای افزایش داده است. استقرار کشتی‌های مجهز به موشک‌های تاماهاوک، زیردریایی‌های تهاجمی، آماده‌باش بیش از چهار هزار نیروی نظامی و حتی اعزام جنگنده‌های پیشرفته اف-۳۵ به پورتوریکو، همگی نشانه‌هایی است که از شکل‌گیری یک کارزار نظامی گسترده‌تر علیه کاراکاس و مادورو حکایت دارد. تنش به حدی شیب صعودی گرفته که اخیراً پنتاگون نیز با صدور بیانیه‌ای تند، ونزوئلا را متهم به همکاری مستقیم با کارتل‌های مواد مخدر کرد و حضور جنگنده‌های اف-۱۶ ونزوئلا بر فراز ناوشکن آمریکایی «یو اس اس جیسون دانهام» را اقدامی به‌شدت تحریک‌آمیز دانست. در پاسخ، کاراکاس هشدار داد که در صورت ادامه حملات، وارد مرحله مبارزه مسلحانه خواهد شد.
این تهدیدها زمانی جدی‌تر شد که ترامپ در واکنش به پرواز جنگنده‌های ونزوئلایی اعلام کرده بود که «اگر آنها ما را در موقعیت خطرناکی قرار دهند، سرنگون خواهند شد». چنین سخنانی عملاً نشان می‌دهد که واشنگتن آماده است کوچک‌ترین تحرک نظامی ونزوئلا را بهانه‌ای برای درگیری مستقیم قرار دهد که خروجی آن بدون شک برای کاراکاس هزینه‌بردار خواهد بود.
برخی سیاستمداران جمهوری‌خواه از اقدام ترامپ و تیم وی علیه ونزوئلا فاصله گرفته‌اند و همین شکاف نشان می‌دهد که موضوع فراتر از یک عملیات ضدقاچاق است
مادورو و سناریوهای احتمالی آمریکا
در این راستا سوال دیگر این است که نیکولاس مادورو چرا تا این اندازه از تحرکات آمریکا هراس دارد؟ نخستین دلیل به سوابق این رویارویی‌ها برمی‌گردد. تجربه تاریخی نشان می‌دهد که آمریکا بارها به بهانه‌های امنیتی، به‌ویژه مبارزه با تروریسم (خصوصاً با برچسب نارکوتروریسم) یا کارتل‌های قاچاق مواد مخدر، زمینه حملات نظامی و فشار برای تغییر رژیم در کشورهای مخالف در کارائیب و آمریکای لاتین را فراهم کرده است. اکنون نیز طرح ترامپ برای معرفی کارتل‌های ونزوئلایی به‌عنوان «گروه‌های تروریستی» عملاً مسیر را برای عملیات نظامی بدون نیاز به مجوز کنگره هموار می‌کند.
دلیل دوم، فشار روانی و سیاسی بر مادورو و اطرافیان آن است. بر اساس گزارش سی‌ان‌ان که شنبه منتشر شد، مقامات آمریکایی امیدوارند با تشدید حملات و تهدیدها، حلقه نزدیکان مادورو که به ظن آنها از درآمدهای کارتل‌ها سود می‌برند، تحت فشار قرار دهند و در نهایت به فکر کنار گذاشتن رئیس‌جمهور بیفتند که این همان استراتژی «تغییر از درون» است و کاخ سفید در چند کشور آمریکای لاتین این استراتژی را آزموده است.
سومین دلیل هم نمایش قدرت در آمریکای لاتین است؛ به صورتی که ترامپ با استقرار نیروهای نظامی در کارائیب و تهدید مستقیم کاراکاس، پیامی فراتر از ونزوئلا به این منطقه مخابره می‌کند. این پیام برای کشورهای همسو با مادورو مانند کوبا و نیکاراگوئه هشداردهنده است و تحلیلگران اعتقاد دارند که مادورو می‌داند اگر آمریکا موفق شود عملیات نظامی در خاک ونزوئلا را توجیه کند، جایگاه او و متحدانش به‌طور جدی متزلزل خواهد شد.
اینکه ایالات متحده چه اقداماتی را در ادامه این تنش در دستور کار قرار خواهد داد، امری است که به روشنی نمی‌توان آن را تحلیل کرد اما تداوم حملات محدود دریایی و هوایی، یکی از سناریوها خواهد بود؛ به گونه‌ای که در این سناریو، آمریکا به حملات موردی علیه قایق‌ها و اهداف مظنون ادامه می‌دهد تا فشار نظامی دائمی ایجاد کند اما همزمان تلاش می‌کند که وارد جنگ مستقیم شود. گزینه دوم که برخی مقامات دولت ترامپ به‌طور ضمنی مطرح کرده‌اند، هدف قرار دادن زیرساخت‌های نظامی یا کارتل‌ها در خاک ونزوئلا است که البته چنین اقدامی می‌تواند سطح تنش را به رویارویی مستقیم ارتقا دهد.
سومین سناریو هم ترکیب فشار نظامی با تحریم‌های شدیدتر اقتصادی است که به عنوان «سناریوی مرکب» مطرح می‌شود. در نهایت چهارمین سناریو، زمینه‌سازی برای تغییر حکومت خواهد بود؛ چراکه معرفی مادورو به‌عنوان «نارکوتروریست» و افزایش جایزه دستگیری او تا ۵۰ میلیون دلار، می‌تواند نشانه‌ای آشکار از این راهبرد باشد.
حال باید دید که آیا بسیج میلیون‌ها نفر توسط مادورو در کاراکاس و تهدید او به هرگونه تقابل نظامی با آمریکا در صرت حمله به خاک کشورش، می‌تواند ایالات متحده را در همین سطح نگه دارد یا خیر؟
دیدگاه تان را بنویسید