خروج از بغداد؛ یک واقعه، دو روایت

فرشاد گلزاری

 اخراج نظامیان ایالات متحده از عراق موضوعی است که طی دو سال اخیر بارها و بارها از سوی جریان‌های شیعی و حتی اهل تسنن این کشور مطرح و پیگیری شده است. بسیاری از تحلیلگران مسائل خاورمیانه و عراق معتقدند مبدأ این درخواست را باید ترور سردار سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران و ابومهدی المهندس، فرماند حشدالشعبی دانست که در تاریخ سوم ژانویه 2020 (13 دیماه 1398) توسط پهپادهای آمریکایی در فرودگاه هدف قرار گرفته شدند، دانست. این عملیات که البته یک «طرح و عملیات مرکب» به حساب می‌آید به نوعی قصد داشت موازنه قدرت در عراق و سپس در منطقه را بهم بریزد. در آن زمان دونالد ترامپ معتقد بود که با شدت عمل بیشتری باید با ایران برخورد کرد و منافع آن را مورد هدف قرار داد و به همین دلیل تمام سناریوهای ممکن از تحریم اقتصادی و سیاسی تا ضربه‌های اینچنینی را در دستور کار خود قرار داد. در این میان با تعویض قدرت در ایالات متحده و روی کار آمدن جو بایدن به عنوان سکاندار کاخ‌سفید، بسیاری از مفسران به این جمع‌بندی رسیدند که او هم مانند اسلاف خود سیاست ابقا در عراق و منطقه را دنبال می‌کند؛ اما از حیث تاکتیکی تغییراتی در این راستا اعمال خواهد کرد. در این میان جریان‌های مقاومت عراق که با ایران هم رابطه خوبی داشته و دارند، مجدداً موضوع خروج نیروهای آمریکایی‌ از عراق را پیش کشیدند و باز هم دولت جدید آمریکا را خطاب قرار دادند. بسیاری از این جریان‌ها معتقدند که سیاست خارجی و راهبردهای امنیتی این کشور حداقل در عراق به دلیل حضور 18 ساله در بغداد با تعویض قدرت در کاخ‌سفید، دستخوش تغییر نخواهد شد که البته تحلیل آنها چندان غلط نیست، ولی واقعیت این است که اساساً ایالات متحده در خاورمیانه و عراق در حال اجرای یک سناریوی تاکتیکی و تغییر مواضعی است که به نظرش دیگر در اولویت قرار ندارد. این تحلیل البته نباید ما را به این اشتباه بیندازد که آنها دیگر برای خاورمیانه ارزش قائل نیستند؛ چراکه متحد استراتژیک آنها یعنی اسرائیل در منطقه حضور دارد و واشنگتن (صرف نظر از اینکه چه کسی رئیس‌جمهور است) متعهد به تامین امنیت آن در تمام سطوح است. بر همین اساس اگر اخبار روزهای اخیر در مورد پایان ماموریت رزمی نیروهای آمریکا در عراق را زیر ذره‌بین ببریم به خوبی می‌بینیم که باز هم یک دوگانگی در این امر وجود دارد. جمعه گذشته، جان کربی، سخنگوی وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) اعلام کرد، مأموریت جنگی نیروهای آمریکایی در عراق پایان یافت و مأموریت آن‌ها به آموزش نظامی و مشورت نظامی تغییر یافته است. به اعلام رویترز، بر اساس توافق آمریکا و عراق، واشنگتن ماموریت جنگی خود را علیه داعش در عراق پایان داد؛ اما همچنان ۲۵۰۰ سرباز در این کشور باقی می‌مانند. این نیروها برای ارائه مشورت نظامی و کمک به نیروهای امنیتی عراق در این کشور می‌مانند و این تغییری است که با پایان مذاکرات فنی میان واشنگتن و بغداد حاصل شده است؛ به گونه‌ای که منابع عراقی اعلام کردند این مذاکرات پنجشنبه گذشته انجام شده و قرار بر این است که آمریکایی‌ها در قالب مستشاران و مربیان آموزش نظامی در عراق حضور داشته باشند.

ارزیابی منابع آمریکایی به نوعی نشان می‌دهد که نظامیان ایالات متحده با ترتیبات و آرایش جدید در عراق باقی می‌مانند، ولی آنچه در این میان باید مدنظر قرار بگیرد، تحرکات جدید داعش در سراسر خاک این کشور به خصوص اطراف اقلیم کردستان است

الکاظمی: آمریکایی‌ها می‌روند!

بسیاری از مفسران به این جمع‌بندی رسیده‌اند که جو بایدن، رئیس‌جمهوری فعلی آمریکا هم مانند اسلاف خود سیاست ابقا در عراق و منطقه را دنبال می‌کند اما از حیث تاکتیکی تغییراتی در این راستا اعمال خواهد کرد

در این راستا اما یک موضع دیگری وجود دارد که توسط نخست‌وزیر عراق اتخاذ شده است. مصطفی الکاظمی در سخنرانی روز شنبه خود به مناسبت صد سالگی تشکیل کشور جدید عراق خطاب به مردم کشورش اعلام کرد که چند روز بعد شاهد خروج تمام نیروهای رزمی ائتلاف بین‌المللی از عراق در چارچوب توافقنامه استراتژیک با طرف آمریکایی خواهیم بود و از این پس نقش آنها در زمینه مشورت‌دهی خواهد بود و این دال بر قدرت نیروی عراق در حفظ امنیت و ثبات ملت و توسعه آن در این زمینه است. با نگاهی به مواضع الکاظمی سوالی که حالا مطرح می‌شود این است که آیا نیروهای ایالات متحده قرار است به صورت کامل از عراق خارج شوند یا اینکه صرفاً حوزه ماموریت آنها تغییر کرده است؟ پاسخ به این سوال قدری مشکل است. برخی تحلیلگران معتقدند که آمریکا رسماً از پایان ماموریت رزمی نیروهای ائتلاف آمریکایی در عراق و خروج از این کشور، هفت سال بعد از تشکیل ائتلاف بین‌المللی در پی حمله داعش و تصرف مناطقی از شمال و غرب عراق در سال ۲۰۱۴ توسط این گروه تروریستی خبر داده و برخی دیگر اعلام این خبر را به نوعی خروج تمام و کمال نیروهای آمریکایی از عراق می‌دانند. در این میان اما یک مسئول امنیتی برجسته عراق در الانبار به خبرگزاری شفق نیوز گفته است که فعالیت دو پایگاه عین الاسد در استان الانبار و پایگاه الحریر در اربیل در چارچوب حمایت و آموزش نیروهای عراقی براساس خروجی‌های دور چهارم مذاکرات که پایان ماه ژوئیه بین مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر عراق و جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا برگزار شد، ادامه می‌یابد. این مسئول امنیتی که نامش فاش نشده توضیح داده که هر طرحی برای تعطیلی عین‌الاسد یا تخلیه آن از فعالیت‌های ائتلاف غیروارد است؛ زیرا این پایگاه مرکز مهم عملیات حمایت هوایی و تحلیل داده‌ها و مشورت‌دهی‌های لازم و مهم به نیروهای عراقی در جنگ علیه بقایای داعش است. از سوی دیگر روز گذشته (یکشنبه) روزنامه واشنگتن اگزماینر هم در گزارش خود نوشت که اعلام خروج حاکی از این است که نیروهای آمریکایی مستقر در عراق در پایگاه‌های بزرگی مخفی شده و از عوامل جنگ در خارج آنها مصون هستند، با این وجود نیروهای آمریکایی صرف‌نظر از وضعیت رسمیشان (که نیروی رزمی هستند یا غیررزمی) عمدتاً در میانه وضعیت جنگی باقی می‌مانند. این ارزیابی روزنامه واشنگتن اگزماینر به نوعی نشان می‌دهد که نظامیان آمریکا با ترتیبات و آرایش جدید در عراق باقی می‌مانند ولی آنچه در این میان باید مدنظر قرار بگیرد، تحرکات جدید داعش در سراسر خاک عراق به خصوص اطراف اقلیم کردستان عراق است. از حدود 10 روز پیش تاکنون مقامات اقلیم کردستان عراق اعلام کردند که تروریست‌های داعش اقدام به انجام پاتک‌‌های گروهی و انفجارهای انفرادی در کرکوک و روستا‌های اطراف آن کرده‌اند که همین موضوع باعث شده تا پیشمرگه‌های کردستان عراق به همراه ارتش این کشور اقدام به انجام عملیات مشترک کنند. روز گذشته هم نیروهای امنیتی ارتش عراق، پلیس و حشدالشعبی به همراه عشائر عراق، به طور بی‌سابقه در منطقه ۱۶۰ کیلومتری صحرای الانبار واقع در شهرستان‌های الرطبه و القائم به سمت نوار مرزی با سوریه استقرار یافتند که دلیل آن به هلاکت رسیدن پسر سرکرده سازمان تروریستی القاعده در عراق که به ابوعمر البغدادی، والی الانبار معروف است، بوده که نشان می‌دهد بغداد حالا به غیر از داعش با تهدید عملیات‌های تلافی‌جویانه سازمان القاعده روبرو است. حال باید دید که آیا اوضاع و احوال امنیتی در این کشور با اعلام خبر پایان ماموریت رزمی آمریکایی‌ها وخیم‌تر می‌شود یا خیر!