احتمال«توافق» بین اسرائیل و حماس برای آزادی گروگان‌ها

فرشاد گلزاری

روزهای گذشته شاهد تشدید رایزنی گسترده میان مقامات قطر، آمریکا و اسرائیل بودیم و حتی در این میان رئیس سازمان سیا به اراضی اشغالی سفر کرد و سپس به اتفاق رئیس موساد به دوحه رفت. دلیل این رفت و آمدها که در نهایت به قطر ختم شد چیزی نبود جز اینکه حماس را از طریق مقامات دوحه مجاب کنند تا تبادل اسرای اسرائیلی انجام شود. در این خصوص اخبار زیادی در رسانه‌های عربی و غربی منتشر شد و حتی برخی عملیاتی شدن این موضوع را غیرقابل اجرا می‌دانستند؛ چراکه در مقابل حماس هم آزادی تعداد زیادی از اسرای خود که در زندان‌های امنیتی اسرائیل حاضر هستند را طلب کرده بود که تل‌آویو چندان میلی به آزادی آنها نشان نمی‌داد. اما حالا با توجه به وضعیت میدانی و اتفاقاتی که در 46 روز گذشته رخ داده به نظر می‌آید که دو طرف تا حدی به آتش‌بس و تبادل اسرا نزدیک شده‌اند. بر این اساس روز گذشته (سه‌شنبه) اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی جنبش مقاومت اسلامی حماس در غزه طی بیانیه‌ای که توسط دستیارش به رویترز ارسال شد، اعلام کرد که مقامات حماس به دستیابی به توافق آتش‌بس با اسرائیل نزدیک هستند و ما پاسخ خود را به میانجی‌های قطری ارسال کرده‌ایم. هنیه با این حال تاکید کرده که تا شروط مقاومت تامین نشود، برای تبادل اسرا و آتش‌بس توافقی اجرا نخواهد شد. این اظهارات پس از آن انجام شد که رادیو و تلویزیون اسرائیل دوشنبه گزارش داد که دولت بنیامین نتانیاهو به توافقنامه آزادی زندانیان با حماس چراغ سبز نشان داده و منتظر پاسخ جنبش حماس است. در همین راستا عزت الرشق، عضو دفتر سیاسی حماس به الجزیره گفته است که مذاکرات جاری در مورد آزادی اسرا در غزه، با اموری دیگر از جمله آتش‌بس چند روزه مطابق بوده و شامل تمهیداتی برای آزادی اسیران در غزه و ورود کمک‌ها به نوار غزه است. وی همچنین اذعان کرده که این توافق شامل آزادی زنان و کودکان اسرائیلی از غزه در ازای آزادی زنان و کودکان فلسطینی از زندان‌های اسرائیل می‌شود اما جزئیات اصلی این توافق از سوی مصر و قطر منتشر خواهد شد. این مقام حماس در جای دیگری از سخنان خود گفته است هر توافقی که ممکن است به آن برسیم، لزوماً مطابق با شروط مقاومت خواهد بود. 

نتانیاهو:   بازنده  یا   برنده؟

نکته مهم که باید مورد توجه قرار گیرد این است که حماس در خصوص اجرای این آتش‌بس و تبادل اسرا اعلام کرد: «اسرائیلی‌ها با توجه به تجاوزات خود به دنبال مذاکره برای شکستن مقاومت هستند و این اتفاق نیفتاده و نخواهد افتاد و اگر توافقی اعلام شود برای ما قابل قبول و رضایت بخش است که در نهایت خواسته‌های مقاومت را بیان می‌کند.» این اظهارات به نوعی در حال مخابره این پیام است که اسرائیل در این جنگ شکست خورده و باید بدان اذعان کند. اما باید توجه داشت که در تل‌آویو اتفاق‌های دیگری در حال رخ دادن است. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل دیروز (سه‌شنبه) پس از دیدار با خانواده‌ اسرای بازداشت ‌شده در غزه، آزادی آنها را «مأموریت مقدس و بزرگ» دانست. او در بخشی از سخنانش در این دیدار گفت «تا زمانی که بازداشت‌شدگان به خانه‌های خود بازگردند، حماس نابود نشود و هیچ تهدید دیگری از سوی غزه وجود نداشته باشد، جنگ در غزه متوقف نخواهد شد». این اظهارات نتانیاهو به خوبی نشان دهنده آن است که وی در حال تقدیسِ طرح تبادل اسرا و همچنین اجرای آتش‌بس است تا بتواند به اقدامات خود جنبه الهی و انسانی بدهد. نکته مهم دیگری که آینده آتش‌بس و حتی تبادل اسرا میان حماس و تل‌آویو را نامفهوم می‌کند این است که نتانیاهو همچنان بر طبل جنگ می‌کوبد. او به نوعی در حال اطمینان دادن به ساکنان اراضی اشغالی و شهرک‌ها است و به آنها می‌گوید که اگر تبادل اسرا حتی با مقیاس «یک اسرائیلی در قبال سه فلسطینی» انجام شود، باز هم جنگ با حماس و فلسطینی‌ها به انتهای خود نزدیک نخواهد شد. اینکه دبیرکل سازمان ملل خواستار یک «دوره گذار» با مشارکت کشورهای عربی و ایالات متحده در غزه پس از جنگ فعلی شده تا در نهایت به راه‌حل دو دولتی برسد، صرفاً تکرار مکررات در مورد یک طرح قدیمی است، اما آرایش نظامی ارتش اسرائیل در غزه و حمله مجدد آنها به بیمارستان‌ها نشانی از صلح دائمی یا اتمام جنگ ندارد. علاوه بر این مسائل پایان جنگ برای نتانیاهو صرفه سیاسی ندارد. او می‌داند که با اتمام جنگ در غزه محاکمه می‌شود و باید سقوط سیاسی خود را به تماشا بنشیند. بر همین اساس است که حتی در شرایط فعلی که احتمال آتش‌بس و تبادل اسرا به وجود آمده، «بی بی» چندان از این موضوع، حداقل به صورت ماهوی شادمان نیست و باز هم نابودی حماس و برچیدن بساط آنها از غزه را مورد تاکید قرار می‌دهد.