سودان در بحران

سیدمحمد میرزامحمدزاده

در سال 2017، یک شرکت حقوقی آمریکایی قراردادی را با دولت سودان به امضا رساند تا به این کشور کمک کند و تحریم‌های اقتصادی که از سال 1997 بر دوش این کشور سنگینی می‌کرد را بر طرف کند. چند هفته بعد، جورج کلونی و جان پرندرگاست، دو فعال قدیمی حقوق بشر در سودان، نامه‌ای به مجله تایمز نوشتند و به این موضوع شکایت کردند.

آن‌ها در نامه خود این سوال را مطرح کردند که آیا مقامات ارشد شرکت همسو با سناتورها و نمایندگان کنگره، نمی‌دانند که عمرالبشیر، رئیس‌جمهور سودان، چه جنایت‌هایی انجام داده است؟ نمی‌دانند که او جان صدها هزار شهروند را در دارفور گرفته است و مسیحیان را به دار آویخته؟ 

در نهایت آن‌ها در نامه خود نتیجه گرفتند که سوال آن‌ها در رابطه با اینکه چرا این شرکت در خدمت چنین رژیم وحشی و فریبکاری فعالیت می‌کند تنها یک جواب ساده داشت: آن‌ها احتمالاً نمی‌دانند.

با این حال فشار تحریم‌ها عملاً برجای ماند، جهان سودان را از یاد برد و هیچ تصمیمی برای یادآوری دوباره آن نیز نداشت. تنها اتفاقی که افتاد این بود که وضعیت سودان در نامه کلونی پرندرگاست، ناراحت کننده عنوان شد. در چهار هفته گذشته سودان در محاصره خیزش‌های عمومی قرار گرفته است، محاصره کسانی که از دیکتاتوری 30 ساله وحشیانه رنج کشیده‌اند و البته رنج آن‌ها با ماشین حقوق بشری که آن‌ها را به مدت 20 سال از دنیا جدا کرده‌ تشدید شده است.

اواخر ماه دسامبر (اواسط دی‌ ماه) اعتراضات به دنبال افزایش تورم آغاز شد هرچند کوچک اما به شدت خشونت بار بود و کم‌کم گسترش یافت. همچنان که تکانه‌ها شدت گرفت، واکنش دولت خصمانه‌تر شد ارعاب معترضان، به زندان و ضرب و شتم بدل شد و گازهای اشک‌آور گلوله شدند. هفته گذشته، تیراندازی به یک دکتر جوان که به معترضان زخمی کمک می‌کرد، منجر به بروز خشونت‌ها جلوی بیمارستانی شد که در نهایت پزشک در آن مرد. جمعیت خشمگین تا ساعات اولیه صبح با نیروها درگیر بود. روز بعد در مراسم خاکسپاری وی، به جای ترس، جمعیت معترضان بیشتر شد و مراسم وی به یک اعتراض دیگر بدل شد.

هر روز برای مردم سودان حمام خون و از دست‌دادن نزدیکان است، ویدئوهای مادرانی که شاهد اجساد کودکانشان هستند هر روز دست به دست می‌شود و با این حال مردم سودان هر روز خانه و محل کار خود را برای رژه در میان گلوله و گاز اشک‌آور، ترک می‌کنند. دیگر موضوع تورم نیست، 30 سال فساد، شکاف مذاهب، فقر به نفع قشر حاکم و سرکوب‌های مذهبی جان مردم را به لب رسانده است. مرگ پشت مرگ و شکنجه در زندان‌های حکومتی همه و همه مردم را به خیابان‌ها می‌کشد، بانک‌ها تعطیل شده‌اند و مردم بیشتری به خیابان‌ها آمدند حالا شرایط به نحوی است که نجات کشور مورد تهدید است.

با این حال جامعه حقوق بشری که حکم بازدداشت بشیر را از دادگاه جرایم بین‌الملل دریافت کرده بود و تا لحظه آخر برای به جای ماندن تحریم‌ها با همه لابی کرد، به نظر نمی‌رسد که با این اتفاقات آشنا باشد. الان نزدیک‌ترین زمان به سقوط دولت است و کسانی که قرار بود در این سال‌ها از مردم حمایت کنند، حالا هیچ خبری از آن‌ها نیست.

در طول دو دهه گذشته، همواره صنعت حقوق بشر به دست و پای سودان و دولت ناپایدارش می‌پیچید و برای انجام به اصطلاح وظیفه اخلاقی خود همه تلاشش را کرد که دولت سودان را از جامعه بین‌المللی جدا کند. اصلاً مهم نبود که این تحریم‌ها هیچ کاری جز قدرت بخشیدن به بشیر در خانه و ویران کردن تدریجی مردم انجام نمی‌داد.

حالا اما این مردم برخواستند و جانشان را می‌دهند تا دولتی را که قدرت‌های غربی نتوانستند از بین ببرند را بر اندازند، اما بازار اخلاق ظاهراً تعطیل شده است؛ هیچ بیانیه‌ای صادر نمی‌شود، هیچ دیدگاه اخلاقی، هیچ دیدگاه مذهبی نیست. از دید همه صرفاً یک کشور صحرایی، اندکی شلوغ شده و سودی در دخالت و خود نمایی سینه‌چاکان حقوق بشر نیست.

در سال 2008، مجموعه‌ای از سلبریتی‌ها و سیاست‌مداران برجسته سودان، در سازمان رصدی در آفریقا با نام «دور از چشم ما» (Not on Our Watch) گرد هم آمدند نام این سازمان از مجموعه‌ای از تظاهرات در استان دارفور سودان که در بین سال‌های 2009 – 2000 رخ داد، گرفته شد، که بزرگ‌ترین آن در سال 2006 توجه باراک اوباما، سناتور وقت آمریکا و نانسی پلوسی را به خود جلب کرد. در کنار این دو نفر، جورج کلونی و مت دیمون، دون چیدل و برد پیت نیز در تأسیس این سازمان نقش داشتند. 

آخرین چیزی که در وبسایت این سازمان منتشر شده مربوط به حدود دو ماه قبل در رابطه با کتابی با عکس‌های رایان گاسلینگ، بازیگر آمریکایی از کنگو است. سوال اینجاست که چرا این سازمان هیچ حرفی از اعتراضات اخیر سودان به میان نمی‌آورد، مرگ هزاران نفر به دست رژیم وحشی و فریبکار؟ جواب این سوال خیلی ساده است: آن‌ها احتمالاً نمی‌دانند.