محاصره در بحران!

فرشاد گلزاری

 انتخابات سراسری الجزایر پس از گذشت 10 ماه از استعفای عبدالعزیز بوتفلیقه، رئیس‌جمهوری پیشین این کشور و دو بار تعویق برای تعیین جانشین او، درنهایت دوازدهم دسامبر (21 آذرماه 1398) برگزار شد. طبق برآوردهایی که قبل از انتخابات به عمل آمده بود، بسیاری براین عقیده بودند که این انتخابات برگزار نمی‌شود یا اگر برگزار شود با مشکلات زیادی روبرو خواهد بود. این برآوردها تا حد زیادی درست از آب درآمد. دقیقاً یک روز (چهارشنبه 11 دسامبر) قبل از برگزاری انتخابات، پایگاه خبری الیوم السابع، گزارش داد که هزاران تن از شهروندان الجزایری در جریان تظاهرات خود در پایتخت این کشور شعارهایی همچون «نه به انتخابات با وجود گروهک‌ها» و «حکومت غیرنظامی نه نظامی» سر دادند و پلاکاردهایی را در دست گرفتند و در آنها مخالفتشان را با انتخاباتی که شخصیت‌های نظام سابق در آن کاندیدا هستند، اعلام کردند. این همان نکته کلیدی است که در مورد الجزایر و تحولات بعد از انتخابات آن مورد نظر قرار نمی‌گیرد؛ چراکه الجزایری‌ها که همچنان به روند سیاست‌گذاری‌ها در کشور برای تعیین جانشین عبدالعزیز بوتفلیقه، رئیس‌جمهوری مستعفی این کشور اعتراض دارند و به حضور عناصر وابسته به نظام بوتفلیقه در ساختار قدرت معترضند.

این در حالیست که اعتراضات الجزایر ۲۲ فوریه در مخالفت با نامزدی عبدالعزیز بوتفلیقه برای دور پنجم انتخابات ریاست‌جمهوری آغاز شد و بوتفلیقه دوم آوریل استعفا داد؛ اما معترضان با ادامه تظاهرات خواستار برکناری تمامی شخصیت‌های باقی مانده از نظام وی بوده و هستند. همین ماجرا در وضعیت فعلی هم کاملاً مشهود است. با وجود اینکه «عبدالمجید تبون» با کسب ۵۸.۱۵ درصد آرای انتخاباتی به عنوان رئیس‌جمهوری الجزایر و جایگزین بوتفلیقه انتخاب شد؛ اما مساله مهم که نشان می‌دهد بحران در این کشور همچنان ادامه خواهد داشت، میزان مشارکت مردم در انتخابات است. بر اساس آمار منتشر شده از سوی کمیسیون مستقل انتخابات الجزایر، سطح مشارکت مردمی در این انتخابات 39،83 درصد گزارش شده که به گفته بسیاری از مفسران و تحلیلگران این میزان بسیار پایین بوده و حتی عده‌ای دیگر می‌گویند که این میزان نه تنها واقعی نیست بلکه میزان مشارکت پایین‌تر از حد نصابی است که گزارش شده است. اگر حتی از سطح مشارکت مردم الجزایر هم به سادگی رد شویم به خوبی می‌بینیم که مردم الجزایر همچنان با وضعیت سیاسی کشورشان (حتی بعد از اعلام نتایج انتخابات و پیروزی عبدالمجید تبون) مشکل دارند.

عبدالمجید تبون گرچه در نبرد با پشت پرده قدرت در الجزایر شکست خورد، اما تاحدودی محبوبیت به دست آورد، ولی پس از برکناری از قدرت، در نامه‌ای به بوتفلیقه، ضمن اعلام وفاداری به او از تلاش بوتفلیقه برای رسیدن به پنجمین دوره ریاست‌جمهوری نیز حمایت کرد

چرا مردم الجزایر هنوز ناراضی هستند؟

اگر به سیر تحولات الجزایر و در راستای آن، سودان نگاه کنیم تقریباً به این نتیجه می‌رسیم دلیل اصلی اتفاق‌‌هایی که در هر دو کشور افتاد و درنهایت به قیام مردم منجر شد، «رسوبِ سیاسی» در لایه‌های بالای قدرت است. اینکه عمر البشیر در خارطوم و بوتفلیقه در الجزیره به یکباره زیر بار فشار طاقت‌فرسا و کم‌نظیر قرار می‌گیرند دو عامل اساسی دارد؛ نخست، عامل داخلی که از انباشت نارضایتی‌های مدنی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی نشأت می‌گیرد و دوم، خط‌دهی خارجی بر اساس سناریو‌های تخریبی کشورهای غربی و عربی که در هر دو مورد آمریکا و عربستان به صورت کاملاً مشهود دست به کار شده‌اند. برای اثبات این موضوع کافیست نگاهی به وقایع 14 دسامبر (یک روز پس از اعلام نتایج انتخابات الجزایر) بیندازیم. دقیقاً در روز شنبه و پس از اعلام خبر پیروزی عبدالمجید تبون و مکلف شدن وی برای تشکیل کابینه، وزارت‌خارجه آمریکا ضمن استقبال از انتخابات ریاست‌جمهوری الجزایر صراحتاً اعلام کرد که «مردم الجزایر از یک سال پیش نه تنها پای صندوق‌های رأی بلکه در قالب تظاهرات خواسته‌های خود را بیان کرده‌اند». این موضع‌گیری ایالات متحده بسیار دقیق و روشن نشان می‌دهد آمریکایی‌ها دنبال چه موضوعی هستند؛ چراکه در بیانیه وزارت خارجه آمریکا آمده بود که «ایالات متحده از حق الجزایری‌ها در بیان عقاید و افکار خود به شکل صلح‌آمیز حمایت می‌کند و امیدوار است با عبدالمجید تبون، رئیس‌جمهوری منتخب این کشور به منظور «تقویت امنیت و رونق منطقه» همکاری داشته باشد.

این مدل از موضع‌گیری آن هم توسط دستگاه دیپلماسی ایالات متحده کاملاً نشان می‌دهد که آمریکایی‌ها از همان ابتدا که رئیس‌جمهوری الجزایر انتخاب شده به دنبال سهم‌خواهی است و همین موضوع برای عبدالمجید تبون یکی از مشکلات جدی به شمار می‌رود. آنچه که در این بین برای مردم الجزایر دردآور است، دخالت آمریکا یا حمایت واشنگتن از آنها نیست، بلکه آنها چیز دیگری می‌خواهند. واقعیت این است که مردم الجزایر، عبدالمجید تبون را ادامه‌دهنده راه بوتفلیقه و تیم او می‌دانند و اساساً معتقدند که کمیسیون انتخابات،‌ با رد نامزدهای دیگر احزاب و معرفی این پنج نفر که همگی از مردان سابق در قدرت بوتفلیقه بودند قصد دارد بار دیگر قدرت سیاسی رئیس‌جمهوری معزول را بازسازی کند. همین موضوع توسط احزاب سیاسی هم مورد اشاره قرار گرفته است و به همین دلیل اختلاف میان تبون و احزاب سیاسی بیشتر خواهد شد. اگرچه عبدالمجید تبون رسما! اعلام کرده که خواهان مذاکره و گفت‌وگو با مخالفان و معترضان الجزایری است، اما این اتفاق در حالی رخ می‌دهد که تبون برای رسیدن به توافق داخلی و احیای همبستگی ملی برای حل بحران سیاسی از طریق پایبندی به قانون اساسی و مشارکت‌جویی از میان جوانان در تصمیماتش، بیش از این درنگ نکند و سپس به سراغ حل و فصل بحران اقتصادی برود.

در اینجا ممکن است یک دو قطبی و یا انحراف فکری برای بسیاری از شروندان الجزایری که حدود یک سال است به وضعیت کشورشان اعتراض دارند رخ دهد و آن هم نوع برخورد دولت بوتفلیقه با عبدالمجید تبون است که برای تحلیل آن باید به کارنامه سیاسی وی نگاهی گذرا بیندازیم. تبون 74 ساله و فارغ‌التحصیل رشته اقتصاد و دارایی است و در زمان بوتفلیقه نخست‌وزیر پیشین الجزایر بود. او بعد از آنکه طرح مبارزه با فساد را در سطح جامعه مطرح کرد به رغم عضویت در حزب حاکم (جبهه آزادیبخش الجزایر) بر اساس ماده 91 قانون اساسی به دستور بوتفلیقه از قدرت کنار زده شد؛ چراکه بوتفلیقه اظهارات او را برنتابید و با توجه به شکاف ایجاد شده در جامعه الجزایر، قصد داشت تا با برکناری تبون اوضاع را تا حد زیادی تطهیر کند. این موضوع باعث شد تا عبدالمجید تبون تنها 84 روز بیشتر نخست‌وزیر الجزایر باشد و پس از آن به بایگانی سیاسی جبهه آزادیبخش الجزایر منتقل شد.

مردم الجزایر معتقدند که کمیسیون انتخابات،‌ با رد نامزدهای دیگر احزاب و معرفی این پنج نفر که همگی از مردان سابق در قدرت بوتفلیقه بودند قصد دارد بار دیگر قدرت سیاسی رئیس‌جمهوری معزول را بازسازی کند

همین موضوع باعث شده تا تبون در اظهارات اخیر خود و خطاب به معترضان الجزایری به آنها بگوید که خودش هم مورد غضب دولت قبلی بوده و با معترضان هم‌درد است. او چندی پیش در یک کنفرانس مطبوعاتی پس از اعلام نامزدی خود برای ریاست جمهوری در این خصوص اعلام کرد: «من در معرض مجازات قرار گرفتم، تا جایی که دولت بوتفلیقه عکس مرا هم از کاخ دولت برچید، جایی که تصاویر تمام نخست‌وزیران دولت از زمان استقلال کشور در سال 1962 قرار دارد». اما این اظهاراتِ تبون با برخی اقدامات و پشت‌پرده‌های او همخوانی ندارد. گرچه عبدالمجید تبون در نبرد با پشت پرده قدرت در الجزایر شکست خورد، اما تاحدودی محبوبیت به دست آورد. با این حال، او خیلی هم «بی‌احتیاطی» نکرد و پس از برکناری از قدرت، در نامه‌ای به بوتفلیقه، ضمن اعلام وفاداری به او از تلاش بوتفلیقه برای رسیدن به پنجمین دوره ریاست‌جمهوری نیز حمایت کرد. همچنین او خودش از اتهام‌ها مصون نمانده است؛ چراکه خالد تبون (پسر عبدالمجید تبون) به دلیل دست داشتن در پولشویی در پرونده کشف ۷۰۱ کیلوگرم کوکائین در یکی از بنادر الجزایر، هم‌اکنون در بازداشت موقت به سر می‌برد. به همین دلیل است که رئیس‌جمهوری فعلی الجزایر در محاصره بحران‌ها قرار دارد.