دوقطبی مرموز!

فرشاد گلزاری

 با گذشت یک هفته از امضای توافق صلح میان طالبان و آمریکا در دوحه، نه تنها ابهام‌های زیاد و در عین حال متفاوتی وجود دارد؛ بلکه بسیاری بر این عقیده هستند که خروجی این توافق با تبلیغات گسترده آمریکایی‌ها برابر نیست و اساساً مشکلاتی در این میان وجود دارد که نمی‌توان آنها را نادیده گرفت. به عنوان مثال یکی از مسائلی که همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد این است که آیا طالبان با دولت وحدت ملی افغانستان وارد گفت‌وگو می‌شود یا اینکه همه چیز همانند گذشته در لحظه آخر با مشکل و بن‌بست روبرو می‌شود. مساله دیگر که همچنان مبهم است و البته یک خطر بسیار جدی را در خود جای داده، استفاده از عنوان «امارت اسلامی افغانستان» توسط طالبان است و همچنان این لفظ از سوی آنها در حال استفاده شدن است. علیرغم اینکه آمریکایی‌ها به دنیا اعلام کرده‌اند که امارت اسلامی افغانستان وجود خارجی ندارد و قرار هم نیست که چنین عنوانی مجدداً در افغانستان شنیده شود؛ مقامات طالبان در مکاتبات و حتی در اظهارات و مصاحبه‌های خود از این لفظ استفاده می‌کنند و به دنبال آن هستند تا این لفظ را به هر ترتیب که شده در مناسبات سیاسی روزمره همانند گذشته جا بیندازند. به هر ترتیب این وضع باعث شده تا مساله توافق میان دو طرف با ابهام‌ها و اما و اگرهای زیادی روبرو باشد و به همین جهت بسیاری بر این عقیده‌اند که هر لحظه احتمال دارد وضعیت افغانستان با بحران جدید روبرو شود. اما آنچه در این میان بیش از وضعیت مبهم توافق صلح اهمیت دارد، به‌هم‌ریختگی در سیاست داخلی افغانستان و نزاع بر سر قدرت است.

در طول 48 ساعت گذشته زلمی خلیلزاد، فرستاده ویژه امریکا برای صلح افغانستان، بارها با دو رهبر حکومت وحدت ملی (عبدالله‌عبدالله و اشرف‌غنی) دیدار و مذاکره کرد، اما سرانجام این مذاکرات به نتیجه‌ای نرسید و درنهایت شاهد حضور وی در مراسم اشرف غنی بودیم

دو تحلیف، دو دولت!

عصر روز گذشته یکی از نادرترین اتفاق‌های سیاسی (نه تنها در افغانستان) بلکه در کل دنیا رخ داد که البته برای برخی‌ها این اتفاق خنده‌دار بود و برای دیگران بسیار نگران‌کننده. دو تحلیف آن هم برای جایگاه ریاست‌جمهوری افغانستان در دو مکان کاملاً دولتی برگزار شد. محمد اشرف‌غنی در ارگ ریاست جمهوری مراسم تحلیف خودش را همانند آنچه گفته بود انجام داد و عبدالله عبدالله رئیس اجرایی دولت افغانستان که معترض اصلی نتایج انتخابات اخیر ریاست جمهوری بود هم در کاخ سپیدار و در میان طیف کثیری از رهبران جهادی افغانستان مراسم تحلیف به جا آورد. عبدالله حدود ساعت 12 ظهر به وقت افغانستان در حساب کاربری خود در توئیتر نوشت که تنها راه برگزار نشدن مراسم تحلیفش، ابطال آرای انتخابات ریاست‌جمهوری است. در این میان فضل‌احمد معنوی، رئیس کمیسیون برگزاری مراسم تحلیف عبدالله عبدالله اعلام کرده بود که هیچگونه نتیجه‌ای در خصوص مذاکرات برای خروج از بحران فعلی حاصل نشده است و ما از قبل اعلام کردیم که اگر اشرف غنی مراسم تحلیف برگزار کند، ما هم در کاخ سپیدار این کار را انجام خواهیم داد که حالا هم به قول خود پایبند هستیم.

این اظهارات و رد و بدل چنین پیام‌هایی نشان می‌دهد که هیچ چیز سر جای خودش نیست و همه امور در حال وارد شدن به یک برهه پرخطر در افغانستان است. اگر به میهمانان حاضر در هر دو مراسم نگاه کنیم درمی‌یابیم که سناریوی آمریکایی‌ها چیست و اصولاً آنها از کدام طرف حمایت می‌کنند. در مراسم تحلیف اشرف غنی، زلمای خلیلزاد (نماینده آمریکا در امور افغانستان)، ژنرال اسکات میلر (فرمانده نیروهای ناتو در افغانستان) و هم‌چنین راس ویلسون (کاردار سفارت آمریکا) حضور داشتند. از سوی دیگر منابع خبری افغانستان حدود ساعت 14 به وقت محلی اعلام کردند که سفرای مصر، امارات، کارمندانی از سفارت عربستان، سفیران فرانسه، اسپانیا، ترکمنستان، اتحادیه اروپا، نروژ، کانادا، چین، آلمان و هند در مراسم تحلیف اشرف غنی حضور یافته‌اند. این بدان معنی است که آمریکایی‌ها و بسیاری از کشورهای دیگر اروپایی و شرقی، اشرف غنی را به عنوان رئیس‌جمهوری افغانستان قبول دارند که البته در این مساله چشم همه به واشنگتن است. این در حالیست که در طول 48 ساعت گذشته زلمی خلیلزاد، فرستاده ویژه امریکا برای صلح افغانستان، بارها با دو رهبر حکومت وحدت ملی (عبدالله‌عبدالله و اشرف‌غنی) دیدار و مذاکره کرد، اما سرانجام این مذاکرات به نتیجه‌ای نرسید و در نهایت شاهد حضور وی در مراسم تحلیف اشرف غنی بودیم.

واشنگتن به دنبال ایجاد شکاف و تعمیق بحران سیاسی و امنیتی در افغانستان است تا بتواند از این طریق حکومت و دولت موقت بر سر کار بیاورد و طالبان را ذیل آن وارد چرخه قدرت کند تا به هر ترتیب که شده سلاح‌های آنها را پس بگیرد

سناریوی واشنگتن چیست؟

مساله‌ای که در این میان باید موردتوجع قرار بگیرد این است که آمریکایی‌ها اساساً اشرف غنی را نیرو و مهره خود در افغانستان می‌دانند و از سال 2014 تاکنون سرمایه‌گذاری‌های زیادی را روی او انجام داده‌اند. او پس از سقوط حکومت طالبان، وزیر اقتصاد دولت کرزی بود و همان‌گاه با آمریکایی‌ها رابطه‌ پشت پرده داشت و حتی زمانی که حامد کرزی با مقامات آمریکا درگیر شد و حاضر به امضای تواق امنیتی کابل - واشنگتن نشد، اشرف غنی با واشنگتن ارتباط خوبی داشت. در این میان آمریکایی‌ها برای آنکه بتوانند پس از انتخابات 2014 اوضاع را به نفع خود جلو ببرند، سعی کردند چهره‌ای جهادی که در میان هزاره‌ها، تاجیک‌ها و ازبک‌ها شناخته شده است را در کنار اشرف غنی قرار دهند که در نهایت شاهد این بودیم که عبدالله عبدالله به عنوان رئیس اجرایی دولت وحدت ملی افغانستان انتخاب شد که اتفاقاً در آن زمان هم جان کری (وزیر خارجه دولت اوباما) باعث شد تا نتایج انتخابات به هر ترتیب که شده به نفع آنها رقم بخورد. این روند حالا هم در حال رخ دادن است؛ اساساً آمریکایی‌ها از تحلیف دو نفر در یک روز و در یک کشور ناراحت نیستند بلکه خوشحال هستند و جانبداری آنها از اشرف غنی هم مصالح سیاسی آنها را نمایان می‌کند. واشنگتن به دنبال ایجاد شکاف و تعمیق بحران سیاسی و امنیتی در افغانستان است تا بتواند از این طریق حکومت و دولت موقت را بر سر کار بیاورد و طالبان را ذیل آن وارد چرخه قدرت کند تا به هر ترتیب که شده سلاح‌های آنها را پس بگیرد. اینکه دیده می‌شود در زمان سخنرانی اشرف غنی در مراسم تحلیف او یکباره صدای چند انفجار شنیده می‌شود و جَوِ مراسمش به شدت از کنترل خارج می‌شود به خوبی نشان می‌دهد که وضعیت در کابل آن گونه که گفته می‌شود آرام نیست. از جهتی دیگر طالبان قرار است امروز (10 مارس) مذاکرات بین‌الافغان را با احزاب و طیف‌های مختلف افغانستان شروع کند اما تحلیف دو رئیس‌جمهور در این کشور موضوعی است که حتی باعث شده طالبان نسبت به هر دو نفر موضع‌گیری کند؛ تا جایی که ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان روز گذشته در گفت‌وگو با رویترز اعلام کرده که، فکر نمی‌کنیم آنان بتوانند برای مذاکرات میان افغان‌ها آماده شوند، چراکه اختلاف‌نظرهایی میان این سیاستمداران وجود دارد که حتی به برگزاری دو مراسم تحلیف انجامیده است. این موضع طالبان به خوبی نشان می‌دهد که آینده بین‌الافغان هم مشخص نیست. در این بین اشرف غنی اعلام کرده که 5 هزار زندانی طالبان را به زودی آزاد خواهد کرد و این در حالیست که او اخیراً این امر را محال اعلام کرده بود. بنابراین تعمیق بحران داخلی در افغانستان می‌تواند برای این کشور هزینه داشته باشد؛ چراکه همین چند روز پیش بود که داعش در کابل حدود 40 نفر را به خاک و خون کشید و یک گروه از کماندوهای ارتش افغانستان هم توسط طالبان تیرباران شدند!