شکست سیاست‌های ترامپ در خاورمیانه زمینه‌ساز شد؛
تحکیم منافع روسیه در منطقه
سیدمحمد میرزامحمدزاده
در گذشته‌ای نه چندان دور، هیچ ارجاعی در محتویات رسانه‌های روس به عربستان‌سعودی کامل نبود، مگر آنکه این مقام یا آن مقام روس، اسلام رادیکال وهابی حاکم در عربستان را یک تهدید افراطی علیه شیوه راهبرد روسیه می‌خواند.
واشنگتن‌پست در مطلبی به موضوع شکست سیاست‌های ترامپ در خاورمیانه پرداخته و نوشته است که چگونه حالا همه کشورهای منطقه به سمت روسیه می‌روند و این کشور را مرجع قدرت می‌دانند.
این روزنامه آمریکایی در ادامه نوشت: اما روز دوشنبه این پوتین بود که از پله‌های هواپیمایش در فرودگاه ریاض، پایتخت عربستان‌سعودی قدم می‌گذاشت و همزمان طنین شلیک 21 تفنگ به نشانه سلام نظامی شنیده شد و بعد با اسکورت پرجلال و جبروت سوارکاران به کاخ سلطنتی ملک سلمان رفت.
کمتر از چهار سال قبل، ترکیه یک هواپیمای روس را در نزدیکی مرز خود ساقط کرد و این ترس را در دل‌ها انداخت که شاید همزمان با تنش‌های دو کشور در خاک سوریه، منازعات بین آن‌ها تشدید شود. با این حال با خروج سربازان آمریکایی از شمال شرق سوریه، تحلیلگران بر این مسئله توافق دارند، حالا این روسیه است که می‌تواند ترکیه را با مذاکره و اقناع، مهار کند.
سال‌ها دیپلماسی زیرکانه و مهارت‌های سیاسی موقعیتی جدید و بکر برای روسیه در خاورمیانه رقم زده است: روسیه حالا تنها کشوری است که همه می‌توانند با آن مذاکره کنند.
مارک کاتز، استاد دانشگاه جورج ماسون که مطالعات روسیه و خاورمیانه را دنبال می‌کند، در مصاحبه اخیر خود گفت: به‌طور مثال عربستان سعودی و ایران، چیزی جز دشمنی عمیق برای یکدیگر ندارند، با این حال مسکو روابط خوبی با ریاض و تهران به هم زده است. در واقع روسیه از این دشمنی‌ها برای دوستی با دیگری بهره می‌برد.
کاتز در تفسیر پیام روسیه به سعودی‌ها گفت: پوتین خطاب به سعودی‌ها گفته است که از حضور ایران در سوریه ناراحت هستید؟ عیبی ندارد، ما آنجا هستیم تا حواسمان به ایرانی‌ها باشد. یا مثلا ترک‌ها از بشار اسد، رهبر سوریه بیزار هستند. روسیه اما بی‌شائبه‌ترین متحد اسد به‌شمار می‌رود، با این حال روسیه به تازگی سامانه دفاع ضدموشکی قدر خود را به ترکیه فروخت.
حالا پوتین می‌خواهد یک سامانه دفاع ضدموشکی نیز به عربستان‌سعودی بفروشد، به‌علاوه یک نیروگاه هسته‌ای.
سلمان بن‌عبدالعزیز، پادشاه عربستان‌سعودی، در مراسم آغازین مذاکرات با پوتین گفت: عربستان‌سعودی نقش فعالانه روسیه در منطقه و جهان را تمجید می‌کند.
پوتین نیز در پاسخ گفت: در دوران شوروی، عربستان‌سعودی و اتحادیه شوروی روابط سردی داشتند؛ اما در سال‌های اخیر، کیفیت روابط ما تغییرات شگرفی داشته است. ما عربستان سعودی را یک کشور دوست تلقی می‌کنیم. تحلیلگران بر این باورند که سردرگمی آمریکایی‌ها، بی‌کفایتی و اشتباهات آن‌ها، به‌ویژه در چند روز اخیر، درهای بسیاری را به روی روسیه در خاورمیانه گشوده است. آن‌ها عنوان می‌کنند: صحبت نکردن مسکو از حقوق بشر و شفافیت، برای کشورهای منطقه یک تفاوت خوشایند نسبت به غرب است. پوتین زمینه‌های مشترکی با همه رهبران کاملاً متفاوت از یکدیگر پیدا می‌کند؛ از جمله با اسد در سوریه، رجب طیب‌اردوغان در ترکیه، حسن روحانی در ایران و حتی بنیامین نتانیاهو در اسرائیل.
روسیه بابت قتل جمال خاشقچی، روزنامه‌نگار سعودی، در سال 2018 محمد بن‌سلمان، شاهزاده عربستان، را سرزنش نکرد.
اما کارشناسان این مسئله را مطرح می‌کنند که روسیه با ایجاد سنگرهای دیپلماتیک، آیا ابزار لازم برای افسار زدن به خاورمیانه همسو با خواسته‌هایش را دارد؟ هیدر ای کانلی، یک دیپلمات سابق آمریکایی که اکنون در مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌الملل فعالیت می‌کند در این‌باره گفت: آن‌ها دلربایی لازم برای این کار را ندارند.
خروج نیروهای آمریکایی از سوریه دست روسیه را در این کشور بازتر گذاشت. تهاجم ترکیه به مناطق کردنشین الزاماً منافع روسیه را در منطقه تهدید نمی‌کند. در واقع این اقدام فرصتی را برای روس‌ها فراهم کرد تا کردها را مجاب به مذاکره با دولت اسد کنند. خصومت‌های متقابل بین ترکیه و ایالات‌متحده، دو متحد ناتو، به روسیه فرصت بیشتری داد تا تلاش‌های خود برای تضعیف اتحاد غرب را تقویت کند.
سال‌ها دیپلماسی زیرکانه و مهارت‌های سیاسی موقعیتی جدید و بکر برای روسیه در خاورمیانه رقم زده است: روسیه حالا تنها کشوری است که همه می‌توانند با آن مذاکره کنند
دیمیتری ترینین، رئیس مرکز اتاق فکر کارنگی مسکو در توئیتی گفت که با تصمیم کردها برای مذاکره با دمشق، تأثیر روسیه در سوریه یکبار دیگر مورد آزمون قرار گرفت و قدرت آن اثبات شد. ادامه ارتباط با همه طرفین از جمله ترکیه و نیز داشتن یک دیدگاه روشن در مورد منافع شخصی خود و بنابراین یک سیاست منسجم برای روس‌ها جوابگو بوده است.
با این حال تغییرات گسترده حوادث در طول چند روز اخیر منجر به بروز نشانه‌هایی از مجموعه‌ای از تنش‌های زیرپوستی در میان برخی در مسکو شده است. کنستانتین کوساچیوف، رئیس کمیته روابط خارجی شورای فدراسیون، که مجلس اعیان روسیه به‌شمار می‌رود، در وبلاگ شخصیش نوشت: تهاجم نظامی ترکیه در شمال سوریه تنها شرایط را در منطقه پیچیده کرد. ترکیه با استفاده از ابزار نظامی برای حل مشکلاتش، صرفاً به ایجاد یک مشکل جدید دست زده و مشکلات قدیمی پا برجا می‌ماند. به گفته کوساچیوف تهاجم به کشور همسایه یک تاکتیک ضدتروریستی موثر نیست. به عقیده او روسیه باید خواستار مذاکرات اساسی بین طرفین شود. با این حال روسیه جز آنکه بنشیند و ببیند جنگ چگونه پیش می‌رود، راه بهتری برای رسیدن به چنین توافق بزرگی نداشت. ولادیمیر ژاباروف، معاون رئیس کمیته روابط خارجی شورای فدراسیون پیشنهاد کرد که روسیه و ایالات‌متحده می‌توانند به صورت مشترک برای مذاکرات بیشتر بین کردها و دولت اسد میانجیگری کنند. سوریه فقط یکی از عناوین دستور جلسه در جریان دیدار پوتین و عربستان‌سعودی و امارات‌متحده بود. بهای نفت موضوع دیگری بود که ریاض و مسکو هر دو اعتقاد دارند نباید خیلی بالا برود. روسیه قصد دارد برای چندین توافق انرژی و نظامی با دو کشور چانه‌زنی کند، که نیروگاه هسته‌ای یکی از آن‌ها است. آن‌ها همچنین در مورد حملات به پالایشگاه نفت سعودی در ماه گذشته و نیز حمله به نفتکش ایرانی در روز جمعه مذاکره می‌کنند. موضوع دیگری که قطعاً به‌میان می‌آید، یمن جنگ‌زده است؛ جایی که عربستان و ایران هر کدام حامی طرفین مقابل جنگ هستند و هر دو درهای گفتگویشان با روسیه باز است.
تحلیلگران بر این باورند که سردرگمی آمریکایی‌ها، بی‌مهارتی و اشتباهات آن‌ها، به‌ویژه در چند روز اخیر، درهای بسیاری را به روی روسیه در خاورمیانه گشوده است
در واقع این یک موازنه برای مسکو است: با یکی از طرفین طرح دوستی بریز، بعد با طرف دیگر؛ اندکی ابهام ایجاد کن، چند قرارداد منعقد کن. کاتز این موضوع را به بحث می‌گذارد که روسیه هدف استراتژیک واقعی در خاورمیانه ندارد؛ بلکه می‌خواهد به نقش خود ادامه دهد و از برجسته شدن هر یک از طرفین جلوگیری کند. کاتز در پایان گفت: روس‌ها به اینکه منطقه در غلیان باشد وابسته هستند، اما دیگ در حال جوش نباید سر برود.
دیدگاه تان را بنویسید