بن‌ زاید مقابلِ بن طارق

فرشاد گلزاری

 چند روز پیش منابع رسانه‌ای و دیپلماتیک امارات متحده عربی اعلام کردند که محمد بن زاید، ولیعهد ابوظبی و حاکم دو فاکتوی این کشور قرار است اول مهرماه به اسرائیل سفر کند. چندی بعد مشخص شد که بن زاید قرار است در رأس یک هیئت سیاسی، امنیتی و اقتصادی وارد تل‌آویو شود که می‌شود به این نتیجه رسید اماراتی‌ها به دنبال فعال کردن فوریِ کانال‌های ارتباطی خود با اسرائیل در تمام رده‌ها و محورها هستند.

این روند به نوعی دیگر می‌تواند از جایی دیگر هدایت شود؛ به عبارتی دیگر اعمالِ قیدِ «فوریت» بر سایر لایه‌های روابط اسرائیل و امارات متحده عربی صرفاً از سوی ابوظبی خط‌دهی و هدایت نمی‌شود، بلکه چند هزار کیلومتر آنطرف‌تر یعنی در کاخ‌سفید، ترامپ در اتاق فرمان واشنگتن در حال هدایت و اعمال فشار بر امارات است. شکی وجود ندارد که ایالات متحده به عنوان واسطة این رابطه برای خود سهمی عظیم در نظر گرفته است که بخش اصلی آن انتخابات 2020 ریاست جمهوری و آینده ترامپ است. بر این اساس از حدود دو هفته پیش که جرد کوشنر، داماد و مشاور ترامپ به منطقه سفر کرد، شاهد آن هستیم که اظهاراتی مبنی بر عادی‌سازی روابط با اسرائیل از سوی کشورهای دیگر مانند بحرین و غیره شدت گرفته است.

 به نظر می‌رسد که احتمالاً نسخه ایالات متحده برای عمان جدی باشد که می‌تواند واکنش خاندان سلطنتی عمان را برانگیزد. این دقیقاً همان تقابلی است که همه انتظارش را داشتند؛ تقابل «بن زاید» و «بن طارق»!

در این میان توجه به این نکته ضروری است که مثلث بن زاید، کوشنر و بن سلمان حالا به صورت تنگاتنگ با هم در ارتباط هستند. این سه‌ضلعی بر خلاف تصور افکار عمومی که ترامپ و نتانیاهو تمام پرونده عادی‌سازی را پیگیری می‌کنند، در پشت پرده به دنبال مسائل دیگری هستند. واقعیت این است که نتانیاهو و ترامپ در نمای کلی به طرح‌ریزی این پرونده پرداختند، ولی مجریان اصلیِ پیاده‌سازی این پرونده، بن زاید، کوشنر و بن‌سلمان هستند؛ به عبارتی دیگر این سه‌ضلعی پیمانکارانی هستند که در رای آن کوشنر قرار دارد و از زمانی که به منطقه سفر کرده است، سرعت اظهارات و واکنش‌های تند به برخی مسائل به شدت افزایش یافته است. به عنوان نمونه صد و پنجاه و چهارمین دوره شورای اتحادیه عرب در سطح وزیران خارجه به ریاست فلسطین اخیراً آغاز شد و احمد ابوالغیط، دبیر کل این اتحادیه در این جلسه بر مخالفت اتحادیه عرب با طرح الحاق اسرائیل تاکید کرد و آن را جنایتی جنگی خواند! جالب اینجاست که اتحادیه عرب و سران آن صرفاً در مورد عادی‌سازی روابط امارات و اسرائیل یک توصیه عامیانه می‌کنند و می‌ترسند که آن را محکوم کنند. در شورای همکاری خلیج فارس هم اتفاقات بسیار بدی در حال رخ دادن است.

تاخت و تاز رئیس شورای همکاری خلیج فارس بر بسیاری از منتقدان این عادی‌سازی به حدی عمیق و گسترده شده که این نهاد حتی تابِ انتقاد جریان‌های فلسطینی را ندارد و مدام اعلام می‌کند که پرونده فلسطین یک مساله داخلی و عربی است. این روند تا جایی ادامه پیدا کرده که گفته می‌شود این شورا به سران کشورهای عربی اعلام کرده که با مخالفان طرح عادی‌سازی برخورد سلبی کنند. به عنوان مثال روز گذشته (پنجشنبه) انجمن اماراتی مخالف عادی‌سازی با اسرائیل، تحریم تمامی تولیدات این رژیم را که از تل‌آویو به این کشور وارد می‌شوند، خواستار شد.

چندی بعد شاهد آن بودیم که مقامات امنیتی امارات به شدت از این مساله عصبانی و نگران شدند و کاربران اماراتی در توئیتر اعلام کردند که با چندین نفر از مهره‌های اصلی این نهاد برخورد شده است. موضوع دیگر که بسیار مهم و البته تا حد زیادی بسیار نادر است، اختلاف در اتحادیه عرب با محوریت امارات است. چند روز پیش یک مقام فلسطینی اعلام کرد که فلسطین دوشنبه طرحی را برای محکومیت عادی‌سازی روابط میان امارات و اسرائیل به دبیرخانه اتحادیه عرب ارائه کرده بود تا در نشست روز سه شنبه نمایندگان این اتحادیه جهت فراهم‌سازی مقدمات نشست بررسی شود که با بن‌بست و فشار امارات مواجه شده است.

این مقام فلسطینی اعلام کرده که این طرح سه‌شنبه خارج از نشست‌های رسمی میان اعضا بررسی شد و همین مسئله اعتراض و مخالفت امارات و بحرین را به همراه داشت و منجر شد که امارات تهدید به خروج از اتحادیه عرب بکند. در همین راستا، امارات طرحی مخالف طرح فلسطین را ارائه کرده است که طبق آن از توافق عادی‌سازی روابط میان ابوظبی و تل‌آویو استقبال می‌شود. این مولفه‌ها به خوبی نشان می‌دهد که امارات و بحرین به صورت مستقیم در حال اعمال فشار بر کشورهای عربی در موضوع عادی‌سازی با اسرائیل هستند. دایره این اعمال فشار حالا به عمان، بی‌آزارترین و البته اسرار‌آمیزترین کشور حاشیه خلیج فارس رسیده است!

تاخت و تاز رئیس شورای همکاری خلیج فارس بر بسیاری از منتقدان این عادی‌سازی به حدی عمیق و گسترده شده که این نهاد حتی تابِ انتقاد جریان‌های فلسطینی را ندارد و مدام اعلام می‌کند که پرونده فلسطین یک مساله داخلی و عربی است

عمان - اسرائیل؛ رابطه یا ضابطه؟   

سفر سال گذشتة بنیامین نتانیاهو به عمان و دیدارش با سلطان قابوس، پادشاه پیشین این کشور بسیاری را شوکه کرد اما کسی جرأت نکرد که پس از این دیدار، رابطه دو طرف را بیش از حد به باد انتقاد بگیرد که البته بخشی از این موضوع به دلیل جایگاه عمان در میان کشورهای منطقه و همچنین راهبردی است که بریتانیا و آمریکا برای نقش‌آفرینی این کشور در نظر گرفته‌اند.

حالا گویا عمان هم زیر فشارهای عادی‌سازی با اسرائیل قرار گرفته است. در اینباره، روز گذشته (پنجشنبه) گروه اطلاعاتی سوفان در آمریکا وابسته به «علی سوفان» مأمور سابق اف.‌بی.‌آی از طرح محمد بن زاید علیه «هیثم بن طارق» پادشاه عمان خبر داد. این مرکز که یک نهاد امنیتی - پژوهشی به حساب می‌آید در گزارش خود اعلام کرده که امارات بدین خاطر به پادشاه عمان اعمال فشار می‌کند که این کشور ذخایر زیادی از نفت و گاز ندارد و مانند بحرین از حمایت عربستان سعودی برخوردار نیست. به گزارش این گروه، امارات یکی از بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاران در عمان است، ولی به همراه دولت دونالد ترامپ به هیثم بن طارق سلطان عمان اعمال فشار می‌کنند تا روابط خود را با اسرائیل عادی کند. ابوظبی بر این باور است که اگر عمان روابط خود را با رژیم صهیونیستی عادی کند، این مسئله می‌تواند به انزوای هر چه بیشتر قطر منتهی شود.

 سوفان در ادامه خبر داد که امارات همچنین به مسقط اعمال فشار می‌کند تا از ایران، دور شود. گزارش این مرکز از این جهت اهمیت دارد که باید آنرا یک نهاد نزدیک به دستگاه‌های امنیتی و اطلاعاتی آمریکا دانست و به همین دلیل فاکتورهای ارائه شده در گزارش مهم به نظر می‌رسد.

اینکه پادشاه عمان چگونه و بر چه اساسی دست به علنی کردن روابطش با اسرائیل می‌زند، موضوعی است که بسیار پیچیده به نظر می‌رسد اما به نظر می‌رسد که احتمالاً نسخه ایالات متحده برای عمان جدی باشد که می‌تواند واکنش خاندان سلطنتی عمان را برانگیزد. این دقیقاً همان تقابلی است که همه انتظارش را داشتند؛ تقابل «بن زاید» و «بن طارق»!