الجزیره از توافق قریب‌الوقوع عربستان و سوریه برای عادی‌سازی روابط خبر داد؛
بازگشت ریاض به زمین دمشق
فرشاد گلزاری
چند هفته پیش شاهد برگزاری انتخابات ریاست جمهوری سوریه بودیم که برنده آن تا حدودی از قبل قابل پیش‌بینی بود و به این ترتیب بشار اسد با کسب 13 میلیون و ۵۴۰ هزار و ۳۶۰ رأی، برای سومین بار به ریاست جمهوری سوریه منصوب شد. اینکه انتخابات مذکور منتقدان و طرفداران زیادی اعم از داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی داشت، موضوعی قابل‌تامل است؛ اما مساله اصلی این است که پیروزی مجدد اسد، آثار درونی و بیرونی بر ساختار سیاسی سوریه دارد.
در پلانِ داخلی او به نوعی حرکت می‌کند تا بتواند پشتوانه مردمی خود را به رخ مخالفانش بکشد و از سوی دیگر قصد دارد تا با استفاده از این ابزار، آخرین سنگر تروریست‌ها یعنی «ادلب» را پاکسازی کند؛ چاکه یکی از شعارهای انتخاباتی او دقیقاً همین موضوع بوده است.
بازسازی روابط عربستان و سوریه که ملاکِ اصلی آن «عربیت» است نه «اسلامیت»؛ اگرچه در نگاه اول مثبت خواهد بود، اما به نظر می‌رسد که پیچیدگی‌های خاص خود را به همراه دارد که در عرصه سیاسی و میدانی باید آن را مشاهده کرد
موضوع مهم دیگر که اسد سعی کرده پس از پیروزی اخیرش آنرا برجسته‌سازی کند، قصد او برای بازسازی سوریه و همچنین احیای اقتصاد این کشور است.
واقعیت این است که سوریه در حال وارد شدن به یازدهمین سال از بحران خاورمیانه شده که داعش و حدود 137 گروهک خرد و کلان تروریستی آن را با حمایت کشورهایی مانند عربستان، اردن، بحرین، آمریکا و حتی امارات متحده عربی از سال 2010 میلادی کلید زدند و شعله‌های آن همچنان قابل رویت است.
این جنگ که بخش اعظمی از خاک سوریه را تخریب کرد و میلیاردها دلار خرابی و هزینه روی دست دولت دمشق گذاشت، حالا نیازمند بازسازی گسترده زیرساخت‌ها است. اسد در همین راستا سعی می‌کند به هر ترتیب که شده خود را حامی بازسازی و بهبود اقتصاد جنگ‌زده سوریه نشان دهد، اما سوال اصلی اینجاست که او چگونه می‌خواهد چنین پروژه سنگینی را جلو ببرد؟
پاسخ به این سوال به نوعی در پلان خارجی یا بیرونی نهفته است. اسد حالا حمایت ایران و روسیه را به عنوان متحدینش همراه خود دارد، اما واقعیت این است که خرابی‌ها به حدی است که تهران و مسکو نمی‌توانند از پس آن بربیایند. بر این اساس رئیس جمهوری سوریه پس از پیروزی‌اش، آرام آرام در حال تاباندن نور به نقاط تاریک سیاست خارجی کشور خود است. او از یک سو روابطش را با شرکای خود ادامه خواهد داد، اما واقعیت این است که اخبار منتشر شده، به خصوص پس از پیروزی اسد در انتخابات اخیر، نشان می‌دهد که دمشق در حال بازبینی در سیاست خارجی خود است.
برخی دیگر از تحلیلگران حتی معتقدند که، سوریه قبل از انتخابات ریاست جمهوری اخیر، در حال بررسی پرونده‌های مختلف برای برقراری روابط با برخی از کشورهای منطقه بوده است که در رأس آن عربستان سعودی قرار دارد. چندی پیش خبری مبنی بر سفر رئیس دستگاه اطلاعاتی عربستان به سوریه، تعجب بسیاری از خبرنگاران، کارشناسان و حتی ناظران بین‌المللی را به خود جلب کرد.
بر اساس داده‌های منتشر شده از آن دیدار، ملاقات مقامات سعودی با بشار اسد و تیم سوری، یک دیدار مقدماتی برای پی‌ریزی روابط آتی بوده است. در همانموقع محورهای دیدار اعلام نشد، اما منابع موثق اعلام کرده بودند که به زودی سفیر پیشین سوریه در «ایران» به عنوان سفیر جدید دمشق در «عربستان» معرفی خواهد شد و مابقی مذاکرات میان دو تیم سعودی و سوری به بعد از عید فطر موکول خواهد شد.
تحلیلگران معتقدند که، سوریه قبل از انتخابات ریاست جمهوری اخیر، در حال بررسی پرونده‌های مختلف برای برقراری روابط با برخی کشورهای منطقه بوده که در رأس آن عربستان سعودی قرار دارد و حال این موضوع عملیاتی شده است
پرچم ریاض در دمشق
حالا که ماه رمضان به پایان رسید و نتیجه انتخابات ریاست جمهوری سوریه هم مشخص شد، بار دیگر انتشار یک خبر در مورد برقراری مجدد روابط عربستان و سوریه، توجه همه را به خود جلب کرده است. در این راستا خبرگزاری الجزیره قطر به نقل از منابع نزدیک به وزارت خارجه و دستاه اطلاعاتی عربستان اعلام کرده که گفت‌و‌گوهای جاری میان میان ریاض و دمشق به نقطه مهمی رسیده است.
این خبرگزاری اعلام کرده که منابع آگاه، از دستیابی «قریب‌الوقوع» توافقی برای عادی‌سازی روابط دیپلماتیک بین عربستان سعودی و دولت بشار اسد خبر می‌دهند اما به نام منبع مذکور هیچ اشاره‌ای نکرده است. در همین راستا یک چهره ارشد مخالف دولت سوریه که به وزارت خارجه عربستان و به دستگاه اطلاعاتی این کشور نزدیک است، به الجزیره گفته است که تفکر سیاسی آل سعود تغییر کرده و بسیاری از مقام‌های ارشد خاندان سلطنتی از جمله محمد بن سلمان، ولیعهد این کشور، بدنبال برقرای دوباره رابطه با بشار اسد هستند.
این مقام سوری که به تازگی با دولت سوریه آشتی کرده، نگرش جدید در میان مقام‌های بلندپایه سعودی را چنین توضیح داده که آنها به این نتیجه رسیده‌اند که زمان تغییر کرده است، بهار عربی به تاریخ پیوسته و منطقه با ویژگی‌های تازه ژئوپلتیک به سوی آینده تازه‌ای در حال حرکت است. این اخبار در حالی منتشر می‌شود که بسیاری از تحلیلگران و حتی برخی از کاربران فضای مجازی اعلام کرده‌اند یکی از محورهای توافق میان دو طرف برای عادی‌سازی روابط با یکدیگر، بازگشت دوباره سوریه به اتحادیه عرب است.
موضوع دیگری که باید آنرا مد نظر قرار داد و در ابتدای متن هم به آن اشاره شد این است که اساساً عربستان برای دو پرونده به سوریه نزدیک شده است.
نخست، دور کردن این کشور از ایران است که بسیاری معتقدند این موضوع با هدایت و راهبری پشت پرده آمریکایی‌ها و برخی از کشورهای اروپایی اتفاق میافتد، و دوم، نیاز شدید دمشق به منابع مالی برای بازسازی سوریه و برون رفت از مشکلات اقتصادی است. اما در این میان باید توجه کنیم که اگر سوریه تمام خواسته‌های عربستان را اجابت کند، تازه مشکل اصلی یعنی تحریم‌های آمریکا و اروپا علیه ساختار اقتصادی و سیاسی این کشور به میان می‌آید.
بدون تردید تیم جو بایدن و ساختار قدرت در ایالات متحده به این راحتی اسد را رها نخواهند کرد و یعی می‌کنند به هر ترتیبی که شده او را آزارِ سیاسی دهند. آنها همچنان در سوریه نظامیان خود را گسیل کرده‌اند و به دنبال آن هستند تا بتوانند معادلات شمال سوریه را به نفع خود رقم بزنند.
از سوی دیگر رژیم صهیونیستی هم بیکار ننشسته و همچنان در حال ایجاد شیطنت‌های مقطعی در عمق و گستره سوریه و اراضی آن است. بر این اساس بازسازی روابط عربستان و سوریه که ملاکِ اصلی آن «عربیت» است نه «اسلامیت»، اگرچه در نگاه اول مثبت خواهد بود، اما به نظر می‌رسد که پیچیدگی‌های خاص خود را به همراه دارد.
دیدگاه تان را بنویسید