عزم ریاض برای خاتمه جنگ ۸ ساله یمن

فرشاد گلزاری

حدود هشت سال از شروع جنگ در یمن می‌گذرد و به اعتراف سازمان‌های مدنی و بسیاری از مجموعه‌های زیر نظر سازمان ملل متحد مانند فائو یا بهداشت جهانی، قحطی و بیماری‌های عجیب و غریبی که به دلیل جنگ در این هشت سال به یمن تحمیل شد، آسیب‌های روحی و روانی فراگیری در این کشور به دنبال داشت و تمام شهروندان نگاهشان به مسئولان داخلی و خارجی بود تا از جهنمی که عربستان و امارات برای آنها پدید آورده بودند خلاص شوند.

بر اساس اظهارات مقامات جنبش انصارالله، تفاهمات با عربستان درمورد راه‌حل فراگیر برای پایان دادن به جنگ یمن، دو مرحله‌ای است که یک مرحله‌ قبل از عید فطر و مرحله‌ دیگر در آینده نزدیک صورت می‌پذیرد

طی این مدت غالبا اخباری که در مورد یمن منتشر می‌شد (مانند صدها جنگ و درگیری دیگر در جهان) جنبه منفی و تلخ داشت. تقریباً در هر ماه، چندین خبر از حملات ائتلاف عربی به رهبری عربستان سعودی علیه یمن منتشر می‌شد و این روند البته یک ماهیت معکوس هم درون خود داشت. این ماهیت دقیقاً همان حملاتی است که انصارالله یمن علیه منافع عربستان و امارات انجام داد که بخشی از آن ضربه به اقتصاد و بخشی دیگر ضربه به اهداف و منافع نظامی- امنیتی هر دوکشور قلمداد می‌شود.

بر همین اساس باید جنگ یمن را کلکسیون رنج‌ها و امیدها و البته تقابل‌های بومی دانست؛ چراکه عربستان سعودی اساساً این کشور را یکی از استان‌های خود می‌دانست و معتقد بود که آن را باید عمق استراتژیک خود بخواند. در این میان یمن به دلیل موقعیت استراتژیکی که دارا است و به علت اشراف بر دریای سرخ، احاطه بر کانل سوئز و همچنین اشراف بر بخش اعظمی از خلیج عدن که هر سه از مهمترین آب‌راه‌های بین‌المللی به شمار می‌روند، نه تنها از سوی ریاض بلکه از سوی بسیاری از کشورهای منطقه و فرامنطقه مورد توجه ویژه قرار دارد. امارات یکی از این کشورها است که علاوه بر مشارکت با عربستان در جنگ علیه یمن، سعی کرد تا در این هشت سال یمن جنوبی را بنا کند و در این ناحیه حتی به دنبال دولت- ملت‌سازی رفت که در نهایت هم به دلیل اختلاف با ریاض مجبور شد تا نظامیان خود را به خانه بازگرداند. علاوه بر ابوظبی، بازیگران دیگری هم چشمشان به یمن و به خصوص نواحی جنوبی این کشور بوده و خواهد بود. به عنوان مثال ایالات متحده، فرانسه، بریتانیا و حتی اسرائیل از جمله کنشگران سیاسی- نظامی هستند که همین حالا در نواحی جنوبی یمن که تحت پوشش عناصر میدانی امارات است، مشغول تامین منافع هستند. به عنوان مثال اسرائیلی‌ها در جزایر میون و سُقطری در حال ایجاد چتر امنیتی برای تامین امنیت کشتیرانی خود هستند و بریتانیا و آمریکا هم نفت یمن را به یغما می‌برند.

پیش به سوی صلح؟

این آرایش به خوبی نشان می‌دهد اگرچه سعودی‌ها شروع کننده جنگ یمن بودند و میلیاردها دلار در این راه هزینه کردند و تلفات زیادی هم از حیث اقتصادی، انسانی و امنیتی متحمل شدند؛ اما زمانی که بحث منافع به میان می‌آید، غربی‌ها هم خود را مُحِق می‌دانند و به ماجرا ورود می‌کنند. اما اخبار و تحولات چند روز اخیر نشان می‌دهد که اوضاع دستخوش تغییر است و ریاض در این میان به دنبال خاتمه دادن به جنگی است که حدود 8 سال به طول انجامیده است.

امارات علاوه بر مشارکت با عربستان در جنگ 8 ساله علیه یمن، سعی کرد تا یمن جنوبی را بنا کند و در این ناحیه حتی به دنبال دولت- ملت‌سازی رفت که در نهایت هم به دلیل اختلاف با ریاض مجبور شد نظامیان خود را به خانه بازگرداند

حدود سه روز پیش برخی منابع رسمی یمن در گفتگو با سایت العربی الجدید از احتمال دستیابی به توافقی برای تمدید آتش‌بس در یمن تا پایان سال جاری میلادی و گسترش آن به اقدامات انسانی و اقتصادی سخن گفتند. بنابر اعلام این منابع، بامداد پنجشنبه اعضای شورای ریاستی یمن به ریاست رشاد العلیمی نشستی با خالد بن سلمان، وزیر دفاع عربستان داشتند که دلیل آن اطلاع رهبری یمن از توافق‌هایی بود که عربستان با گروه انصارالله در دوره اخیر داشته است.

منابع یاد شده اعلام کردند که توافق تمدید آتش‌بس پس از موافقت انصارالله اعلام خواهد شد و همراه با آن چارچوب کلی راه‌حل سیاسی یمن امضا می‌شود. همچنین روز پنجشنبه اعلام شد که توافق شامل تمدید آتش‌بس تا پایان دسامبر آتی، بازگشایی فرودگاه صنعا، ازسرگیری صادرات نفت از بنادر یمن، یکپارچه‌سازی واحد پول یمن، پرداخت حقوق کارمندان نظامی و غیرنظامی در مناطق تحت کنترل دولت مستعفی و مناطق تحت کنترل انصارالله و نیز بازگشایی مسیرها در تعز و سایر مناطق و آزادسازی اسرا در چارچوب توافق امضا شده میان دو طرف در سوئیس و افزایش نفرات آن خواهد بود.

در این میان برخی رسانه‌های عربی اعلام کردند که خالد بن‌سلمان خلاصه‌ای از رویکرد ریاض درباره برقراری صلح در یمن بر اساس توافق‌های به دست آمده با انصارالله در مسقط را به العلیمی ارائه کرد که این توافق‌ها شامل تشکیل کمیته‌های مذاکراتی مشترکی از شورای ریاستی و انصارالله ظرف سه ماه با ماموریت نظارت بر آغاز یک روند سیاسی فراگیر در مرحله انتقالی است و طی آن ائتلاف عربی به رهبری ریاض عقب‌نشینی کامل خود را از یمن اعلام کرده و مذاکرات فراگیری میان دولت مستعفی و انصارالله انجام می‌شود.

پس از انتشار اخبار این دیدارها و مذاکرات انجام شده، روز گذشته (شنبه) خبرگزاری آناتولی ترکیه به نقل از یک مقام ارشد وابسته به دولت عربستان اعلام کرد که توافقی برای تمدید آتش‌بس با انصارالله به مدت شش ماه تا یک سال به دست آمده و پس از اجرای آن، مذاکرات مستقیم سیاسی برای راه حل جامع بحران این کشور انجام خواهد شد. به موازات این موضوع محمد البخیتی، عضو دفتر سیاسی انصارالله هم به صورت رسمی اعلام کرد که تفاهمی بین ریاض و صنعا محقق شده و منتظر عربستان برای اجرای این تفاهم هستیم. این عضو جنبش انصارالله تصریح کرد که تفاهمات و راه‌حل فراگیر، دو مرحله‌ای خواهد بود که یک مرحله‌ قبل از عید فطر و مرحله‌ دیگر در آینده نزدیک صورت می‌پذیرد. با نگاهی به این مولفه‌ها به خوبی می‌توان دریافت که ریاض حالا قصد دارد سیاست خارجی خود را در منطقه به گونه‌ای دیگر پیش ببرد و در همین راستا در پی مختومه کردن پرونده جنگی است که هشت سال ادامه داشت. باید دید بازیگران دیگر در این میان چه اقدامی را در دستور کار قرار خواهند داد؟