انسداد منافذ صلح در اوکراین

فرشاد گلزاری

پرونده تنش میان اوکراین و روسیه این روزها دو وضعیت مجزا را تجربه می‌کند. محور اول مسائل سیاسی است که طی دو هفته اخیر شاهد تشدید آن بودیم و محور دوم هم مربوط به مسائل نظامی و امنیتی می‌شود. در محور اول یک نوع ترافیک دیپلماتیک به وقوع پیوست و از رئیس جمهوری فرانسه گرفته تا صدراعظم آلمان وارد این پرونده شدند اما گویا هیچ اتفاق مثبتی به وقوع نپیوست و اوضاع همچنان بحرانی است. در این میان روز پنجشنبه لیز تراس، وزیر خارجه انگلیس هم بعد از سفر به مسکو با همتای خود یعنی سرگئی لاوروف دیدار و گفت‌و‌گو کرد. وزیر خارجه روسیه در ابتدای این دیدار که در مسکو انجام گرفت، اعلام کرد: «این نشست اولین نشست در نوع خود از دسامبر ۲۰۱۷ است و ما از سخنان نخست‌وزیر انگلیس مطلع شدیم که او خواهان ترمیم روابط با مسکو شده است.» لاوروف تاکید کرد: «اگر این مساله در واقعیت هدف همکاران انگلیسی ما باشد ما مسلما مقابله به مثل خواهیم کرد؛ زیرا نمی‌توانیم به روابطی که از سال‌های متمادی به پایین‌ترین سطح رسیده، راضی شویم.» رئیس دستگاه دیپلماسی روسیه ادامه داد: «رویکردهای دیپلماتیک و هشدارهای نهایی و تهدیدات و موعظه‌ها راه به جایی نمی‌برند و متاسفانه بسیاری از هم‌قطاران غربی در حال حاضر عادت کرده‌اند از این شیوه‌ها در فعالیت‌های علنی خود استفاده کنند و نمی‌توانم این مساله را دیپلماتیک بدانم.» نکته‌ای که توجه خبرنگاران را در این دیدار به خود جلب کرد این بود که لاوروف به زعم بسیاری از اصحاب رسانه، یک دروغ بزرگ گفته است. او اعلام کرد که ما هیچ‌کس را تهدید نمی‌کنیم، بلکه این غرب است که ما را تهدید می‌کند، وگرنه هیچ خصومتی از جانب ما علیه اوکراین نیست. این سخنان لاوروف در حالی بیان می‌شود که سرگئی شویگو، وزیر دفاع روسیه و بن والاس همتای انگلیسی او دیروز (جمعه) با هم دیدار کردند و حالا باید پرونده اوکراین را از منظر نظامی مورد بررسی قرار داد. واقعیت این است که هشدارهای زیادی در مورد وضعیت فعلی این پرونده داده شده است؛ به عنوان مثال روز گذشته (جمعه) اولاف شولتس، صدراعظم آلمان در نشست خبری مشترک با رهبران کشورهای حوزه بالتیک در برلین اعلام کرد که آنچه از روسیه انتظار داریم کاهش تنش‌ها در منطقه است و ما آماده گفت‌وگوی معنادار با روسیه درباره مسائل امنیتی اروپا هستیم. این مدل از مواضع به نظر می‌رسد که در وضعیت کنونی پرونده اوکراین چندان مهم و موثر  نباشد چراکه تحولات نظامی در حال سایه انداختن بر محور سیاسی این منازعه است. این موضوع محوریتش بر پایه ناتو استوار است و روز به روز موضع روسیه علیه آن تشدید می‌شود. لاوروف در گفت‌وگوی تلفنی با لوئیجی دی مایو، همتای ایتالیایی خود به این مساله پرداخت که ماهیت بی‌ثبات کننده اقدامات ناتو در کشورهای استقلال یافته شوروی و نظامی کردن اوکراین به افزایش درگیری‌ها و تنش‌های موجود منجر می‌شود. لاوروف به همتای ایتالیایی خود گفت که کی‌یف باید برای کاهش تنش‌ها به توافق‌های مینسک و پیمان‌های به دست آمده در چارچوب نشست نرماندی و گروه سه جانبه تماس پایبند بماند اما هیچگاه این موضوع را مورد اشاره قرار نداد  که  چرا آرام آرام در حال قطع شاهرگ‌های تنفسی و منافذ گفت‌وگو با کی‌یف و سایر کشورهای غربی حاضر در پرونده اوکراین است.

هشدار آمریکا به شهروندانش در اوکراین و همزمانی آن با ورود نیروهای نظامی انگلیس به خاک لهستان و استقرار مجموعه‌ای از بمب‌افکن‌های راهبردی B-52H آمریکا در پایگاه فیرفورد انگلیس، نشان از تشدید تنش‌ها در محور نظامی این کشور دارد

مخابره پیام هشدار از سوی کی‌یف

توئیت وزیر دفاع اوکراین که اعلام کرده آب‌های بین‌المللی دو دریای آزوف و دریای سیاه توسط روسیه مسدود شده و محاصره دریای جنوب این کشور صورت گرفته، می‌تواند مقدمه‌ای برای شروع یک تحریک نظامی جدید باشد که آمریکایی‌ها آن را رصد می‌کنند

اوکراین معتقد است که روس‌ها دیر یا زود به خاکش حمله می‌کند و لشگرکشی‌های مشخصی صورت خواهد گرفت اما در این میان مسکو این موضوع را تکذیب  می‌کند. طبیعی است که ایالات متحده هم به عنوان کشور سوم و بازیگر اصلی در عرصه سیاسی و نظامی این پرونده، نقش خود را ایفا می‌کند و حالا اسناد جدیدی منتشر کرده که روس‌ها را برانگیخته است. نیوزویک با انتشار گزارشی اعلام کرده که تصاویر جدید ماهواره‌ای نشان دهنده افزایش حضور و استقرار نیروهای روسی در سه جبهه اطراف اوکراین است و این مساله نگرانی‌ها درباره وقوع یک تهاجم را افزایش می‌دهد. این تصاویر که روز پنجشنبه توسط کمپانی فناوری ماکسار مستقر در کلورادو منتشر شد نشان می‌دهد که سربازان و تجهیزات روسی در جبهه‌های این کشور در کریمه، بلاروس و غرب روسیه مستقر شده‌اند. کمپانی ماکسار همچنین گزارش داده که سربازان و تجهیزات نظامی و ارتش روسی اخیرا به منطقه آموزشی شرق روسیه به نام کورسک رسیده‌اند که ۷۵ مایلی شرق مرز با اوکراین است. همچنین گفته شده که بیش از ۵۵۰ چادر و صدها خودروی زرهی در فرودگاه اوکتیابرسکویه بزرگترین شهر شبه جزیره کریمه دیده شده است. در این مسیر اوکراین معتقد است که روسیه عملاً دسترسی این کشور از طریق دریا به بیرون را مسدود کرده و این درحالی است که روسیه برای یک مانور دریایی در طول هفته آینده آماده می‌شود. در این میان دمیترو کولِبا، وزیر خارجه اوکراین اعلام کرد که دسترسی این کشور به دریای آزوف کاملا سد شده و نیروهای روسیه دسترسی این کشور به دریای سیاه را هم تقریبا به طور کامل قطع کرده‌اند. بر اساس اسناد موجود مانورهای دریایی روسیه هفته آینده در این دو دریا در جنوب اوکراین انجام خواهد شد و روسیه با اشاره به انجام آزمایش‌های موشکی و توپخانه‌ای هشدارهای ساحلی صادر کرده است. وزارت خارجه اوکراین هم اعلام کرده که وسعت بی‌سابقه ناحیه محل مانورها، کشتیرانی در هر دو دریا را عملا غیرممکن می‌کند و اولکسی رزنیکف، وزیر دفاع این کشور در توییتی نوشت که آب‌های بین‌المللی این دو دریا توسط روسیه مسدود شده است و ما در محاصره قرار داریم. این مواضع کی‌یف توسط ایالات متحده اما به صورتی دیگر مورد حمایت قرار گرفت و واشنگتن باز هم  یک هشدار جدید اما خطرناک را صادر کرد. روز گذشته (جمعه) وزارت خارجه آمریکا در هشدار جدید به شهروندانش در اوکراین آورده است: «به دلیل افزایش تهدیدهای مربوط به اقدام نظامی روسیه و کرونا به اوکراین نروید و آنهایی هم که در اوکراین هستند از طریق پروازهای تجاری یا شخصی این کشور را ترک کنند». در جای دیگری از این بیانیه آمده است که «آن دسته از شهروندان آمریکایی که در اوکراین می‌مانند باید به دلیل عملیات بالقوه نظامی روسیه، ناآرامی‌های مدنی و جرایمی که ممکن است رخ دهد، هشیار باشند». این هشدار آمریکا در حالی انجام شده که گروهی از نیروهای نظامی انگلیس وارد خاک لهستان شدند و از سوی دیگر فرماندهی نیروی هوایی آمریکا در اروپا، از استقرار مجموعه‌ای از بمب‌افکن‌های راهبردی B-52H خود با قابلیت حمل بمب‌های هسته‌ای در پایگاه فیرفورد انگلیس خبر داد. از سوی دیگر دیروز (جمعه) نخست وزیر دانمارک هم اعلام کرد که این کشور و آمریکا گفت‌وگوها درباره یک توافقنامه دفاعی جدید را که می‌تواند شامل استقرار نیروهای آمریکایی در خاک دانمارک باشد، آغاز کرده‌اند. همه این مولفه‌ها نشان از اتخاذ آرایش جنگی یا حداقل تدافعی دارد، نه مذاکره برای صلح یکپارچه.