تصفیه غیرهوشمند در کابل

فرشاد گلزاری

اخباری که این روزها از افغانستان به گوش می‌رسد حاکی از یک بحران چند ضلعی در این کشور است. یک ضلع این اخبار به مسائل اقتصادی و انسانی مربوط می‌شود. بحران اقتصادی، فقر و گرسنگی در افغانستان مردم این کشور را در آستانه فصل سرما با مشکلات شدیدی مواجه کرده است؛ به طوری که داده‌های زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد شماری از خانواده‌ها برای نجات از گرسنگی، به فروش دختران خود روی آورده‌اند. هرچند ازدواج کودکان در افغانستان یک امر معمول است، اما فقر ناشی از جنگ و تغییرات اقلیمی، به ویژه خشکسالی، بسیاری از خانواده‌ها را وادار کرده است که دخترانشان را در خردسالی به خانه بخت بفرستند و یا اینکه آنها را بفروشند. از سوی دیگر برخی منابع مدنی به این موضوع اشاره کرده‌اند که برخی از خانواده‌هایی که دارای چندین رأس گوسفند هستند، هیچ پولی برای خرید سگ‌های گله ندارند و به همین دلیل دام‌های آنها در جلوی چشمانشان زنده زنده طمع گرگ‌ها می‌شوند و حالا در گرسنگی مطلق به سر می‌برند.  این روند به همین جا خلاصه نمی‌شود، بلکه فقر و گرسنگی به جایی رسیده که حالا ناامیدی در تمام سطوح جامعه به وضوح قابل رویت و تبعات اجتماعی آن در حال رخ عیان کردن است. در همین راستا خبرگزاری «جمهور» نیز اخیراً از شهرستان «مقر» استان بادغیس گزارش داده است که یک زن به دلیل گرسنگی اعضای خانواده‌اش، خود را دار زده است. سازمان ملل متحد هم بارها از وقوع فاجعه انسانی در افغانستان هشدار داده و خواستار کمک فوری برای مردم این کشور شده و گزارش‌ها حاکی از آن است که ۹۰ درصد مردم این کشور با فقر و گرسنگی مواجه‌اند. این در حالی است که برنامۀ جهانی غذای سازمان ملل متحد نسبت به احتمال سقوط اقتصادی افغانستان هشدار داده و گفته است که بیش از نصف جمعیت افغانستان با گرسنگی شدید مواجه هستند. برنامۀ جهانی غذا همچنین هشدار داده است که با نزدیک شدن فصل زمستان، مشکلات مردم از ناحیۀ فقر و تنگ‌دستی در نقاط دوردست این کشور بیشتر خواهد شد. ضلع دیگر مشکلات افغانستان، مسائل سیاسی و چالش‌های مربوط به آن است. همه می‌دانند که طالبان ۱۵ اوت سال جاری میلادی و پس از خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان، کابل را تصرف کرد و در پی آن، اشرف غنی، رئیس‌جمهوری این کشور به امارات گریخت. این موضوع اگرچه برای طالبان پس از دو دهه دستاورد بزرگی به حساب می‌آید و آنها به نوعی به آرزوی دیرینه خود دست یافتند، اما واقعیت این است که این جریان بر خلاف آنچه که می‌گفتند، نتوانسته‌اند اوضاع را کنترل کنند، بلکه هر روز بر تعداد مخالفان منطقه‌ای طالبان افزوده می‌شود و سایر کشورهای دنیا هم حاضر نیستند این جریان را به عنوان دولت رسمی حاکم بر کابل به رسمیت بشناسند. توجه به این نکته مهم است که از ایالات متحده گرفته تا چین، روسیه، پاکستان، ترکیه، قطر، عربستان و حتی اروپایی‌ها، هیچکدام به فکر مردم افغانستان نیستند و هرکدام بر اساس منافع خود به دنبال آن هستند تا نفوذشان را در افغانستان دو یا چند برابر کنند. به همین دلیل طی ماه‌های اخیر بارها و بارها دیده‌ایم که کشورهای منطقه از هیأت سیاسی طالبان برای سفر به پایتخت‌های خود دعوت کردند تا به قول خودشان بتوانند مشکلات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی را حل کنند، اما در حقیقت آنها از چالش‌های امنیتی به شدت ترس دارند و از سوی دیگر به منافع میلیارد دلاری خود در افغانستان فکر می‌کنند.

هرچند ازدواج کودکان در افغانستان یک امر معمول است، اما فقر ناشی از جنگ و تغییرات اقلیمی، به ویژه خشکسالی، بسیاری از خانواده‌ها را وادار کرده است که دخترانشان را در خردسالی به خانه بخت بفرستند و یا اینکه آنها را بفروشند

انشعاب یا تصفیه سازمان‌یافته؟!

تمام عزل و نصب‌های اخیر طالبان در افغانستان عموماً حول محور امنیتی و نظامی می‌گردد و به همین دلیل باید گفت که این جریان باز هم از این ناحیه احساس نگرانی می‌کند و اصلی‌ترین نگرانی آنها بدون هیچ تردید داعش است

 ضلع سوم مشکلات افغانستان مسائل امنیتی و درون تشکیلاتی طالبان است. این جریان به غرب و بسیاری از کشورهای منطقه و در نهایت شاید به مردم افغانستان تعهد داده که اوضاع و احوال کابل را روبه‌راه کند، اما عملیات‌های اخیر داعش در قندهار، مزار شریف و کابل نشان داد که این جریان فعلاً در ماه عسلِ تسلط بر افغانستان قرار دارد و نمی‌تواند آنگونه که می‌گوید مقابل داعش بایستد. از سوی دیگر یک تحلیل وجود دارد که نشان می‌دهد این عملیات‌ها به نوعی با چراغ سبز شبکه حقانی در افغانستان انجام می‌شود؛ جریانی که تماماً تحت نظر و هدایت پاکستان قرار دارد و اخیراً هم برای تصرف قدرت وارد تقابل آشکار با طالبان شده که البته خبرهای آن کمتر به گوش می‌رسد. چالش‌های امنیتی به حدی برای طالبان گران تمام شده که اخیراً رهبر این جریان در مورد این پرونده به اعضای طالبان هشدار داده است. چندی پیش ملاهبت‌الله آخوندزاده، رهبر طالبان هشدار داد که ممکن است افراد نفوذی بین صفوف طالبان وجود داشته باشند که برای بدنام کردن «امارت اسلامی» دست به هرگونه اقدام می‌زنند. ریاست اداره امور «امارت اسلامی افغانستان» در بیانیه‌ای بخشی از سخنرانی رهبر طالبان در مدرسه حکیمیه قندهار را منتشر کرده که در آن با هشدار درباره ورود افراد نفوذی به صفوف طالبان می‌گوید: «هر بزرگی (فرمانده طالبان) مکلف است تا افراد نامطلوبی را که امید اصلاح آن‌ها وجود ندارد از صفوف خود بیرون کند». پیش از این نیز ملا محمد یعقوب، فرزند ملاعمر (اولین رهبر طالبان) و سرپرست وزارت دفاع طالبان با انتشار یک پیام صوتی هشدار داده بود که عده‌ای از افراد فاسد می‌خواهند به ما ملحق شوند تا منافع خود را برآورده یا ما را بدنام کنند. بر همین اساس حدود یک هفته پیش لطیف‌الله حکیمی، رئیس کمیسیون تصفیه صفوف طالبان اعلام کرد که از زمان ایجاد این کمیسیون تاکنون ده‌ها نفر به دلیل سوءاستفاده از نام طالبان بازداشت شده‌اند. حکیمی به «طلوع نیوز» گفت که برای جلوگیری از سوءاستفاده از نام طالبان، روند توزیع کارت هویت و یونیفورم‌های نظامی برای اعضای طالبان نیز به زودی آغاز خواهد شد. حالا روز گذشته (دوشنبه) رویترز اعلام کرد که طالبان ۴۴ تن از اعضای خود را برای پست‌های کلیدی شامل والی‌ها و روسای پلیس منصوب کرده است. به گفته رویترز، این اقدام از سوی طالبان گامی کلیدی و مهم برای اشتراک در کشورداری است و در زمانی صورت گرفته که افغانستان با مشکلات بی‌شمار امنیتی و اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کند. ساعاتی بعد هم طالبان فهرستی از پست‌های جدید برای اعضای خود منتشر کرد که در آن قاری باریال قرار است والی کابل شود و ولی جان حمزه به عنوان رئیس پلیس پایتخت افغانستان معرفی خواهد شد. نکته‌ای که در این میان باید بدان توجه شود این است که تمام عزل و نصب‌های طالبان عموماً حول محور امنیتی و نظامی می‌گردد و به همین دلیل باید گفت که این جریان باز هم از این ناحیه احساس نگرانی می‌کند. مساله مهمتر این است که این تصفیه‌ها اگرچه مثبت ارزیابی می‌شود، اما در بطن خود می‌تواند باعث آن شود که بسیاری از اعضای طالبان که حالا دیگر سهمی از کیک قدرت ندارند، به اردوگاه داعش بپیوندند. بر این اساس می‌توان گفت که یک تصفیه غیرهوشمندانه در کابل رخ داده است.