اقتدارنمایی آنکارا در پرتو انسداد سیاسی بغداد

فرشاد گلزاری

 این روزها که تمرکز همه دنیا (به‌خصوص رسانه‌ها و ساختار سیاسی – نظامی غرب) بر پرونده اوکراین و خروجی‌های امنیتی و اقتصادی آن معطوف شده، تحولاتی در حال رخ دادن است که اساساً نمی‌توان از آنها چشم پوشید، ولی گویا دنیا این رخدادها را چندان جدی نمی‌گیرد. آنچه که امروز در اوکراین رخ داده است و روز به روز ابعاد پیچیده‌تری به خود گرفته، اگرچه در رأس تمام تحلیل‌ها واقع شده، اما در نهایت شاهدیم که در زیر سایه این پرونده، رویدادهای دیگری در اقصی نقاط دنیا در حال رخ عیان کردن است. به عنوان مثال از حدود 3 هفته پیش تاکنون و با وجود هشدارها و اخطارهای سازمان ملل و نهادهای بشردوستانه، نه تنها درگیری‌ها میان صهیونیست‌ها در مسجدالاقصی کاهش پیدا نکرد، بلکه حالا بحث هدف قرار دادن مواضع اسرائیل از سوی مقاومت فلسطین و بالعکس قوت گرفته است. در افغانستان هم اوضاع به گونه‌ای است که نه تنها طالبان نتوانسته اوضاع امنیتی را کنترل کند، بلکه حملات داعش و سایر جریانات تروریستی افزایش یافته است. در آفریقا هم یکبار دیگر شاهد احساس خطر کشورهای این قاره در مورد قوت گرفتن تهدیدات تروریستی هستیم؛ به گونه‌ای که نمایندگان پارلمان نیجر روز گذشته (جمعه) با ۱۳۲ رای موافق، متنی را تصویب کردند که به نیروهای خارجی به ویژه فرانسوی‌ها اجازه می‌دهد برای مبارزه و مقابله با گروه‌های تکفیری- تروریستی در این کشور مستقر شوند. شاید بسیاری از مخاطبان بگویند که این تحولات دقیقاً چه ربطی به پرونده اوکراین دارد؟ پاسخ تاحدودی ساده اما از درون، پیچیده است. زمانی که بحرانی مانند اوکراین، تمام هوش و حواس غرب را به خود معطوف کرده، برخی از کشورهای همسو و شریک با آمریکا و اروپا، اوضاع را برای ماهیگیری از آب گل‌آلود، آن هم با عناوین و پرونده‌های مختلف مناسب می‌بینند. ترکیه یکی از همین شرکایی است که به هر ترتیب در حال استفاده از این فضای به وجود آمده به نفع خود است. از چند روز پیش تاکنون ارتش این کشور با هدف قرار دادن بی‌وقفه مواضع حزب کارگران کردستان یا همان پ.ک.ک باز هم یک پرونده تکراری را با عنوان «تهدید امنیت ملی» گشوده و اینبار ارتش ترکیه عملیات خود را با عنوان «قفل پنجه» به دنیا معرفی کرده است، اما گویا باز هم بغداد در جریان اقدامات این کشور قرار نگرفته و حالا هم کار به اعتراض‌های آشکار عراقی‌ها رسیده است. در همین راستا احمد الصحاف، سخنگوی وزارت خارجه عراق خاطرنشان کرد که دستگاه دیپلماسی، عملیات نظامی در خاک عراق را نقض آشکار حاکمیت این کشور و تهدیدی برای تمامیت ارضی آن قلمداد می‌کند و آنچه که این عملیات از خود برجای می‌گذارد رعب و وحشت بین شهروندان عراقی و ایجاد ناامنی است. پیش از این خلوصی آکار، وزیر دفاع ترکیه در ۱۸ آوریل ۲۰۲۲ اعلام کرد که نیروهای کشورش به تمامی اهداف برنامه‌ریزی شده در عملیات قفل پنجه دست یافتند. اما مساله این است که ترکیه در این مورد هم با دولت عراق و حتی مخاطبان خاص و عامِ خود رو راست نیست.

ترکیه؛‌ اغتنام فرصت و پیشروی سریع در شمال عراق

 اعلام اعزام نیروهای ویژه ترکیه به شمال عراق برای شرکت در عملیات زمینی علیه پ.ک.ک به نوعی نشان‌دهنده آشفتگی سیاسی در بغداد است که به نوعی باعث شده ترکیه باز هم به خود اجازه دهد تا در شمال عراق عملیات اجرا کند

 اگرچه آمریکا اعلام کرده که از حملات ترکیه به شمال عراق و علیه مواضع پ.ک.ک اطلاع داشته، اما باز هم واشنگتن از جهت ریاکاری سیاسی این پرونده را مورد بررسی قرار داده است و حالا خود را نگران عدم تشکیل دولت مستقر در بغداد نشان می‌دهد

اینکه می‌گوییم آنکارا با هیچکس در این راستا روراست نیست، به این معناست که تناقض در مورد عملیات اخیر باز هم مشهود شده است. از یکسو ترکیه دوشنبه گذشته اعلام کرد که با مشارکت نیروهای ویژه و یگان‌های رزمی، حمله هوایی و زمینی جدیدی را علیه شبه‌نظامیان حزب کارگران کردستان (پ.‌ک.‌ک) انجام داده و در همین راستا، سه منطقه نزدیک مرز ترکیه در اقلیم کردستان عراق را هدف قرار داده است. توجه داشته باشد که حملات ترکیه در عراق معمولاً در مکانی که پ.‌ک.‌ک دارای پایگاه‌ها و اردوگاه‌های آموزشی در منطقه سنجار و در مناطق کوهستانی اقلیم کردستان عراق در مرز ترکیه است، صورت می‌گیرد، اما نکته جالب این است که گویا آنکارا یا به مقاصد خود نرسیده و یا آنکه فرصت را مغتنم شمرده و در حال پیشروی با نهایت سرعت در شمال عراق است. روز گذشته خلوصی آکار، وزیر دفاع ترکیه اعلام کرد که عملیات در متینه، زاب و افاسین باسیان و همچنین مناطق شمال عراق با پشتیبانی جنگنده‌ها انجام  و نیروهای ویژه به شمال عراق برای شرکت در عملیات اعزام شدند! این اظهارات در حالی مطرح می‌‌شود که برخی از کارشناسان می‌گویند اگر آنکارا به خروجی مطلوب عملیاتش در شمال عراق رسیده است، چرا حالا به دنبال استفاده از نیروهای ویژه در این منطقه است؟ اینکه تانجو بیلگیچ، سخنگوی وزارت امور خارجه ترکیه و برخی دیگر از مقامات سیاسی این کشور بارها اعلام کرده‌اند که گروه تروریستی پ.ک.ک از ۴۰ سال پیش علیه امنیت ملی آنها اقدام می‌کنند، بدون‌شک نمی‌تواند مجوزی باشد برای حملات گاه و بیگاه به خاک عراق. شراکت اقلیم کردستان عراق با ترکیه از دهه‌ها سال پیش جاری و ساری بوده است و حالا هم بخشی از این حملات به دلیل تجارت همیشگی نفت و گاز از مبدأ کردستان عراق است که بارها و بارها این دخالت‌ها اثبات شده است. در این میان باید توجه داشت یک عنصر دیگر در بغداد وجود دارد که به نوعی باعث شده ترکیه باز هم به خود اجازه دهد تا در شمال عراق عملیات اجرا کند و آن هم آشفتگی سیاسی در این کشور است. از مهرماه سال گذشته تاکنون که انتخابات سراسری عراق برگزار شده، نه‌تنها نخست‌وزیر مشخص نشده، بلکه احزاب سیاسی این کشور همچنان برای انتخاب رئیس‌جمهور عراق هم با یکدیگر به نتیجه نرسیدند و اختلاف هنوز ادامه دارد. این روند به حدی در بغداد مشکل‌ساز شده که تظاهرکنندگان عراقی اعلام کرده‌اند که اگر به خواسته آنها توجهی نشود و دو تن از شش نامزد تصدی پست نخست‌وزیری و ریاست‌جمهوری مورد موافقت قرار نگیرند، و اوضاع فعلی در کشورشان اصلاح نشود، جهت براندازی پارلمان اعتراضات میلیون نفری برگزار خواهند کرد. اگرچه ایالات متحده اخیراً اعلام کرده که از حملات ترکیه به شمال عراق و علیه مواضع پ.ک.ک اطلاع داشته است، اما باز هم واشنگتن از جانب ریاکاری سیاسی این پرونده را مورد بررسی قرار داده است؛ به گونه‌ای که جنیفر جاویتو، معاون وزیر خارجه آمریکا روز گذشته (شنبه) اعلام کرد که نگرانی‌ها در مورد تاخیر مداوم در تشکیل دولت عراق هر روز برای ما بیشتر می‌شود! این سخنان به خوبی نشان می‌دهد که ترکیه از هر جهت در حال ماهیگیری از وضعیتی است که بغداد در آن اسیر شده که ریشه آن اختلافات حزبی و سیاسی است.