سر برآوردن «هسته‌های خفته» از تاریکخانه‌ها!

فرشاد گلزاری

پس از آنکه نبرد موصل برای حذف داعش از جغرافیای عراق در اکتبر سال 2016 کلید خورد، بسیاری به این نکته اشاره کرده بودند که باید عملیاتی اجرایی شود تا در نهایت خروجی آن بتواند عناصر بزرگترین و مجهزترین تشکیلات تروریستی دنیا را خیلی هدفمند از بین ببرد. به همین دلیل حدود 9 ماه عملیات پاکسازی موصل به طول انجامید و در این میان تمام قوای مسلح عراق از پیشمرگه‌های اقلیم کردستان گرفته تا ارتش و حشدالشعبی که در بغداد حضور داشتند، به میدان آمدند تا با اهریمن قرن بیست‌ویکم رودررو شوند. نکته اینجا بود که منظور از هدفمند بودن این عملیات، در اصل صرفاً خروجی مثبت آن نبود؛ بلکه همه  می‌دانستند که داعش زیر شهر موصل، یک شهر دیگر تاسیس کرده که تاکنون و با گذشته چهار سال از اتمام عملیات پاکسازی، همچنان تونل‌ها و معابر زیرزمینی در حال کشف شدن است. این بدان معنی است که عملیات موصل باید به گونه‌ای انجام می‌شد که اساساً در روی زمین با عناصر داعش مقابله می‌شد و فاز دوم پیدا کردن این معابر زیرزمینی و همچنین بیرون کشیدن «دانه درشت‌های داعش در موصل» بود تا بتوانند با تخلیه این عناصر ابعاد پنهان فعالیت این ماشین ترور در سایر نقاط عراق و حتی سوریه را پیدا کنند. طبق اسناد موجود، روند پاکسازی موصل تا  ژوئیه 2017 میلادی به طول انجامید و پس از آن یک آوار و تلی از خاک به نام موصل را شاهد بودیم. داعش نه تنها مسجد نوری که روزی ابوبکر البغدادی در آن خطبه خواند و اعلام خلافت کرده بود را با دستان خود منفجر کرد، بلکه چنان ویرانه‌ای را به جای گذاشت که هنوز بوی مردار و جنازه‌هایی که طی این مدت در خرابه‌های این شهر رها شده‌اند، هوش از سر هر آدمی می‌رباید و این سوال را مطرح می‌کند: داعش چه شد؟ پاسخ به این سوال عملاً سخت به نظر می‌آید، نگاه عوام‌گرایانه می‌گوید که داعش از روی زمین حذف شده است! اما اگر به عنوان یک پرونده چند ضلعی به آن نگاه کنیم تحولات سه روز اخیر (پنجشنبه تا شنبه) نشان می‌دهد که نه تنها داعش تمام نشده، بلکه شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد آنها حداقل در دو کشور یعنی عراق و سوریه حضور دارند و حالا به دنبال اعلام موجودیت جدید خود هستند. سحرگاه روز جمعه منابع امنیتی بغداد اعلام کردند که ۱۱ سرباز عراقی در حمله داعش در استان دیالی کشته شدند. بر اساس بیانیه‌ای که در این خصوص منتشر شده، گروهی از عناصر داعش متشکل از حدود ۱۰ نفر به یکی از پادگان‌های لشکر یکم ارتش عراق حمله کردند و 11 سرباز را کشتند. بلافاصله مصطفی الکاظمی نشست فوق‌العاده‌ای را با فرماندهان امنیتی و نظامی در مقر قرماندهی عملیات مشترک به منظور رایزنی در خصوص حمله اخیر به استان دیالی برگزار کرد و قرار بر این شد تا یک عملیات مرکب زمینی -هوایی در دیالی انجام شود. نکته قابل ملاحظه دیگر این است که مصطفی الکاظمی و مسرور بارزانی، نخست وزیر اقلیم کردستان روز جمعه در تماسی تلفنی در پی حمله تروریستی در استان دیالی بر اهمیت یکپارچگی تلاش‌ها و تقویت هماهنگی مشترک بین بغداد و اربیل تاکید کردند و این موضوع نشان می‌دهد که داعش در اطراف اقلیم کردستان هم به پرسه‌زنی خود که از چند ماه پیش آغاز کرده ادامه می‌دهد و احتمال دارد یک عملیات دیگر علیه این منطقه هم انجام شود.

در مورد میزان کشته‌‌های داعش طی عملیات اخیر در حسکه اختلاف‌نظر است، چراکه در زندان غویران حدود ۳۵۰۰ زندانی از نیروها و رهبران ارشد داعش حضور داشته‌اند و عده‌ای معتقدند که در داخل زندان هم تعداد زیادی جنازه وجود دارد

آزادی از بند در حسکه!

مصطفی الکاظمی پس از عملیات تروریستی در دیالی با نخست‌وزیر اقلیم کردستان تماس گرفت و بر اهمیت یکپارچگی تلاش‌ها و تقویت هماهنگی مشترک بین بغداد و اربیل تاکید کرد که نشان از نگرانی درباره  تحرکات داعش در اطراف کردستان عراق دارد

اقدام داعش در دیالی شاید برای بسیاری از مخاطبان و خوانندگان این سطور و حتی مردم عراق هم قابل درک نباشد و این پیام را مخابره کند که داعش دوباره جان گرفته است؛ اما واقعیت این است که عناصر داعش به دلیل ازدواج‌های بومی و قبیله‌ای که به دستور کادر مرکزی این تشکیلات تروریستی از بدو تاسیس صادر شده بود، عملاً در جغرافیای عراق و سوریه حل شده‌اند. عناصر خارجی داعش که به آنها «مهاجرین» گفته می‌شود عموماً در حال رفت و آمد با کشورهایی مانند افغانستان، پاکستان، ازبکستان، و حتی آفریقا هستند و عموماً هم در عملیات‌های ضدتروریسم بازداشت یا کشته می‌شوند؛ اما بومی‌های داعش که به «انصار» مشهورند، در همه استان‌های عراق و سوریه، در حال ادامه زندگی عادی خود هستند! به عبارتی دیگر آنها داعشی بوده و خواهند ماند اما یک زیست زیرزمینی و زیرپوستی را انتخاب کرده‌اند که «هسته‌های خفته» را تشکیل می‌دهند. حالا این هسته‌های خفته چند روز است که در شمال شرق سوریه (حسکه) در حال جنگیدن با کردها هستند و چهار روز تمام است که تبادل آتش در این منطقه ادامه دارد. سحرگاه جمعه دیده‌بان حقوق بشر سوریه (مستقر در انگلیس) اعلام کرد که نیروهای داعش با حمله زندان غویران واقع  در حسکه و درگیری با نگهبانان کُرد زندان، توانستند تعدادی از تروریست‌های زندانی را فراری دهند. این سازمان گزارش کرد تعداد کشته‌شدگان این حملات که از شامگاه پنجشنبه در زندان غویران و اطراف آن در شهر حسکه سوریه رخ داد به بیش از ۴1 تن افزایش یافته است. اطلاعات تکمیای تا ظهر جمعه نشان داد که کشته‌شدگان شامل ۲۰ نیروی امنیتی داخلی، نیروهای ضد تروریسم‌ و نگهبانان زندان، ۱۶ داعشی و ۵ غیرنظامی بوده‌اند. از سوی دیگر دیده‌بان حقوق بشر سوریه دیروز (شنبه) اعلام کرد که ۱۳۰ زندانی داعشی فراری از زندان غویران در حسکه بازداشت شدند اما تعداد واقعی فراری‌ها مشخص نیست. اطلاعات روز شنبه نشان می‌دهد که تعداد کشته‌شدگان زندان غویران به ۷۸ تن رسیده که ۴۵ تن از آن‌ها داعشی‌ها و ۲۸ تن از نیروهای امنیت داخلی کُرد و نگهبانان زندان و نیروهای ضد تروریسم و پنج غیرنظامی هستند. هنوز در مورد میزان کشته‌‌های داعش اختلاف‌نظر است، چراکه در زندان غویران حدود ۳۵۰۰ زندانی از نیروها و رهبران ارشد داعش حضور داشته‌اند و عده‌ای معتقدند که در داخل زندان هم تعداد زیادی جنازه وجود دارد. همچنین در تعقیب و گریزهایی که انجام شده، حدود 30 نفر از عناصر داعش کشته شده‌اند. این میزان تلفات و ادامه درگیری برای روز سوم نشان می‌دهد که داعش برای بازپروری خود و احتمالاً ظهور مجدد (اما محدود) برنامه‌ریزی می‌کند. نباید فراموش کرد که این جریان در افغانستان (علیرغم تکذیب طالبان) کاملاً به صورت پایدار حضور دارد و در قفقاز، آسیای میانه و به خصوص آفریقا در حال تحرکات خاص خود است.