بیروت، تابع تصمیمات بین‌المللی!

فرشاد گلزاری

 بیش از یکسال از انفجار بندر بیروت می‌گذرد و اوضاع لبنان همچنان به سامان نیست و هر روز یک مشکل جدید در این کشور رخ عیان می‌کند. یک روز بحران گرانی سوخت مردم را به خیابان‌های طرابلس و بیروت کشید و چندی بعد هم سوخت نایاب و کمیاب شد. چندی بعد هم که کرونا تاخت و تازِ افسارگسیخته خود را شروع کرد، منابع دولتی از اتمام ذخایر دارو و تجهیزات پزشکی در این کشور خبر دادند و چند هفته پیش هم بحث بحران آب مطرح شد. این روند تا جایی ادامه پیدا کرد که بسیاری از آژانس‌های بین‌المللی و ارگان‌های زیر مجموعه سازمان ملل صراحتاً اقتصاد لبنان را فروپاشیده قلمداد کردند و در نهایت هشدار دادند که اگر دولت در این کشور تشکیل نشود و مشکلات هموار نشود، بدون تردید لبنان با یک بحران داخلی با درون مایة اجتماعی - اقتصادی روبرو می‌شود که می‌تواند در نهایت به یک آنومی و بهم‌ریختگی امنیتی بدل شود. در همین راستا نجیب میقاتی، نخست‌وزیر فعلی این کشور که حدود یک ماه و نیم پیش از سوی میشل عون به عنوان مامور کابینه لبنان انتخاب شد، چندین بار با صدای رسا و بلند از تمام جریان‌های داخلی و احزابی که حتی با او مخالف بودند خواست تا او را در تشکیل کابینه لبنان همراهی کنند ولی همانند گذشته بازهم مخالفت‌هایی در این میان رخ داد که تشکیل دولت را به تعویق انداخت. با همه این تفاسیر، میقاتی ساعاتی پس از ظهر جمعه اعلام کرد که کابینه لبنان را تشکیل داده است. او در سخنانی پس از امضای فرمان تشکیل کابینه‌اش توسط میشل عون، رئیس جمهوری این کشور از حسان دیاب، نخست وزیر سابق لبنان تشکر و قدردانی کرد و صراحتاً اعلام کرد که وضعیت کشور دشوار است اما هیچ چیز غیر ممکن نیست و برای متوقف کردن روند سقوط لبنان با اتحاد تلاش خواهیم کرد. آنچه که نظر بسیاری از خبرنگاران را به خود جلب کرد این بود که نخست‌وزیر لبنان اعلام کرد که با طرف‌های بین‌المللی برای تامین نیازهای اساسی مردمش ارتباط برقرار خواهیم کرد. این سخنان میقاتی را به نوعی باید شاه بیت اظهاراتش پس از تشکیل کابینه دانست و به همین دلیل می‌توان تا حدودی آینده لبنان را از همین سخنان تحلیل کرد. در این میان باید توجه داشت که واکنش‌های بین‌المللی به تشکیل کابینه لبنان هم بسیار حائز اهمیت است. آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل از دولت جدید لبنان خواست تا برنامه اصلاحات مشخصی را اجرا کند و بر آمادگی سازمان ملل متحد برای همکاری با آن تاکید کرد. ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا هم اعلام کرد که ایالات متحده از اعلام موافقت رهبران لبنان برای تشکیل دولت جدید به رهبری نجیب میقاتی استقبال می‌کند و خواستار تایید سریع دولت از سوی پارلمان هستیم تا کابینه جدید بتواند بر اقدامات مشخصی برای مقابله با وخامت اوضاع اقتصادی در لبنان اتخاذ کند. امانوئل ماکرون، رئیس جمهور فرانسه که گفته می‌شود نقش محوری در تشکیل این کابینه داشت هم از تشکیل دولت در لبنان استقبال کرد و آن را گامی ضروری برای رهایی کشور از بحران عمیقی که در آن قرار دارد توصیف کرد. سایر کشورها اعم از روسیه، قطر، بریتانیا، مصر، اردن، کویت و اتحادیه عرب هم از تشکیل دولت در لبنان استقبال کردند اما هیچ خبری از تبریک و حتی واکنش منفی عربستان سعودی و امارات نبود!

کابینه‌ا لبنان با چراغ سبز کشورهای غربی روی کار آمده است و ازاین‌رو بسیاری از مقامات سیاسی این کشور با شک و تردید به آینده آن نگاه می‌کنند

شک و شبهه‌ها در داخل

اگر از تبریک و تمجید کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای بگذریم و کمی از حاشیه وارد متن این تحول مهم سیاسی شویم به خوبی می‌بینیم که اساساً کابینه‌ای که در لبنان تشکیل شده، با چراغ سبز کشورهای غربی روی کار آمد که این موضوع حالا باعث شده تا بسیاری از مقامات سیاسی این کشور با شک و تردید به آینده آن نگاه کنند. آنها معتقدند که برنامه دولت فعلی لبنان بیشتر جنبه خارجی دارد و اساساً تفاهم خارجی باعث تشکیل دولت شد. در این میان جونی منیر، تحلیلگر مسائل سیاسی لبنان که در بسیاری از روزنامه‌های عربی منطقه مقالات زیادی را به چاپ رسانده معتقد است آنچه مسیر را برای تشکیل دولت هموار کرد، شکستن قانون سزار و سفر هیئت لبنانی به سوریه بود. توافق با طرف سوری بیانگر شروع مرحله جدیدی با دمشق در روزهای آینده است، اما یکی از وزیران لبنانی که در این هیئت حضور داشت قبل از سفر به سوریه نظر سفیر آمریکا را پرسید و او هم با این سفر موافقت کرد. بنابراین با توجه به اینکه این هیئت صرفا فنی نبود، موافقت سفیر آمریکا یک شاخص سیاسی بسیار مهم محسوب می‌شود. این تحلیلگر لبنانی در بخشی از اظهارات خود با اشاره به سفرهای اخیر سفیر عربستان به لبنان اعلام کرد که علاوه بر این سفرها، ویلیام برنز، رئیس سرویس سیا در سفرش به لبنان و در حضور مسوولان امنیتی این کشور به آنها گفته بود که سریعتر دولت را تشکیل دهید و ما کمک‌های عربستان و کشورهای حوزه خلیج (فارس) به شما را تضمین می‌کنیم. با نگاهی به اظهارات این تحلیلگر مسائل لبنان به خوبی می‌توان فهمید که اساساً دولت جدید که در بیروت روی کار آمده، تا حد زیادی به حمایت خارجی دل بسته است. به عنوان مثال در حوزه آموزش و درمان بسیاری از سیاست‌های این دولت بر اساس نقشه راه فرانسه شکل خواهد گرفت و در این میان پاریس قولِ کمک به بیروت در این حوزه‌ها را داده است. از سوی دیگر یکی از مهمترین برنامه‌های دولت جدید لبنان موضوع توافق با صندوق جهانی پول و انجام اصلاحاتی است که خارجی‌ها خواسته‌اند. به همین دلیل است که نجیب میقاتی شخصی مانند یوسف خلیل را به عنوان وزیر دارایی انتخاب کرد؛ چراکه او سابقه در بانک مرکزی لبنان کار کرده و از سوی دیگر در بانک تجارت جهانی مشغول به کار بوده است که می‌تواند باز هم اصرار غربی‌ها برای انتخاب او را به وضوح دید. در این میان اما انتقادهایی هم به برخی از اعضای کابینه بیروت وارد شده است. به طور مثال جورج کلاس، وزیر ورزش و جوانان به دلیل اینکه 68 سال سن دارد و تحصیلاتش هم در حوزه حقوق و زبان‌شناسی بوده، از سوی بسیاری از سیاستمداران و حتی کاربران فضای مجازی مورد تمسخر و انتقاد شدید قرار گرفته است. با این وجود آنچه در این میان به نظر تا حد زیادی به عنوان یک سوال بزرگ مطرح می‌شود این است که کابینه مذکور چگونه با این حجم از وابستگی می‌خواهد اوضاع را سر و سامان دهد و چگونه می‌تواند در مقابل انتقادهای داخلی آنهم با وجود حجم عظیمی از بحران دوام بیاورد.

علاوه بر سفرهای سفیر عربستان به لبنان، رئیس سازمان سیا در سفرش به لبنان و در حضور مسئولان امنیتی این کشور به آنها گفته بود که سریعتر دولت را تشکیل دهید و ما کمک‌های عربستان و کشورهای حوزه خلیج (فارس) به شما را تضمین می‌کنیم