مسکو به دنبال تضمین امنیتی!

فرشاد گلزاری

 درگیری روسیه با آمریکا و اروپا بر سر اوکراین روز به روز ابعاد جدیدتری به خود می‌گیرد و مولفه‌های موجود نشان می‌دهد که اوضاع به سمتی می‌رود که  طرفین درگیر برای هم شرط و شروط تعیین کنند. در این میان باید توجه داشته باشید که آمریکایی‌ها و سپس اروپایی‌ها در حال استفاده از قدرت نرم خود علیه مسکو هستند و این روند در حال شدت گرفتن است. یکی از ابزاری که ایالات متحده علیه روسیه و برخی از متحدان آن مانند بلاروس و حتی چین به کار گرفته، استفاده علنی و عریان از رسانه‌ها است. هر روز که به اخبار بین‌الملل سرک می‌کشیم یا روزنامه‌ها را ورق می‌زنیم حداقل دو خبر به مساله اوکراین و تنش میان روسیه با جبهه غرب مربوط است. در نمای کلی باید به این موضوع اشاره کنیم که جو بایدن در نشست مجازی دموکراسی که هفته گذشته برگزار شد و اتفاقاً در آن کشورهایی مانند روسیه، چین، عربستان، امارات و غیره حضور نداشتند، اعلام کرد که ایالات متحده برای سال جدید میلادی (2022) مبلغ 424 میلیون دلار برای حمایت از رسانه‌ که پایه چهارم دموکراسی به حساب می‌آید، اختصاص داده و در این میان قرار است چندین رسانه نوشتاری و تصویری جدید هم توسط آمریکا و با مشارکت متحدانشان راه‌اندازی شود. با این وصف به خوبی می‌توان فهمید که ایالات متحده همین حالا با همراهی اروپایی‌ها اقدام به استفاده از قدرت نرم علیه رقبای خود یعنی چین و روسیه کرده که در این میان حتی ممکن است ایران، کره‌شمالی، پاکستان و بسیاری از کشورهای مورد نظر آنها هم به این فهرست اضافه شوند. با این وصف ما همین حالا نبرد میان مسکو و واشنگتن را رویت می‌کنیم اما حالا این مساله آرام آرام در حال تبدیل شدن به یک مجادله سیاسی تمام عیار است. تا چند هفته پیش تحرکات نظامی از سوی دو طرف به صورت کم و بیش در دریای سیاه و بالکان علیه یکدیگر انجام می‌شد ولی حالا و پس از گفت‌وگوی مجازی اخیر بایدن و پوتین به وضوح مشاهده می‌شود که آتش لحن دو طرف تا حدودی فروکش کرده، اما در محور رسانه‌ای و سپس سیاسی اتفاقات مهمی رخ داده است. در همین راستا جان کربی، سخنگوی پنتاگون روز گذشته (شنبه) در کنفرانسی خبری اعلام کرد در صورتی که روسیه به اوکراین حمله کند، آمریکا آماده است تا توانایی‌های نظامی بیشتری از جمله تقویت و استقرار چرخشی نیروها را برای متحدان ناتو در اروپا فراهم کند. این موضع سخنگوی پنتاگون به خوبی نشان می‌دهد که حداقل آمریکایی‌ها به صورت لفظی حمایت خود را از اوکراین اعلام می‌کنند اما مساله این است که در درون کنگره ایالات متحده، سناتورهایی وجود دارند که معتقدند دولت بایدن باید بیش از گذشته به روسیه فشار وارد کند. در این راستا مجله دیلی بیست در گزارشی اعلام کرد «با اینکه آمریکا کمک‌های نظامی به اوکراین ارائه کرده و ارتش اوکراین هم از این تسلیحات بهره‌مند شده، قانونگذاران آمریکایی هشدار می‌دهند که دولت جو بایدن، رئیس‌جمهوری این کشور به قدر کافی به تامین سلاح برای اوکراین به منظور خنثی کردن یک حمله دیگر از سوی روسیه اقدام نکرده است». از سوی دیگر عده‌ای معتقدند که بسته‌های کمک نظامی به اوکراین به طور قطع کافی هستند و آمریکا بیش از ۲.۵ میلیارد دلار از ۲۰۱۴ به اوکراین کمک کرده و دولت بایدن هم در اوایل سال جاری میلادی یک کمک ۶۰ میلیون دلاری به کی‌یف کرده است و دیگر نیازی به شارژ تسلیحاتی کی‌یف نیست. در مقابل اما روسیه سناریوی دیگری را در دستور کار گذاشته است.

روس‌ها با انتشار پیش‌نویس توافقنامه تضمین‌های امنیتی به دنبال مذاکره مجدد با آمریکایی‌ها هستند که اتفاقاً واشنگتن از آن استقبال کرده اما مشکل مسکو این است که کاخ‌سفید اعلام کرده کشورهای اروپایی هم باید در این مذاکرات حضور داشته باشند

خرید زمان  برای تصمیم‌گیری نهایی

قانونگذاران آمریکایی معتقدند که دولت جو بایدن به قدر کافی به تامین سلاح برای اوکراین به منظور خنثی کردن یک حمله دیگر از سوی روسیه اقدام نکرده است، اما در مقابل عده‌ای می‌گویند آمریکا بیش از ۲.۵ میلیارد دلار از ۲۰۱۴ به اوکراین کمک کرده و جای نگرانی نیست!

روس‌ها در وضعیت فعلی به خوبی درک کرده‌اند که ایالات متحده به رهبری بایدن با دوران ترامپ به شدت متفاوت است و بر همین اساس به دنبال ترسیم خطوط و سناریوهای جدید هستند. در این میان مسکو روز جمعه پیش‌نویس توافقنامه تضمین‌های امنیتی روسیه را منتشر کرد. براساس پیش‌نویس توافقنامه درخصوص تضمین‌های امنیتی که توسط وزارت خارجه روسیه منتشر شد، شورای مشترک ناتو-روسیه باید در حل‌وفصل اختلافات طرفین مشارکت کند. در پیش‌نویس این توافقنامه آمده است که جهت رسیدگی و حل مشکلات موجود، طرفین باید از مکانیسم مشاوره فوری دوجانبه یا چندجانبه از جمله شورای ناتو-روسیه استفاده کنند و ناتو باید متعهد شود که به سمت شرق متمایل نمی‌شود و اوکراین نباید به این ائتلاف بپیوندد. در این پیش‌نویس آمده است که فدراسیون روسیه و تمامی طرفینی که از تاریخ ۲۷ مه ۱۹۹۷ عضو ناتو بوده‌اند، نباید نیروهای نظامی و تسلیحات خود را در قلمرو سایر کشورها مستقر کنند. با توافق طرفین، هرگونه استقرار تسلیحات نظامی و تسلیحات جدید در اروپا فقط در موارد استثنایی جهت از بین بردن تهدید امنیتی یک یا چند طرف مجاز است. همچنین روس‌ها اعلام کرده‌اند آمریکا باید متعهد شود که از گسترش ناتو به سمت شرق جلوگیری خواهد کرد. طرفین باید از پرواز بمب‌افکن‌های سنگین مجهز به تسلیحات هسته‌ای یا غیرهسته‌ای در مناطق خارج از حریم هوایی و یا استقرار کشتی‌های جنگی سطحی از هر نوع در آب‌های ملی خودداری کنند. مسکو معتقد است طرفین باید متعهد شوند که موشک‌های میان-برد و کوتاه-برد زمین پرتاب را در خارج از قلمرو ملی خود و همچنین در مناطقی از خاک خود که از آن‌جا چنین سلاح‌هایی می‌توانند به قلمرو طرف دیگر حمله کنند، مستقر نکنند. با نگاهی گذرا به این پیش‌نویس به وضوح می‌بینم که روس‌ها مجدداً قضیه ناتو را خط قرمز خود علام کرده‌اند و در درجه دوم به دنبال آن هستند تا مانعی برای پیوستن کشورهای جدا شده از شوروی سابق به اتحادیه اروپا به وجود بیاورند اما مساله اصلی این است که این درخواست‌های روسیه تا حدی زیاده‌خواهانه است. توجه داشته باشید که از منظر حقوقی و سیاسی اگر کشوری (به هر دلیل) بخواهد عضو ناتو یا اتحادیه اروپا شود، می‌تواند آزادانه درخواست خود را به هر کدام از نهادهای مذکور ارائه دهد و منتظر پذیرش یا ردِ این درخواست باشد. این آزادی عمل همین حالا در مورد ترکیه وجود دارد اما اتحادیه اروپا آن را نمی‌پذیرد. در مورد کشورهایی که در خارجِ نزدیکِ روسیه قرار دارند اوضاع فرق می‌کند و مسکو این اقدام را نقض خط قرمزهای خود می‌داند. در این میان باید توجه داشت که روس‌ها با انتشار پیش‌نویس توافقنامه تضمین‌های امنیتی به دنبال مذاکره مجدد با آمریکایی‌ها هستند که اتفاقاً جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی ایالات متحده هم از این موضوع استقبال کرده است؛ اما مشکل اینجاست که کاخ‌سفید دیروز (شنبه) اعلام کرد که اوکراین هم‌مرز با کشورهای اروپایی است و به همین دلیل کشورهای اروپایی هم باید در این مذاکرات حضور داشته باشند. در نهایت این اقدام روسیه را هم باید خریدن زمان و فرصت برای تصمیم‌گیری نهایی در مورد اوکراین دانست؛ تصمیمی‌ که می‌تواند یا به جنگ بینجامد و یا به داد و ستد امتیازهای استراتژیک میان مسکو و واشنگتن ختم شود!