واکاوی سفر مصطفی الکاظمی به ترکیه و پیشنهادهای اردوغان به بغداد
مشوق‌های اقتصادی در سایه همکاری امنیتی
فرشاد گلزاری
چندی پیش رسانه‌های عراق اعلام کردند که قرار است مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر عراق برای دیدار با رجب طیب اردوغان عازم ترکیه شود که برخی‌ها معتقد بودند با توجه به شرایط فعلی ترکیه و عراق این سفر لغو می‌شود. چندی بعد خبر آمد که فواد حسین، وزیر خارجه عراق برای هماهنگی مقدمات سفر مصطفی الکاظمی به ترکیه، وارد آنکارا شده است و همین موضوع نشان داد که سفر نخست‌وزیر عراق انجام خواهد شد. اینکه عده‌ای بر این عقیده بودند سفر مذکور لغو می‌شود، صرفاً یک احتمال از سر تحلیل‌های غلط نبود؛ بلکه درگیری‌هایی که مدت سه هفته در اقلیم کردستان عراق به خصوص در اربیل و سلیمانیه رخ داد، این احتمال را قوی‌تر کرده بود. این درگیری‌ها به دلیل مسائل معیشتی و عدم پرداخت شدن حقوق چهارماهه کارمندان و کارگران اقلیم کردستان شروع شد که البته در خرداد ماه و شهریور ماه سال جاری هم نمونه‌هایی از آن برگزار شده بود اما اعتراضات اخیر با تمام ادوار گذشته تفاوت داشت؛ چراکه در این درگیری‌ها حدود 10 نفر کشته شدند و ساختمان‌های احزاب و دولت محلی به آتش کشیده شدند. این اقدام و این میزان خشونت برای اولین بار طی یک دهه اخیر در اقلیم کردستان دیده شد و اوضاع به حدی بهم ریخت که برهم صالح، رئیس جمهوری عراق خواهان پایان دادن به خشونت شد. از سوی دیگر برخی از مقامات حاضر در دولت بغداد از مسئولان اقلیم کردستان عراق خواستند تا برای پایان دادن به این اوضاع وارد مذاکره با دولت مرکزی شوند. فساد افسار گسیخته در اقلیم مهمترین دلیل این بهم ریختگی سیاسی - اجتماعی است که در بطن آن مشکلات اقتصادی وجود دارد. بر این اساس عده‌ای معتقد بودند که به دلیل ملتهب بودن شرایط اقلیم کردستان عراق، سفر الکاظمی به ترکیه لغو می‌شود. در مقابل این تحلیل‌ها یک طیف دیگر وجود دارند که به نوعی معتقدند سفر وی به آنکارا و دیدار با رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه، بی‌ارتباط با مسائل اقلیم کردستان نیست. این دسته معتقدند که ترکیه مجدداً از ناحیه کردستان عراق احساس ترس می‌کند و برای اینکه به خانواده بارزانی (حزب دموکرات کردستان) ضربه بزند، در حال شلوغ کردن اقلیم کردستان است. به عبارتی دیگر این جناح معتقدند که ترکیه و در رأس آن، سازمان اطلاعات و امنیت ملی ترکیه (میت) اقدام به شلوغ کردن محیط اقلیم کردستان عراق کرده است. با این مقدمه کوتاه (اما مهم) اگر به سفر روز پنجشنبه الکاظمی به ترکیه نگاه کنیم به خوبی متوجه می‌شویم که هر دو طرف به نوعی نگران برخی از موضوعاتی هستند که در کشورشان جریان دارد. قبل از سفر الکاظمی به ترکیه مسئولان دولتی در عراق اعلام کرده بودند که این سفر به دلیل وجود برخی پرونده‌های مشترک میان دو طرف حائز اهمیت است و پرونده‌های نفت، امنیت مرزها، مساله آب، سرمایه‌گذاری، تجارت، حضور نیروهای حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) در اقلیم کردستان عراق و پرونده پولهای بلوکه شده در خارج از کشور در صدر موضوعات مورد بررسی قرار خواهند داشت. در این راستا جمال کوجر، عضو پارلمان عراق اعلام کرد که شش پرونده مهم در سفر الکاظمی به ترکیه بررسی خواهد شد اما حضور نیروهای حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) در اقلیم کردستان عراق در رأس همه پرونده‌ها قرار دارد. همین خبر کوتاه هب خوبی نشان می‌دهد که ترکیه و تیم اردوغان از یک تهدید امنیتی به شدت هراس دارند اما سوال این است که چرا آنکارا در این بازه زمانی به فکر تقویت همکاری با بغداد افتاده است؟
ترکیه با مشارکت در بازسازی عراق می‌تواند صرفه‌های اقتصادی مانند دریافت نفت ارزان قیمت به ازای خدمات عمرانی راحفظ کند اما دلیل دوم که مهمتر به نظر می‌رسد، مافیای ساخت و ساز در ترکیه است که عملاً به خانواده اردوغان متعلق است و داماد او در رأس هرم این مافیا قرار دارد
اعطای رانت در ازای خرید امنیت!
رئیس‌جمهوری ترکیه در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با مصطفی الکاظمی اعلام کرد که ترکیه اهمیت خاصی برای حفاظت از تمامیت ارضی عراق قائل است و آماده ارائه هرگونه کمک برای روند «بازسازی» این کشور است. اشاره به مقوله بازسازی عراق به دو دلیل اهمیت دارد. دلیل اولش آن است که ترکیه با مشارکت در این امر می‌تواند علاوه بر صرفه‌های اقتصادی مانند دریافت نفت ارزان قیمت به ازای خدمات عمرانی، نفوذ اقتصادی خود را در بغداد حفظ و تقویت کند. دلیل دوم که مهمتر به نظر می‌رسد، مافیای ساخت و ساز در کشور ترکیه است. این مافیا عملاً به خانواده اردوغان تعلق دارد و داماد او در رأس هرم این مافیا قرار دارد. بر این اساس مقوله بازسازی در عراق برای اردوغان، هم فال است و هم تماشا! مساله مهمتر بحث ترمیم خطوط لوله کرکوک- جیهان است. اثیل النجیفی، سیاست مدار عراقی و از مسئولان الجبهه العراقیه که تحت رهبری برادرش اسامه النجیفی است روز گذشته (جمعه) در فیسبوک خود نوشت که مساله خط لوله مذکور از مهمترین مسائل این دیدار است. در همین راستا، اردوغان در کنفرانس خبری مشترک با الکاظمی اعلام کرد که با ترمیم خط لوله تخریب شده توسط داعش، می‌خواهیم نفت کرکوک را با مقادیر بیشتری به بازارهای جهانی تزریق کنیم. نکته اینجاست که منظور ترکیه از تزریق بیشتر نفت به بازارهای جهانی، همان اسرائیل است! اخیراً گزارش‌هایی که بخشی از آنرا پژوهشکده آمریکایی موسوم به «شورای سیاستگذاری خاورمیانه» منتشر کرده، حاکی از آن است که قرارداد ۵۰ ساله فروش نفت کردستان عراق، فقط محدود به ترکیه نیست، بلکه در چارچوب این قرارداد اولین محموله نفت در ۲۲ ماه می ۲۰۱۴ از طریق بندر «جیهان» ترکیه به اسرائیل فروخته و محموله از طریق کشتی در بندر «اشکلون» اسراییل تخلیه شده است.
ترکیه با ارائه مشوق‌های مدنظر خود به عراق دنبال آن است تا بتواند عناصر حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) را مورد هدف قرار دهد؛ چراکه اردوغان از تحرک این جریان در نوار مرزی جنوب ترکیه و شمال عراق ترسیده است و می‌داند که هرگونه عملیات در داخل خاک ترکیه می‌تواند او را بیشتر در باتلاق فرو ببرد
این مساله به خوبی نشان می‌دهد که اولاً ترکیه در حال سهم‌خواهی از عراقی است که به تازگی از جنگ با داعش دست شسته است ولی اقتصاد شکننده‌اش همچنان مانع از پیشرفت می‌شود. به همین دلیل ترکیه با سهم‌خواهی و سرمایه‌گذاری در عراق سعی دارد تا بتواند بغداد را مطیع خود کند.
دوماً اینکه آنکارا با نفوذ اقتصادی به دنبال آن است تا یک جای پای قوی برای خود در منطقه درست کند تا اگر «جو بایدن» با آنکارا هماهنگ نشد، اردوغان بتواند اهرم فشار برای خود داشته باشد.
سوماً اینکه ترکیه با ارائه مشوق‌های مد نظر خود به عراق دنبال آن است تا بتواند عناصر حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) را مورد هدف قرار دهد. اردوغان به نظر می‌رسد که از تحرک این جریان در نوار مرزی جنوب ترکیه و شمال عراق ترسیده است و می‌داند که هرگونه عملیات در داخل خاک ترکیه می‌تواند او را بیشتر در باتلاق فرو ببرد. این هماهنگی تا جایی علنی است که ما می‌بینیم جنگنده‌های ترکیه ظهر روز گذشته (جمعه) حملاتی به مناطقی در شهرستان العمادیه در شمال استان دهوک واقع در اقلیم کردستان (اطراف دو روستای کورو و بنافی) داشتند که هدفشان پ.ک.ک بوده است.
بنابراین مسائلی مانند کشاورزی یا آب، موضوعات درجه دوم و سوم این دیدار هستند اما اصل مطلب ارائه چک‌های متعدد سفید امضا برای جلب همکاری امنیتی بغداد است.
دیدگاه تان را بنویسید