کابل، صحنه هرج و مرج و وحشت

فرشاد گلزاری

اوضاع افغانستان دقیقاً بر خلاف آنچه که انتظار میرفت پیش می‌رود. از یک سو همچنان تمام دنیا در حال سرزنش کردن جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا به دلیل خروج نسنجیده از افغانستان هستند و از سوی دیگر هر چند ساعت یکبار طالبان بیانیه‌ای با مضامین جدید مخابره می‌کند که بخشی از آن مشکوک و ابهام‌آلود و قسمت دیگری از آن سعی دارد تا جو منفی علیه این جریان در افغانستان را تطهیر کند. در این میان باید توجه کرد که رسانه‌های جهان شلوغ‌ترین روزهای خود طی 20 سال گذشته را سپری می‌کنند و در این میان صحنه‌ها و اخباری توسط آنها و خبرنگارانشان در افغانستان مخابره می‌شود که انسان را بهت و حیرت و حتی شوکِ آنی روبرو می‌کند. از سوی دیگر باید توجه داشت که در افغانستان مخابره خبرها از سوی خبرگزاری‌ها فعلاً بر دو محور اصلی استوار است.

محور اول فرودگاه کابل و وضعیت بحرانی حاکم بر این فرودگاه است که هزاران نفر در آن فعلاً سرگردان و آواره، منتظر خروج از افغانستان هستند. محور دوم هم تحرکات سیاسی در این کشور است که بخش عمده‌ای از آن متوجه اظهارنظر مقامات کشورهای غربی و منطقه‌ای است و قسمت دیگر از آن مربوط به مواضع طالبان و حتی حواشی حضور آنها در کابل است. آنچه در این میان بیش از هر چیز دیگر مورد توجه قرار گرفته، بحران انسانی موجود در فرودگاه حامد کرزی کابل است.

فرودگاهی که طی 20 سال گذشته محل حضور نظامیان آمریکایی‌ بوده و از سوی دیگر شاهد حضور نظامیان کشورهای عضو ناتو به صورت نوبه‌ای در این فرودگاه استراتژیک که طالبان به آن «پُلِ کابل» اطلاق می‌کند، بوده است. براساس آخرین آمارهایی که دیروز (دوشنبه) از کابل مخابره شده، این فرودگاه به نقطه کانونی فرار هزاران تن از ترس طالبانی تبدیل شده است که حالا هشت روز از ورودشان به کابل می‌گذرد. در فرودگاه کابل، مردم همچنان منتظر هستند تا آمریکا به وعده انتقال آنها عمل کند؛ چراکه جو بایدن به تخلیه تمام آمریکایی‌ها و افغان‌های حامی آنها وعده داده است، اما در حال حاضر تنها ۲۵۰۰ آمریکایی موفق به ترک افغانستان شده‌اند و حتی اخبار نشان می‌دهد که طیف گسترده‌ای از افغان‌هایی که با دولت ایالات متحده همکاری کرده‌اند، هنوز از کابل خارج نشده‌اند اما کاخ سفید مدعی شده که از یک هفته پیش تاکنون، حدود ۳۰ هزار و ۳۰۰ تن را از این کشور خارج کرده است که صحت این موضوع در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. در این راستا خبرنگار ای.بی.سی‌نیوز اعلام کرده که پشت دیوارهای فرودگاه کابل، ازدحام و همهمه مردمی که برای ورود تلاش دارند، راه به جایی نمی برد و اکنون تنها کسانی که اجازه خاص دارند، می توانند وارد این فرودگاه شوند.

نکته مهم و البته بسیار خطرناک این است که سخنگوی طالبان صراحتاً تهدید کرده در صورت عدم رعایت جدول زمانی خروج آمریکایی‌ها از کابل تا 31 اوت 2021، هر گزینه‌ای از جمله پاسخ نظامی محتمل است

نکته دردناک این است که براساس یادداشت داخلی وزارت خارجه آمریکا که به دست ای.بی.سی نیوز رسیده، دست کم هفت تن به علت ازدحام جمعیت کشته شده‌اند و طالبان که بازرسی‌های اطراف این فرودگاه را در کنترل دارند، برای متفرق کردن جمعیت تیر هوایی شلیک میکنند. یک سخنگوی وزارت خارجه آمریکا هم دیروز (دوشنبه) به ای.بی.سی نیوز گفت اولویت اصلی ما این است که هرچه بیشتر افراد را در اسرع وقت در هواپیماهای خروجی سوار کنیم و طی ۲۴ ساعت گذشته، نزدیک به ۶۰ پرواز انجام شده است که نزدیک به ۸۰۰۰ نفر را از کابل تخلیه کرده است.

عفو و صدور یک هشدار!

اگر از شرایط داخل و خارج فرودگاه کابل گذر کنیم و نیم نگاهی به تحرکات در افغانستان بیاندازیم، می‌بینیم که این طالبان در حال تاخت و تاز سیاسی و میدانی است. حوالی ظهر دیروز (دوشنبه) بود که خلیل رحمان حقانی، مسئول جنبش طالبان، در مصاحبه با کانال جئو پاکستان گفت که طالبان، اشرف غنی، رئیس جمهور پیشین افغانستان و امرالله صالح، معاون رئیس جمهور را عفو کرده و از آنها می‌خواهد در صورت تمایل به کشور بازگردند. او صراحتاً اعلام کرد که بین طالبان با اشرف غنی، امرالله صالح و حمدالله محب (مشاور امنیت ملی) دشمنی وجود ندارد.

اگرچه این اقدام طالبان توجه بسیاری از رسانه‌های دنیا را به خود جلب کرد و بسیاری معتقدند که این جریان، تغییر رفتار خود را به رخ جهانیان می‌کشد، اما بسیاری از تحلیلگران و حتی مقامات سیاسی-امنیتی افغانستان که حالا خانه‌نشین شده‌اند، به دستور عفو طالبان مشکوک هستند. این شک و شبهه حتی در خارج از افغانستان هم دیده می‌شود.

براساس یادداشت داخلی وزارت خارجه آمریکا که به دست ای.بی.سی نیوز رسیده، دست کم هفت تن به علت ازدحام جمعیت کشته شده‌اند و طالبان که بازرسی‌های اطراف این فرودگاه را در کنترل دارند، برای متفرق کردن جمعیت تیر هوایی شلیک می کنند

به عنوان مثال اولگ سیرومولوتف، معاون وزیر امور خارجه روسیه اعلام کرد که مسکو در حذف نام گروه طالبان از فهرست گروه‌های تروریستی عجله نمی‌کند و همزمان با تصمیم شورای امنیت سازمان ملل اقدام خواهیم کرد. وزارت خارجه انگلیس هم اعلام کرده که در حال برنامه‌ریزی برای اضافه کردن طالبان به لیست گروه‌های تروریستی ممنوعه به منظور دلسرد کردن انگلیسی‌ها برای پیوستن به این گروه است. روزنامه دیلی تلگراف در این مورد نوشته است که پریتی پاتل، وزیر کشور انگلیس از مقام‌های این کشور خواسته تا طالبان را به این فهرست اضافه کنند تا شبه نظامیان انگلیسی که با این گروه در افغانستان به سر می‌برند و بعد به انگلیس برمی‌گردند، تحت پیگرد قرار گیرند.

اینکه لندن چرا تا به این حد نگران بازگشت شهروندانش که با طالبان در ارتباط هستند بوده و سریعاً بدون هیچ معطلی این جریان را به فهرست تروریستی اضافه کرده نشان می‌دهد که اوضاع برآورد امنیتی کشورهای غربی از آینده افغانستان چندان مثبت نیست. در این میان اما اتفاق دیگری که رخ داده که نشان می‌دهد احتمالاض اوضاع به این آرامی‌ها از سوی طالبان پیش نخواهد رفت و آنهم موضع روز گذشته این جریان در مورد خروج نظامیان خارجی از کابل است.

سهیل شاهین سخنگوی طالبان در گفتگو با اسکای نیوز صراحتاً گفت که  رئیس جمهوری آمریکا اعلام کرده ۳۱ اوت ۲۰۲۱ زمانی است که تمامی نیروهای آمریکایی از افغانستان خارج می‌شوند و ما (طالبان) منتظر فرا رسیدن این زمان هستیم تا همه نیروهای خارجی از کابل بیرون بروند. نکته مهم و البته بسیار خطرناک این است که سهیل شاهین تهدید کرده در صورت عدم رعایت جدول زمانی خروج آمریکایی‌ها از کابل، هر گزینه‌ای از جمله پاسخ نظامی محتمل است.

این موضع‌گیری طالبان به خوبی نشان می‌دهد که جریان مذکور تا 31 اوت به ترمیم و گسترش ساختار خود در کابل و سراسر افغانستان خواهد پرداخت و پس از آن هرگونه اقدام رادیکال از سوی آنها متصور است و به این دلیل باید گفت که نه تنها هرج و مرج، بلکه وحشت همچنان بر سر کابل سایه انداخته است.