گزارش «توسعه ایرانی» از پشت پرده به تعویق افتادن تشکیل دولت لبنان
تحمیلِ وقفه از خارج بیروت
فرشاد گلزاری
با گذشت ماه‌ها از کناره‌گیری «حسان دیاب»، نخست‌وزیری پیشین لبنان هنوز هیچ دولتی در این کشور تشکیل نشده است. گویا قرار نیست بلاتکلیفی در این کشور از بین برود و ما می‌بینیم که اوضاع در این کشور نه تنها تعریفی ندارد، بلکه روز به روز هم بدتر و بدتر می‌شود. حالا نبود دولت، بحران اقتصادی و از همه مهم‌تر پاندمی کرونا، بحرانی کمرشکن را بر ستون فقرات مردم این کشور سوار کرده است و به نظر می‌رسد که مشکلاتی در پشت پرده وجود دارد که دولتمردان نمی‌خواهند آن را رفع و رجوع کنند. تمام این وضعیت را یک انفجار مرموز به وجود آورد. انفجاری که بندر بیروت را نه تنها لرزاند و قسمتی از آن را دود کرد و به آسمان فرستاد، بلکه موج تخریب آن به حدی بود که بسیاری از ساختمان‌های مسکونی و اداری بیروت از بین رفت. و هنوز هم تعدادی از شهروندان این شهر یا تبخیر شده‌اند یا اینکه جنازه‌ای از آنها وجود ندارد. تبعات این انفجار در فاز اول به خیابان آمدن مردم بود ولی از سوی دیگر ما شاهد آن بودیم که دامنه اعتراض‌ها به حدی افزایش پیدا کرد که حسان دیاب مجبور به ترک صندلی نخست‌وزیری شد. به یاد داریم که او در آن زمان در نطقی تلویزیونی گفت که کشور باید به سوی «شفافیت» پیش برود و مدعی بود «اکنون زمان آن رسیده که به سوی مردم بازگردیم».
حال با گذشت ماه‌ها از آن اتفاق تلخ و حیرت‌آور که به چرنوبیلِ خاورمیانه معروف شد، نه خبری از شفافیت است و نه بازگشت به سوی مردم! البته این نخستین‌باری نیست که دولت لبنان با چنین بحرانی دست‌وپنجه نرم می‌کند. از سال گذشته میلادی، خیابان‌های بیروت شاهد حضور گسترده مردمی بود که از نبود امکانات کافی حیات، شکاف عمیق اقتصادی و فساد گسترده در میان صاحب‌منصبان به تنگ آمده بودند. تظاهرات سال 2019 در بیروت به استعفای «سعد الحریری»، نخست‌وزیر وقت و کابینه او انجامید که دیاب را بر سر کار آورد، هرچند که دیاب نیز نتوانست از موج تغییر در این کشور در امان بماند. بحران آنچنان ادامه پیدا کرد که «میشل عون»، رئیس‌جمهوری لبنان طی ماه‌های گذشته سعد الحریری را بار دیگر مسئول تشکیل دولت کرد. انتخاب مجدد حریری به نخست‌وزیری با توافق جریان المستقبل، جنبش اَمَل، حزب سوسیالیست به رهبری «ولید جنبلاط» جنبش میهنی آزاد و حزب مسیحی الطاشناق صورت گرفت.
سعد حریری با 65 رای موافق 118 نماینده پارلمان لبنان برای ماموریت تشکیل کابینه معرفی شد و بسیاری امیدوار بودند که بلکه وضعیت در این کشور بحران‌زده قدری بهبود یابد که البته چنین نشد. اوضاع به حدی خراب است که حدود 13 روز پیش «نبیه بری»، رئیس مجلس لبنان، عنوان کرد که تمامی راه‌های ممکن برای تشکیل دولت جدید به بن‌بست رسیده است. وی وضعیت در این کشور را نگران‌کننده خواند و صراحتاً اعلام کرد که «وارد تونلی تاریک شده‌ایم و من نمی‌دانم چطور قرار است از آن بیرون بیاییم.» این در حالی است که مذاکرات میان گروه‌های سیاسی همچنان بی‌نتیجه مانده است. آخرین دور مذاکرات میان حریری و میشل عون بار دیگر بی‌نتیجه ماند و دو طرف در بیانیه‌هایی یکدیگر را مقصر تاخیر در تشکیل دولت معرفی کردند.
حریری همچنان از سوی ریاض و ابوظبی تحت فشار است و این فشار تا جایی بالا رفته که منابع لبنانی اعلام کردند سعد حریری، به امارات سفر کرده و قرار است سپس به عربستان عزیمت کند که نشان از تزریق یک سناریو به بیروت از خارج این کشور دارد
بری البته مسئولیت این بحران را متوجه مقام‌های عالی‌رتبه می‌داند. او در پاسخ به سوال خبرنگار المیادین گفت: اگر سوال شما این است که چرا به بن‌بست رسیدیم، پاسخش قطعا نزد رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر منصوب است! این سخنان نبیه بری که چسبندگی و نزدیکی زیادی با حزب‌الله لبنان و شیعیان این کشور دارد به خوبی نشان می‌دهد که رئیس پارلمان این کشور یا در معادلات کم ارزش دیده می‌شود و او را به محفل‌های سیاسی خود راه نمی‌دهند، یا اینکه اساساً با راهبردهای سیاسی که توسط اهل‌تسنن و مارونی‌ها اتخاذ می‌شود، مشکل دارد.
تعویق، چرا و چگونه؟
مساله مهمی که در اینجا باید مورد نظر قرار بگیرد این است که معادلات سیاسی در لبنان صرفاً فقط از سوی جریان‌ها و احزاب این کشور طراحی نمی‌شود، بلکه ما حالا کشوری مانند فرانسه را در این میان داریم که تمام قد به دنبال سهم‌خواهی است.
فرانسه بارها اعلام کرده که حاضر است در تمامی بحران‌ها با بیروت همراهی کند. پس از انفجار در پایتخت، ماکرون بلافاصله به لبنان سفر کرده و وعده داد که کمک‌های شایانی را در اختیار این کشور بگذارد. وی طی دومین سفر خود در تاریخ یکم سپتامبر به بیروت ضرب‌الاجلی 15 روزه را برای تشکیل کابینه اعلام کرد و وعده داد تا در ماه دسامبر بار دیگر به این کشور سفر کند. البته این نقشه‌های ماکرون تماماً بر باد شد و رئیس‌جمهوری فرانسه نتوانست طی برنامه به لبنان سفر کند. پنج‌شنبه گذشته اعلام شد که ماکرون به ویروس کرونا مبتلا شده است و بر همین اساس سفر وی به لبنان هم ملغی شد.
با لغو سفر ماکرون و نبود هرگونه نشانه‌ای از بهبود اوضاع مشخص نیست که وضعیت این کشور به کجا خواهد کشید اما باید متوجه باشیم که سعد حریری، نخست‌وزیر مکلف لبنان چند روز پیش پس از دیدار با میشل عون، رئیس‌جمهوری لبنان در کاخ بعبدا اعلام کرد که ما می‌توانیم فروپاشی را متوقف کنیم اما برای آن نیاز به دولت کارشناسان و متخصصان داریم و به این جهت ممکن است تشکیل این دولت تا بعد از سال نو میلادی طول بکشد. در همین راستا روزنامه شرق‌الاوسط هم اعلام کرده که به تأخیر افتادن دولت ممکن است طول بکشد و اگر عون برخورد مثبتی با کابینه پیشنهادی حریری نداشته باشد، احتمالاً تا بعد از روی کارآمدن جو بایدن، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا در ۲۰ ژانویه این روند به تاخیر خواهد افتاد. اینکه چرا روند تشکیل دولت لبنان به تاخیر افتاده است، چند دلیل دارد. دلیل اول این است که حریری همچنان از سوی ریاض و ابوظبی تحت فشار است. این فشار تا جایی بالا رفته که روز گذشته (یکشنبه) منابع لبنانی اعلام کردند که سعد حریری، به امارات سفر کرده و قرار است سپس به عربستان عزیمت کند.
تظاهرات سال 2019 در بیروت به استعفای «سعد الحریری»، نخست‌وزیر وقت و کابینه او انجامید که دیاب را بر سر کار آورد، هرچند که دیاب نیز نتوانست از موج تغییر در این کشور در امان بماند و عملاً نتوانست تغییری در کشور به وجود آورد
این سفرها، آنهم در فضایی که همه نگاهشان به حریری است و لبنان از بی‌دولتی رنج می‌برد، به خوبی نشان می‌دهد که صحنه‌گردان این روزهای بیروت جریان 14 مارس و طیف منتصب به حریری و سعودی‌ها هستند. آنها منتظرند که بایدن روی کار بیاید و ببینند که آیا سیاست تحریم علیه بیروت را مانند ترامپ و تمیش ادامه می‌دهد یا اینکه اوضاع باز هم تغییر خواهد کرد. بر این اساس باید گفت تعویق در تشکیل دولت لبنان بیش از آنکه یک مشکل داخلی باشد، به یک معضل خارجی تبدیل شده است.
دیدگاه تان را بنویسید