تلاش برای بایکوت خودسرها

فرشاد گلزاری

 زمانی که عنوانِ کودتا در یک رسانه منتشر می‌شود، عموماً اذهان عمومی به سمت کشورهای خاورمیانه جهت‌دهی می‌شود و حتی برخی دیگر، کشورهای جنوب شرق آسیا را گمانه‌زنی می‌کنند، اما واقعیت این است که هیچکدام از این مناطق نمی‌تواند مقابلِ آفریقا حرفی برای گفتن داشته باشد. از شمالی‌ترین منطقه‌ آفریقا تا جنوبی‌ترین نقطه آن را باید جغرافیای وقوع کودتا دانست. قاره‌ای که اساساً آن را مهد کودتا می‌نامند و هر از چندگاهی صدای گلوله و تیرهوایی از آن به گوش می‌رسد. از سودان و الجزایر گرفته تا مصر و سایر کشورهای آفریقایی، بارها و بارها تجربه کودتا را داشته‌اند و این روند هنوز هم ادامه دارد و گویا بنا ندارد که متوقف شود. اینکه چرا قاره سیاه هر چند وقت یکبار در قالب کودتا دستخوش تغییر می‌شود، دلایل مختلفی دارد که یکی از آنها می‌تواند بحث دخالت قدرت‌های تراز اول دنیا باشد؛ چراکه این جغرافیا هنوز هم به عنوان منبع غنی از منابع زیرزمینی شناخته می‌شود و به همین دلیل همیشه مورد طمع قدرت‌ها بوده‌ است. از سوی دیگر موقعیت این قاره و نفوذ سنتی کشورهای اروپایی در آن از قرن‌ها پیش تاکنون موجب شده تا آفریقا همچنان به عنوان یک سرزمین استراتژیک در نظر غربی‌ها تحلیل شود. با این وجود اما چند سالی است که کودتا در آفریقا از شمال این قاره به سایر مناطق خصوصاً غرب آن سرایت کرده است. به عنوان مثال در سال 2012 میلادی آنتونیو ایندجای، رئیس سابق نیروهای مسلح گینه بیسائو یک کودتای نظامی را به راه انداخت. این کودتا بعدها موجب شد تا وزارت امور خارجه آمریکا یک جایزه پنج میلیون دلاری را برای ارائه هرگونه اطلاعات از وی تعیین کند؛ چراکه او سال‌ها باندهای قاچاق انسان و مواد مخدر در گینه بیسائو، گامبیا و سنگال را مدیریت می‌کرد و در نهایت دست به کودتا زد. شاید این اولین نمونه کودتا در غرب آفریقا تلقی می‌شد؛ اما سه روز پیش (یکشنبه) در گینه هم اتفاق مشابهی رخ داد که یکباره همه را حیرت‌زده کرد. بر اساس گزارش منتشر شده از سوی رویترز روز یکشنبه، یک واحد نظامی در کشور آفریقایی گینه با اعلام برکناری آلفا کنده، رئیس‌جمهوری این کشور، از به دست گرفتن قدرت خبر داد. ۹ نظامی ناشناس با حضور در برابر دوربین تلویزیون، هدف از به دست گرفتن قدرت را مقابله با فساد، فقر و سوءمدیریت‌ عنوان کردند. آن‌ها با اعلام تاسیس کمیته ملی مصالحه و بازسازی، از الغای قانون اساسی خبر دادند. این نظامیان همچنین تصاویری را در تلویزیون دولتی منتشر کردند که براساس آن آلفا کنده در محاصره چند سرباز قرار دارد. مامادی دومبویا، فرمانده نیروهای ویژه که این کودتا را طراحی و اجرا کرده گفت که فقر و فساد فراگیر موجب شد که نیروهای تحت امر او، آلفا کنده را از قدرت برکنار کنند. دومبویا در حالی که پرچم گینه را روی دوش انداخته و هشت سرباز اطراف او را گرفته بودند، در یک سخنرانی تلویزیونی گفت: ما دولت را منحل و قانون اساسی را تعلیق کرده‌ایم. قرار است به اتفاق هم در قانون اساسی بازنگری کنیم. در همین راستا اسپوتنیک هم گزارش داده که در حال حاضر مشخص نیست چه سرنوشتی در انتظار رئیس جمهور گینه است، ولی بسیاری از تحلیلگران معتقدند که او به دلیل اینکه اکتبر گذشته پس از تغییر قانون اساسی توانست برای بار سوم به مقام ریاست‌جمهوری برسد، حالا به این سرنوشت دچار شده است. بر اساس اسناد منتشر شده از سوی کودتاچی‌ها انتخابات مذکور موجب بروز اعتراض‌های خشونت‌آمیز از سوی مخالفان شد و در هفته‌های اخیر دولت به شدت مالیات‌ها را افزایش داد تا کسری بودجه را کاهش دهد. همچنین قیمت سوخت به میزان ۲۰ درصد بالا رفت که نارضایتی‌های زیادی را بوجود آورده است و تمام این مولفه‌ها به دلیلی برای کودتای نیروی ویژه ارتش گینه علیه آلفا کنده تبدیل شد.

بسیاری از تحلیلگران معتقدند که رئیس جمهوری گینه به دلیل اینکه اکتبر گذشته پس از تغییر قانون اساسی توانست برای بار سوم به مقام ریاست‌جمهوری برسد، به این سرنوشت دچار شده است

انتقاد تند از کودتاچی‌ها

این کودتا اگرچه ممکن است در داخل گینه از سوی بسیاری از اشخاص و طیف‌ها مورد توجه و تشویق قرار بگیرد، اما واقعیت این است که جامعه جهانی به شدت از آن انتقاد کرد. وزارت خارجه نیجریه در همان ساعات اولیه اعلام کرد کودتای آشکار در گینه قواعد جامعه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا را نقض کرده و خواستار اعاده قانون اساسی این کشور شد. آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل هم به رخدادهای گینه واکنش نشان داد و ضمن محکومیت کودتای نظامی، خواستار آزادی فوری رئیس‌جمهوری این کشور شد. وزارت خارجه آمریکا همچنین از تمام طرف‌ها خواست تا خشونت و هرگونه تلاش غیرقانونی را کنار بگذارند و از قانون پیروی کنند. از سوی دیگر، فرانسه در بیانیه‌ای کودتای نظامی در گینه را محکوم کرد و خواستار آزادی فوری و بدون قید و شرط رئیس‌جمهوری شد. جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هم خواهان آزادی رئیس‌جمهور گینه از سوی نظامیان هدایت‌کننده کودتا شد. همزمان اتحادیه آفریقا نیز کودتای نظامی در گینه را محکوم کرد و خواستار آزادی فوری رئیس‌جمهور کنده شد و کودتاچی‌ها را «خودسر» قلمداد کرد. همچنین از شورای صلح و امنیت اتحادیه آفریقا خواسته شده است تا یک جلسه فوری برای بحث در مورد وضعیت جدید در گینه برگزار کند و در این شرایط اقدامات مناسب را انجام دهد. از سوی دیگر روز گذشته (سه‌شنبه) گروه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا موسوم به اکوواس پنجشنبه (۱۸ شهریور ماه) نشست فوق‌العاده‌ای در خصوص وضعیت گینه برگزار خواهد کرد که به نظر می‌رسد با توجه به اینکه نظامیان گینه ریشه کودتای خود را فقر و مسائل اقتصادی اعلام کرده‌اند، گروه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا قصد دارد تا اوضاع را با تزریق وام به این کشور آرام و هدایت کند.

نیروهای امنیتی حامی کودتاچیان، ژنرال ناموری تراوری، فرمانده ستاد کل ارتش‌های گینه و ژنرال آنسونی بافوی کامارا، رئیس پلیس گینه را بازداشت کرده‌اند و این اشخاص در مکانی نامشخص به سر می‌برند

از سوی دیگر گفته می‌شود نیروهای امنیتی حامی کودتاچیان ژنرال ناموری تراوری، فرمانده ستاد کل ارتش‌های گینه و ژنرال آنسونی بافوی کامارا، رئیس پلیس گینه را بازداشت کرده‌اند و این اشخاص در مکانی نامشخص به سر می‌برند. از سوی دیگر خبرگزاری فرانسه هم گزارش داده که تمام مرزهای این کشور با همسایگانش از جمله گینه بیسائو، لیبریا، سیرالئون، مالی، سنگال و حتی بورکینافاسو بسته شده است. این وضعیت به خوبی نشان می‌دهد که به زودی تحریم‌های جدید علیه کودتاچی‌ها اعمال می‌شود. اقدامی که باید آن را بایکوت خودسرها نامید.