حل و فصل اورژانسی بحران یمن

فرشاد گلزاری

هر چه زمان می‌گذرد شاهد بروز و ظهور زوایای جدید از سیاست خارجی دولت جدید ایالات متحده به رهبری «جو بایدن» هستیم. پنجشنبه شب به وقت تهران یکباره بایدن وارد ساختمان وزارت خارجه آمریکا شد و درحالی که کامالا هریس، معاون وی و آنتونی بلینکن، وزیر خارجه ایالات متحده او را همراهی می‌کردند، در مقابل دوربین‌ رسانه‌ها و شبکه‌های آمریکایی پشت تریبون قرار گرفت. در همان زمان بسیاری از معاونان و مشاوران وزیر خارجه آمریکا بعلاوه مدیران ارشد دستگاه دیپلماسی ایالات متحده هم به صورت ویدئوکنفرانس شاهد سخنرانی پیرترین رئیس‌جمهور تاریخ آمریکا بود که در ابتدای امر با به رخ کشیدن راهبرد جدید دموکرات‌ها شروع شد.

بایدن در ابتدای سخنانش اعلام کرد که «آمریکا مجدداً بازگشته است»، عبارتی که نشان می‌دهد او و تیمش به دنبال اجرای دیپلماسی کلاسیک در مقیاس بین‌المللی و در برخورد با شرکا و حتی دشمنان خود هستند. اگر سخنان بایدن را با اولین سخنرانی ترامپ در مورد سیاست خارجی‌ دولتش مقایسه کنیم دو موضوع مهم دستگیرمان می‌شود. نخست مکان سخنرانی دو رئیس‌جمهور است. بایدن با حضور در ساختمان دستگاه دیپلماسی آمریکا به صورت کاملاً هوشمند پیام خود را به دنیا داد که قطعاً مشاوران او خواستار حضورش در وزارت خارجه شده‌اند. اما در مورد ترامپ ما شاهد بودیم که او اولین سخنرانی‌اش را از یک پایگاه نظامی انجام داد. حضور هر دو نفر در جایگاه‌های وزارت خارجه و پایگاه نظامی، نشان‌دهنده ایدئولوژی آنها است.

ترامپ پیام خود را از پایگاه نظای و به منزله «تهدید» مخابره کرد اما بایدن پیامش را از ساختمان وزارت خارجه بر اساس «سیاست هوشمند» یا Smart Politics به دنیا ارسال کرد. دوم آنکه اولویت‌های هر دو رئیس‌جمهور به صورت کلی با هم تضاد دارد که بخشی از این موضوع به درون‌گرایی محافظه‌کاران و برون‌گرایی لیبرال‌ها ربط دارد. با نگاهی به این مقایسه کوچک زمانی که به سخنرانی بایدن برمی‌گردیم به وضوح می‌بینیم که او به دنبال تعامل است اما اولویت‌های سیاست خارجی او به کلی همه را گیج کرده است. اینکه او می‌خواهد چین را در کانال خود بیاورد و با عقد قراردادهای همکاری از میزان زهرِ تقابل دوران ترامپ میان واشنگتن و پکن بکاهد، موضوعی است که بسیاری از محافل از ماه‌ها قبل آن را گمانه‌زنی کرده بودند، اما محکوم کردن سرکوب‌ متعدد معترضان در روسیه به نوعی دیگر نشان از آن دارد که بایدن به دنبال تقابل تمام قد در مقابل مسکو است. شکی وجود ندارد که او سعی می‌کند تا کرملین را وارد انزوای مورد نظرش از طریق اجماع با اروپا کند که این موضوع در زمان ترامپ کاملاً منتفی بود؛ تا جایی که اسنادی به بیرون درز کرده که نشان می‌دهد ترامپ تعمداً طی چهار سال گذشته با پوتین و روسیه از درِ سازش و مدارا درآمده است. اما آنچه در این بین بیش از هر موردی دیگر خودنمایی می‌کند، عدم اشاره بایدن به خاورمیانه است.

 حضور اسرائیل در یمن به هیچ وجه از سوی دولت بایدن مورد اشاره قرار نخواهد گرفت و به همین دلیل می‌توان گفت که آمریکایی‌ها می‌خواهند در آینده یمن حضور داشته باشند و علاوه بر تامین منافع خود و تل‌آویو، به سرمایه‌گذاری‌های استراتژیک در این کشور می‌اندیشند

برخلاف حدس و گمان‌های قبلی، بایدن هیچگونه اشاره مستقیمی به عراق، سوریه، لبنان و حتی افغانستان نداشت و همین موضوع همه را بلاتکلیف گذاشته است. تنها موردی که در این منطقه پرآشوب از سوی رئیس‌جمهوری جدید آمریکا مورد تذکر و اشاره قرار گرفت «بحران یمن» بود. بایدن فقط سه هفته است که روی کار آمده و واضح است که نمی‌تواند به این زودی در مورد خاورمیانه راهبرد کلی آمریکا را علنی کند. دلیل این امر از یک سو عدم برقراری رابطه مجدد میان آمریکا و اروپا است؛ به گونه‌ای که ناظران معتقدند بایدن سعی دارد در مورد پرونده‌های منطقه مانند سوریه، عراق و لبنان و به خصوص افغانستان با اروپایی‌ها به یک تبادل‌نظر و خروجی متعادل برسد و پای آنها را (بر خلاف ترامپ) هم به این معادلات باز کند. از سوی دیگر بایدن و اصولاً دموکرات‌ها در حاشیه خلیج فارس و در قبال اسرائیل، از «دیپلماسی پنهان» استفاده می‌کنند و بسیاری از امور را در پشت پرده حل و وصل می‌کنند تا حساسیت‌ها را کاهش بدهند. دلیل سوم که بایدن در مورد خاورمیانه سخنی به میان نیاورد، اما در مورد یمن کاملاً روشن و واضح صحبت کرد، ایران و برجام است؛ به صورتی که آنها می‌خواهند با ورود به پرونده یمن به نوعی کانال ارتباطی با ایران را باز کنند تا در کنار برجام به پرونده یمن هم رسیدگی کنند؛ هرچند که این دو موضوع در رونما و زیربنا با هم متفاوت هستند.

یمن، اولویت با  درجه حساسیت بالا  

هنوز 24 ساعت از سخنان بایدن در مورد پرونده یمن نگذشته بود که یک مقام دولت بایدن اعلام کرد، وزارت امور خارجه آمریکا به طور رسمی به کنگره اعلام کرده که می‌خواهد گروه انصارالله یمن را از فهرست سازمان‌های تروریستی آمریکا خارج کند. منبع مذکور اعلام کرده که پس از یک بررسی جامع، وزیر خارجه قصد دارد طبقه‌بندی انصارالله را به عنوان یک سازمان تروریستی خارجی و حتی به عنوان یک سازمان تروریستی جهانی لغو کند. سی.ان.ان در این مورد اعلام کرده که این اقدام کاملاً مرتبط با پیامدهای بشردوستانه این طبقه‌بندی است که در آخرین لحظه توسط دولت سابق انجام شد؛ چراکه سازمان ملل و سازمان‌های بشردوستانه از آن زمان تاکنون صریحاً اعلام کرده‌اند این طبقه‌بندی بدترین بحران انسانی جهان را به دنبال خواهد داشت. اما این اقدام پایان گام‌های مثبت دولت بایدن در مورد یمن نیست بلکه خبر بسیار مهم دیگری هم از واشنگتن در روز گذشته (شنبه) مخابره شد.

جان کربی، سخنگوی پنتاگون در سخنانی درباره جزئیات تصمیم دولت جو بایدن، رئیس‌جمهوری این کشور درباره توقف حمایت از عربستان و امارات در جنگ علیه یمن اعلام کرد که طبق دستور رئیس‌جمهور، وزارت دفاع آمریکا تمامی حمایت‌های غیرنظامی از جمله اطلاعاتی، برخی مشاوره‌ها و پشتیبانی تاکتیکی از عربستان در جنگ یمن را متوقف کرده است! این خبر در حالی مخابره شد که نشریه مجازی ایندیپندنت بریتانیا در گزارش دیروز خود اعلام کرده که بایدن در پشت پرده در حال اعمال فشار بر بوریس جانسون، نخست‌وزیر بریتانیا است تا او را مجاب کند که ارسال تسلیحات به عربستان را همانند ایتالیا و آمریکا قطع کند. فارغ از استقبال انصارالله یمن از تصمیم آمریکا و همچنین اعلام این جریان مبنی بر آمادگی برای حضور در مذاکرات آتش‌بس، باید توجه داشت که اسلحه بایدن و به صورت کلی جریان دموکراتِ حاکم بر کاخ‌سفید، حقوق‌بشر و مسائل انسانی و بشردوستانه است.

تحول مهم در حوزه یمن این است که سخنگوی پنتاگون اعلام کرده که طبق دستور رئیس‌جمهور، وزارت دفاع آمریکا تمامی حمایت‌های غیرنظامی از جمله اطلاعاتی، برخی مشاوره‌ها و پشتیبانی تاکتیکی از عربستان در جنگ یمن را متوقف کرده است!

از این منظر آنها با استفاده از این ابزار در وهله اول به دنبال مهار عربستان و همچنین اعمال فشار بر این کشور در پرونده یمن هستند و در فاز دوم به آینده یمن می‌اندیشند. حضور اسرائیل در یمن به هیچ وجه از سوی دولت بایدن مورد اشاره قرار نخواهد گرفت و به همین دلیل می‌توان گفت که آمریکایی‌ها می‌خواهند در آینده یمن حضور داشته باشند و علاوه بر تامین منافع خود و تل‌آویو، به سرمایه‌گذاری‌های استراتژیک در این کشور می‌اندیشند. به همین دلیل  حل و فصل اورژانسی پرونده یمن در دستور کار قرار گرفته است.