تکاپوی «مودی» بر همگرایی در عصر واگرایی!

فرشاد گلزاری

هجدهمین اجلاس رهبران گروه ۲۰ از روز گذشته (شنبه) تا امروز (یکشنبه) در شهر دهلی نو با شعار «یک زمین، یک خانواده، یک آینده» آغاز به کار کرد. این اجلاس دو روزه در محل مرکز کنفرانس پراگاتی میدان واقع در کریدور فرهنگی بهارات مانداپام که به تازگی افتتاح شده، در حال برگزاری است. نارندرا مودی، نخست وزیر هند، به دنبال ورود رهبران جهان به دهلی‌نو در اولین روز برگزاری هجدهمین اجلاس سران گروه ۲۰ که به میزبانی کشورش برگزار می‌شود، از آنها استقبال کرد و با آنها در مقابل دوربین عکاسان ایستاد. رویترز در این خصوص گزارش داده که رهبران گروه ۲۰ در غیاب شی جینپینگ، رئیس‌جمهور چین و ولادیمیر پوتین، همتای روسی او، در قالب سه نشست در بازه زمانی نهم تا یازدهم سپتامبر به تبادل نظر پرداخته و امیدوار هستند که در قبال مسائل جهانی از جمله تجارت و آب و هوا پیشرفت حاصل کنند. سه نشستی که برای کلیت این اجلاس سه روزه برنامه‌ریزی شده مطابق با سه بخش شعار این اجلاس نامگذاری شده‌اند؛ به گونه‌ای که اولین نشست تحت عنوان «یک زمین» و نشست دوم تحت عنوان «یک خانواده» با حضور شرکت کنندگان برگزار می‌شود. همچنین بر اساس ادعای منابع خبری هند، انتظار می‌رود در پایان نشست سوم با نام «یک آینده» رهبران گروه ۲۰ اعلامیه رهبران دهلی‌نو با مضمون تعهد به اولویت‌هایی که در جریان نشست‌های کارگروهی و وزیران مربوطه مورد بحث و موافقت قرار گرفته‌اند را تصویب کنند. در این میان و در روز اول اجلاس گروه 20 دو اتفاق بسیار مهم رخ داد که به تیتر یک بسیاری از رسانه‌های جهان تبدیل شد. قبل از هرچیز باید دانست کشورهایی که عضو گروه ۲۰ هستند شامل آرژانتین، استرالیا، برزیل، کانادا، چین،‌ فرانسه، آلمان، هند، اندونزی، ایتالیا، ژاپن، کره جنوبی، مکزیک، روسیه، عربستان سعودی، آفریقای جنوبی، ترکیه، انگلیس و آمریکا می‌شوند و عملاً با تجمیع غول‌های صنعت و اقتصاد در این بلوک سیاسی- اقتصادی روبرو هستیم که به نوعی باید آن را یک هماهنگی چندجهته در این راستا میان قدرت‌های مطرح اقتصادی دانست. با این تفاسیر، اتفاق مهم اول که دیروز رخ داد این بود که نارندرا مودی اعلام کرد اتحادیه آفریقا که متشکل از ۵۵ کشور عضو است، تبدیل به یکی از اعضای دائم گروه ۲۰ شده است. اتحادیه آفریقا ۷سال است که به دنبال عضویت کامل در این گروه بوده و اضافه شدنش به این مجموعه با بیش از ۵۰کشور عضو، به رسمیت شناختن اهمیت روزافزون آفریقا تلقی می‌شود. این اتفاق در حالی رخ داد که خبرگزاری بلومبرگ سه روز قبل از این نشست اعلام کرده بود که کشورهای گروه ۲۰ با اعطای وضعیت عضو دائمی به اتحادیه آفریقا موافقت کرده و آن‌ها قصد دارند این تصمیم را در اجلاس کنونی خود در هند اعلام کنند. اما اتفاق مهم دوم که واکنش‌های مثبت و منفی زیادی به دنبال داشت سخنان مودی در ابتدای آغاز به کار این نشست بود. او در سخنان خود از عنوان «بهارات» به جای «هند» برای نام بردن از کشورش استفاده کرد که گمانه‌زنی‌ها درباره تغییر نام این کشور در جنوب آسیا را افزایش داد. باید توجه داشت که از هند با عناوین دیگری مانند «بهارات»، «بهاراتا» و «هندوستان» که نام‌های این کشور پیش از دوران استعمار آن توسط اروپاییان است، نیز در زبان هندی یاد می‌شود که مردم و مقامات رسمی آن به طور جایگزین آن را به کار می‌برند اما در این میان اپوزیسیون هند معتقد است که این اقدام مودی تبعاتی در عرصه اقتصادی و حتی سیاست خارجی خواهد داشت. مضاف بر اینکه حزب متبوع مودی در حقیقت «حزب بهاراتیا جاناتا» یا همان حزب مردم هند است که به اختصار BJP خوانده می‌شود و شاید مودی در صدد بهره‌برداری از این نام به نفع خود باشد؛ تا جایی که سازمان داوطلبی شبه‌نظامی راشتریه سویم سیوک سنگه (آر.اس.‌اس) که مبدأ ایدئولوژیک حزب ملی‌گرای بهاراتیا جاناتا محسوب می‌شود، همواره بر استفاده نام بهارات برای این کشور پافشاری کرده است.

دیروز عضویت اتحادیه آفریقا در نشست گروه 20در حالی اعلام شد که خبرگزاری بلومبرگ سه روز قبل از این نشست اذعان کرده بود که کشورهای این گروه با اعطای وضعیت عضو دائمی به اتحادیه آفریقا موافقت کرده و قصد دارند این تصمیم را در اجلاس کنونی خود در هند اعلام کنند

تکاپوی «مودی»   برای حفظ انسجام در داخل و خارج دهلی 

هدف از اجرای طرح اتصال هند به خاورمیانه و اروپا، ایجاد یک رقیب برای ابتکار چینی «یک پهنه-یک راه» است و باید گفت که واشنگتن همچنان قصد دارد رقابت خود با پکن و حتی روسیه را به نحوی در این نشست به جهانیان مخابره کند

فارغ از این مسائل باید دانست که اساساً بسیاری از تحلیلگران به نشست امسال گروه 20 به چشم یک تکرار مکررات نگاه می‌کنند و حتی بیانیه روز نخست این نشست را چندان قوی یا قابل تأمل نمی‌دانند. در بیانیه روز گذشته کشورهای عضو گروه 20 تایید کردند که این اجلاس بستری برای مسائل ژئوپلیتیک نیست، بلکه این گروه شناخته‌شده می‌تواند صرفاً بر اقتصاد جهانی تاثیر بگذارد. آنها همچنین خواستار اصلاحات سازمان تجارت جهانی شدند. در بیانیه رهبران این گروه آمده که عصر امروز نباید عصر و دوران جنگ باشد. همچنین با اشاره به جنگ اوکراین، در این بیانیه تاکید شده است که همه کشورها باید از تهدید یا استفاده از زور برای به دست آوردن قلمرو به نحوی که ناقض تمامیت ارضی و حاکمیت یا استقلال سیاسی هر کشوری باشد، خودداری کنند. در ادامه، کشورهای گروه 20 خواستار اجرای کامل طرح غلات دریای سیاه برای اطمینان یافتن از تامین فوری غلات، موادغذایی، کودهای شیمیایی از روسیه و اوکراین شده‌اند. در بیانیه سران گروه 20 به پرونده اوکراین هم اشاره شده است؛ به گونه‌ای که گروه ۲۰ در بیانیه نهایی تفاوت دیدگاه‌ها و ارزیابی‌ها از وضعیت اوکراین را در میان اعضای این جامعه به رسمیت شناخت. اما در این میان باید توجه داشت که غیبت روسای جمهور چین و روسیه در این نشست برای ایالات متحده حداقل یک فرصت بسیار خوب به جهت عرض اندام است. 

به عنوان مثال جان فاینر، معاون مشاور امنیت ملی ریاست جمهوری آمریکا یک روز قبل از نشست گروه 20 اعلام کرد که «یادداشت تفاهم پیشنهادی برای کریدور حمل و نقل ریلی و کشتیرانی بین کشورهای ایالات متحده آمریکا، هند، عربستان، امارات و اتحادیه اروپا و سایر کشورهای عضو گروه ۲۰ خواهد بود که به نوعی هند را به خاورمیانه و در نهایت اروپا متصل می‌کند. به نظر می‌رسد که هدف از اجرای این طرح ایجاد یک رقیب برای ابتکار چینی «یک پهنه-یک راه» است و باید گفت که واشنگتن همچنان قصد دارد رقابت خود با پکن و حتی روسیه را به نحوی در این نشست به جهانیان مخابره کند. از سوی دیگر باید متوجه بود که مودی در این نشست به دنبال آن است تا به هر ترتیب که شده یک «بیانیه متحد» در روز دوم و با مشارکت تمام اعضای حاضر در گروه 20 صادر کند تا به داخل و خارج از دهلی بگوید که نقش محور انسجام را بازی می‌کند.