خیانت به متحدین

فرشاد گلزاری

جنگ سرد بیش از هر چیز به یک چیز مشهور بود: بازی‌ها و ترفند جاسوسی و از جمله شنود رهبران مخالف و کسانی که قدرت‌های حاکم، آنها را تهدیدی برای خود می‌دانستند. گرچه سال‌هاست که دیوار برلین فرو ریخته و در ظاهر صفحه دیگری از تاریخ بشر گشوده شده، اما به نظر می‌رسد که ترفندهای قدیمی دوران جنگ سرد همچنان کارکرد خود را از دست نداده‌اند. هنوز به صورت جسته و گریخته شاهد افشای شنودها یا جاسوسی‌هایی که توسط عوامل انسانی انجام می‌شود هستیم و از مهمتر آنکه، پیشرفت تکنولوژی به مراتب این عرصه را برای کشورهای کوچکتر و ضعیف‌تر، با پیچیدگی‌های زیادی روبرو کرده است. در این میان یکی از کسانی که به نوعی مرزهای جاسوسی و البته افشای شگردهای نوین آن‌را درنوردید، «ادوارد اسنودن» بود. افسری که در آژانس امنیت ملی (NSA) سال‌های سال مشغول کار بود و برای اولین بار جاسوسی بسیار گسترده آمریکا از تمام دنیا را افشا کرد. پرونده‌ای که هنوز به زهم خیلی‌ها فعال است و واشنگتن همچنان سودای ترور اسنودن به خاطر افشای حقایق را در سر دارد. اما طی روزهای گذشته اتفاقی رخ داد که به نوعی باید آن‌را یک مدل افشاگری از نوع و جنس گفته‌های اسنودن دانست. بر اساس گزارش‌هایی که طی سه روز اخیر منتشر شده، آژانس امنیت ملی آمریکا در دوران باراک اوباما، رئیس‌جمهوری پیشین این کشور، با استفاده از شراکتش با سازمان اطلاعات خارجی دانمارک از مقام‌های ارشد کشورهای همسایه آن از جمله آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان جاسوسی کرده است. جاسوسی از رهبران و سیاستمداران کشورهای اروپایی توسط آژانس امنیت ملی آمریکا موضوع جدیدی نیست، اما آنچه در این بین تازگی دارد، همکاری سازمان اطلاعات دانمارک با آژانس امنیت ملی آمریکا در شنود و جاسوسی از رهبران و سیاستمداران اروپایی است. شبکه دولتی دی.آر دانمارک با استناد به ۹ منبع آگاه گزارش کرد که این یافته‌ها نتیجه یک تحقیقات داخلی در سرویس اطلاعات دفاعی دانمارک از سال ۲۰۱۵ نسبت به نقش آژانس امنیت ملی آمریکا در این شراکت هستند. رویترز در این رابطه گزارش داده که این گزارش به «دانهامر» مشهور است و به کمک چهار مامور سازمان جاسوسی دانمارک آماده شده است. آنها پس از افشاگری ادوارد اسنودن، تحقیق در این زمینه را آغاز کردند و در سال ۲۰۱۵ به این نتیجه رسیدند که سازمان امنیت ملی آمریکا با توافق و اطلاع دانمارک از طریق کابل‌های اینترنت موجود در اعماق دریا به سیستم‌های شنود دانمارک دسترسی داشته است. طبق این تحقیقات که سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۴ را پوشش می‌دهد، آژانس امنیت ملی آمریکا از کابل‌های اطلاعاتی دانمارک برای جاسوسی از مقام‌های ارشد سوئد، نروژ، فرانسه و آلمان شامل فرانک والتر اشتاینمایر، وزیر خارجه سابق آلمان و همینطور پیر اشتاینبروک، رهبر سابق مخالفان دولت آلمان استفاده کرده است. گفتنی است دانمارک که هم‌پیمان نزدیک آمریکا به شمار می‌رود، میزبان چند پایگاه مربوط به کابل‌های اینترنتی زیردریایی از مبدا و به مقصد سوئد، نروژ، آلمان، هلند و انگلیس است. تحقیقات داخلی در سرویس اطلاعات دفاعی دانمارک در سال ۲۰۱۴ میلادی در پی بروز نگرانی‌ها در مورد افشاگری‌های ادوارد اسنودن در سال قبل از آن یعنی سال 2013 درباره عملکرد آژانس امنیت ملی آمریکا به جریان افتاد. طبق گزارش دی.آر، تصمیم اعلام شده در ماه اوت سال گذشته میلادی برای معلق ساختن رئیس سرویس اطلاعات دفاعی دانمارک و سه مقام دیگر از سمت‌هایشان که در پی انتقادهای یک کمیته مستقل ناظر بر این واحد علیه آنها و همچنین متهم ساختن‌ آنها به خطاهای جدی صورت گرفت، با محوریت تحقیقات سال ۲۰۱۵ اتخاذ شد. دولت دانمارک سال گذشته میلادی اعلام کرد، تحقیقاتی را درباره این پرونده بر مبنای اطلاعات به دست آمده از گزارش یک افشاگر آغاز می‌کند و انتظار می‌رود که این تحقیقات اواخر سال جاری میلادی خاتمه یابد.

بر اساس گزارش محققان سازمان اطلاعات خارجی دانمارک، سازمان امنیت ملی آمریکا با توافق و اطلاع دانمارک از طریق کابل‌های اینترنت موجود در اعماق دریا به سیستم‌های شنود این کشور دسترسی داشته است

حمله به واشنگتن

در ابتدای افشای شنود آمریکا از متحدان اروپایی‌اش، مقام‌های رسمی واکنشی به این گزارش نشان ندادند. کمی بعد یک سخنگوی دفتر صدراعظم آلمان در پاسخ به درخواست برای اظهارنظر در مورد گزارش رسانه دی.آر گفت که تنها به هنگام مواجه شدن با درخواست خبرنگاران، از این ادعاها مطلع شده و از اظهار نظر بیشترخودداری کرد. اشتاینبروک هم در مورد این گزارش به شبکه ای.آر.دی گفت: «این عجیب است که سرویس‌های اطلاعاتی دوستان ما در حقیقت به رهگیری و جاسوسی علیه نمایندگان ارشد کشورهای دیگر بپردازند. من به لحاظ سیاسی آن را یک رسوایی در نظر می‌گیرم». به‌رغم آن‌که مقام‌های آمریکا و دانمارک کوشیدند این گزارش را فاقد اهمیت نشان داده و نسبت به آن سکوت کنند، اما ابعاد واقعه به حدی بود که صدای مقام‌های اروپایی را درآورد. دولت‌های نروژ و سوئد خواستار توضیحاتی از سوی دانمارک بابت افشای نقش سرویس اطلاعات دفاعی این کشور در جاسوسی از کشورهای همسایه‌اش شدند. در حالی‌ که وزیر دفاع دانمارک تاکید کرده که شنود مکالمات از کشورهای همسایه غیرقابل پذیرش است، محققان و تحلیلگران نسبت به یک رسوایی اطلاعاتی در این کشور هشدار داده و موضع خیلی مشکوک کپنهاگ را به «فشار دادن شپش بین دو انگشت» شبیه دانسته‌اند. از سوی دیگر، صدراعظم آلمان و رئیس‌جمهوری فرانسه چنین عملکردی از سوی دوستان و متحدان را «غیرقابل قبول» خواندند. بر این اساس آنگلا مرکل و امانوئل مکرون از دانمارک و آمریکا خواسته‌اند درباره مسأله شنود توضیح دهند و جوانب امر را  شفاف‌سازی کنند. این در حالی است که کلمان بون، وزیر مشاور دولت فرانسه در امور اروپا نیز گفته که جاسوسی آمریکا از مقامات اروپایی با کمک دانمارک بسیار نگران‌کننده است. وی همچنین احتمال تاثیرگذاری این ماجرا بر همکاری‌های اتحادیه با ایالات متحده را رد نکرده است. در این میان اما آمریکایی‌ها با گذشت سه روز از این ماجرا بالاخره لب به سخن گوشودند. روز گذشته (چهارشنبه) کارین حان پییر، سخنگوی کاخ سفید اعلام کرد که ایالات متحده با متحدان و شرکای اروپایی خود برای بررسی هر نوع مسأله‌ای از طریق کانال‌های ویژه امنیت ملی همکاری می‌کند.

بسیاری از کارشناسان مسائل امنیتی و اطلاعاتی معتقدند که افشای شنودهای اخیر به حدی گسترده است که می‌تواند روابط میان دو اروپا و آمریکا را متزلزل کند و جاسوسی آمریکا از متحدینش را باید یک نوع خیانت استراتژیک دانست

با این وجود بسیاری از کارشناسان مسائل امنیتی و اطلاعاتی معتقدند که افشای شنودهای اخیر به حدی گسترده است که می‌تواند روابط میان دو اروپا و آمریکا را متزلزل کند. آنها معتقدند که جاسوسی آمریکا از متحدینش را باید یک نوع خیانت استراتژیک دانست که بیش از نصفِ آن همانند یک کوه یخ زیر آب است. عده‌ای دیگر هم معتقدند که افشای این موضوع اساساً خللی بر روابط دو طرف وارد نمی‌کند. حال باید منتظر بود و دید که آیا بخش بیشتری از این اسناد منتشر خواهد شد یا خیر!