تلاش برای جلوگیری از سقوط کابل

فرشاد گلزاری

از دو هفته پیش تاکنون اتفاقاتی در افغانستان به وقوع پیوسته است که جامعه ملل را در یک هراس عمیق فرو برده است. هراسی که بار دیگر موجب شده تا در پس اذهان عمومی مجدداً نمای جدیدی از «سپتامبر سیاه» که در سال 2000 میلادی اتفاق افتاد و تاریخ معاصر را به قبل و بعد از خود تقسیم کرد، به وجود بیاید. وقایعی که همچنان از منظری مبهم است و تاکنون ابعاد پیچیده آن در محورهای سیاسی، امنیتی و حتی اقتصادی نتوانسته پاسخ جدی به پرسشگران و کنشگران بدهد. به عنوان مثال روز گذشته (جمعه) روزنامه گاردین گزارش کرد که وکلای خانواده‌های قربانیان حملات ۱۱ سپتامبر قرار است ماه جاری میلادی با هماهنگی دادگاه آمریکا از چند مقام اسبق عربستان در خصوص ارتباطشان با حملات ۱۱ سپتامبر بازجویی کنند. این دقیقا همان پرسش‌هایی است که بدون جواب باقی مانده و متاسفانه از جنبه‌های انسانی آن هم، استفاده سیاسی می‌شود. اما فارغ از این مسائل، وضعیت کنونی افغانستان به حدی نابسامان است که بیم آن می‌رود پس از خروج کامل نیروهای آمریکایی از این کشور، مجدداً پرچم‌های سفید امارت اسلامی در سراسر این کشور به اهتزاز در بیاید. به همین دلیل روز گذشته (جمعه) مقام‌های آمریکایی به خبرگزاری آسوشیتدپرس گفته‌اند که انتظار می‌رود بعد از تکمیل روند خروجِ بخش اصلی نیروهای نظامی آمریکا از افغانستان که قرار است عمدتاً در طول دو هفته آینده انجام شود، ۶۵۰ سرباز آمریکایی در این کشور به منظور تامین امنیت برای دیپلمات‌ها باقی بمانند. این مقام‌ها گفتند، علاوه بر آن چند صد نیروی آمریکایی دیگر نیز به صورت بالقوه تا ماه سپتامبر در فرودگاه کابل خواهند ماند تا به سربازان ترکیه‌ای در تامین امنیت کمک کنند؛ چراکه این یک اقدام موقت تا زمان اجرای عملیات امنیتی رسمی‌تری تحت رهبری ترکیه خواهد بود. مخابره این پیام توسط خبرگزاری آسوشیتدپرس که طالبان نگاه ویژه‌ای به این رسانه طی سال‌های اخیر داشته به ما نشان می‌دهد که ایالات متحده به هر ترتیبی که شده از افغانستان خارج خواهد شد و نکته مهم این است که آمریکا در این پروژه تنها نیست؛ بلکه مابقی اعضای ناتو هم در حال خارج کردن نیروهای خود از افغانستان هستند.  به عنوان نمونه لورنزو گوئرینی،  وزیر دفاع ایتالیا روز پنجشنبه در سنای این کشور اعلام کرد که ایتالیا حدود یک سوم از گروه نظامی خود در افغانستان را از این کشور خارج می‌کند و اکثر کارکنان افغان را با خود به ایتالیا انتقال می‌دهد. آندژی دودا، رئیس جمهوری لهستان هم در توئیتر نوشت که کشورش در پایان ماه ژوئیه سربازانش را از افغانستان خارج خواهد کرد و به دو دهه حضورش در این کشور پایان می‌دهد.  از سوی دیگر مایک مک کاول، نماینده جمهوریخواه مجلس نمایندگان آمریکا که یکی از مخالفان دولت بایدن به شمار می‌آید روز جمعه اعلام کرد که ایالات متحده 50 هزار مترجم افغان را به همراه خانواده‌هایشان از افغانستان خارج می‌کند و آنها را در کشور ثالث مستقر خواهد کرد. این در حالیست که بایدن اخیراً در مواجهه با پرسشی در مورد سرنوشت افغان‌های همکار به عنوان مترجم و مشاغل دیگر با ارتش آمریکا اعلام کرده بود که واشنگتن فرآیند کمک به شرکای افغان را شروع کرده است. بر اساس این سخنان رئیس جمهوری آمریکا، قرار است این مترجمان و سایر افغان‌هایی که طی دو دهه اخیر با ارتش آمریکا و سازمان سیا همکاری کرده‌اند، به کشورهایی مانند امارات متحده عربی، بحرین، قطر و کویت منتقل کند که دلیل اصلی آن بیم کشته شدن آنها توسط طالبان پس از خروج نظامیان آمریکا از افغانستان است.

واشنگتن به دنبال آن است تا با چانه‌زنی اولاً منافع ملی خود را در افغانستان مجدداً بازتعریف و تامین کند، و ثانیا اوضاع را به سمتی ببرد تا بتواند بر کشورهایی مانند چین، روسیه، ترکیه، ایران و پاکستان هزینه تحمیل کند

بر اساس سخنان رئیس جمهوری آمریکا، قرار است مترجمان و سایر افغان‌هایی که طی دو دهه اخیر با ارتش آمریکا و سازمان سیا همکاری کرده‌اند، به کشورهایی مانند امارات متحده عربی، بحرین، قطر و کویت منتقل شوند

رایزنی در دقیقه 90

بدون تردید تحولاتی که به آن اشاره شد نه تنها چشم‌انداز روشنی از تحولات افغانستان را پیش‌روی جهانیان قرار نمی‌دهد، بلکه آشکارا نشان می‌دهد که یک بحران چند قطبی و عمیق در حال رخ دادن است. سند این ادعا را هم آمریکایی‌ها با زبان خودشان منتشر کرده‌اند. به گونه‌ای که روزنامه وال‌استریت ژورنال با استناد به ارزیابی جامعه اطلاعاتی آمریکا گزارش داد که دولت افغانستان به رهبری اشرف غنی، احتمالاً ظرف شش تا ۱۲ ماه پس از تکمیل خروج نظامیان آمریکایی از این کشور، سقوط خواهد کرد. براساس گزارش وال‌استریت ژورنال، برخی مقام‌ها یک پیش‌بینی ناگوارتر هم داشتند که حاکی از آن است که دولت کابل نمی‌تواند بیش از سه ماه در برابر طالبان مقاومت کند و همه چیز از هم فرومی‌پاشد. نکته بسیار مهم این است که این برآورد جدید با ارزیابی پیشین که لحنی خوش‌بینانه از وضعیت افغانستان داشت و اعلام می‌کرد که دولت کابل پس از خروج نیروهای آمریکایی تا دو سال مشکلی نخواهد داشت، مغایرت دارد. بر همین اساس و به دلیل پیش‌بینی‌های نگران‌کننده جامعه اطلاعاتی ایالات متحده که در سامان سیا در رأس آن قرار دارد، اشرف غنی، رئیس جمهوری افغانستان به همراه عبدالله عبدالله، رئیس شورای عالی مصالحه ملی در رأس هیئتی بلندپایه از کابل برای دیدار و مذاکره با جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده، راهی آمریکا شده است. بر اساس اعلام کاخ ریاست جمهوری افغانستان (ارگ)، اشرف غنی در جریان این سفر با جو بایدن، اعضای کنگره و سنا، مقام‌های عالی‌رتبه دولتی و شخصیت‌های تاثیرگذار آمریکا به صورت جداگانه دیدار  و با آنان در مورد فصل جدید روابط میان دو کشور، تقویت هرچه بیشتر مناسبات دیپلماتیک، تامین مالی، تجهیز و حمایت از نیروهای امنیتی و دفاعی، همکاری آمریکا با بخش‌های اقتصادی و توسعه‌ای افغانستان و مبارزه مشترک با تروریسم بحث و تبادل نظر خواهد کرد. در این میان رونالد نیومن، سفیر سابق آمریکا در کابل در گفت‌وگو با رویترز اعلام کرد که رئیس‌جمهور افغانستان با مسائلی شامل پیشروی‌های طالبان، بمبگذاری‌ و ترورها، جهش کرونا و درگیری سیاسی داخلی در کابل روبرو است  و دیدار او با جو بایدن در اتاق بیضی کاخ‌سفید می‌تواند برای اشرف غنی چه به لحاظ سمبلیک و چه از جنبه کمک جدید آمریکا ارزشمند باشد. با این وجود اگر اظهارات مذکور را در کنار گزارش جامعه اطلاعاتی آمریکا که وال‌استریت ژورنال آن را در روز پنجشنبه منتشر کرده قرار دهیم، به خوبی متوجه می‌شویم که دولت افغانستان هیچ امیدی به کمک آمریکایی‌ها ندارند و از سوی دیگر واشنگتن هم به دنبال آن است تا با چانه‌زنی اولاً منافع ملی خود را در افغانستان مجدداً بازتعریف و تامین کند و ثانیا اوضاع را به سمتی ببرد تا بتواند بر کشورهایی مانند چین، روسیه، ترکیه، ایران و پاکستان هزینه تحمیل کند. ازاین‌رو سفر اشرف غنی به واشنگتن را باید «تلاش برای جلوگیری از سقوط کابل» در دقیقه 90 دانست.