منتقد سعودی در کنسولگری عربستان به قتل رسیده است

سینا سبزیان

یک هفته از گم شدن خبرنگار منتقد دولت سعودی گذشته است. جمال خاشقجی، خبرنگار برجسته و منتقد دولت آل سعود در حالی که با نامزد خود در محل کنسولگری عربستان در استانبول حاضر شد تا مدارک لازم برای ثبت ازدواج خود با خدیجه چنگیز، نامزد ترک خود را دریافت کند،‌ ناپدید شد. نامزد وی که در محل در ورودی کنسولگری منتظر بود، این خبر را به پلیس ترکیه اطلاع داد. چندی بعد برخی رسانه‌ها از مرگ جمال خاشقجی اطلاع دادند. البته خبر کشف جسد وی هنوز در هیچ رسانه‌ای به طور رسمی منتشر نشده‌است. با این وجود برخی خبر از مثله شدن جسد می‌دهند. هرچند مقامات سعودی هرگونه ارتباطی را از سوی دولت عربستان با مرگ خاشقجی را رد کرده‌اند، اما تأیید مرگ وی با مسئولیت سعودی‌ها می تواند عواقب بسیاری را در جامعه بین‌المللی و داخل پادشاهی سعودی برای دولت و شاهزاده بن‌سلمان پر‌آوازه به همراه داشته باشد.

از آنجا که خبر این حادثه هنوز به تأیید نرسیده است، دولت‌های غربی حامی بن‌سلمان هنوز موضع رسمی خود را در این رابطه ابراز نکرده‌اند. نیویورک تایمز با بررسی این تحقیقات گزارشی را منتشر کرده‌است.

کارشناسان ترک معتقدند که شهروند سعودی منتقد دولت، در داخل کنسولگری سعودی در استانبول به قتل رسیده‌است. 5 مقام درگیر در این بررسی این خبر را تأیید کردند. این مقامات به نحوی با پرونده درگیر بوده‌اند یا از اطلاعات تحقیقات مطلع شده‌اند. به گفته نامزد جمال خاشقجی، منتقد شناخته شده دولت سعودی، وی روز سه‌شنبه، (10 مهر 1397) برای دریافت اسنادی به منظور ثبت ازدواجشان، وارد کنسولگری عربستان در استانبول شد و دیگر بازنگشت. خدیجه چنگیز، نامزد وی وارد کنسولگری نشده بود و بیرون ساختمان منتظر خاشقجی بوده‌است.

به‌گفته دو مقام آگاه از تحقیقات، عوامل دولت سعود در داخل کنسولگری منتظر ورود جمال بودند. این مقامات با هدف ساکت کردن وی اخیرا وارد ترکیه شده‌بودند. هنوز مشخص نیست که این افراد با قصد بازگرداندن وی به عربستان به ترکیه سفر کرده‌بودند و اتفاقی ناخواسته منجر به مرگ وی شده‌است یا آنکه از ابتدا مأموریت کشتن وی را داشته‌اند.

اگر این تحقیقات تأیید شوند، رسوایی بزرگی برای عربستان سعودی رقم می‌خورد که اتفاقی ناگوار برای شاهزاده 33 ساله سعودی، محمد بن سلمان خواهد بود، کسی که خود را به عنوان مصلح و مدرن‌ساز پادشاهی سعودی معرفی کرده‌ و آوازه اصلاحات وی در دنیا پیچیده است.

البته مقامات سعودی حتی خبر بازداشت آقای خاشقجی را در کنسولگری این کشور رد کرده‌اند و مدعی هستند اطلاعی از موقعیت وی ندارند. در بیانیه‌ای که شب شنبه (14 مهر) مقامات سفارت سعودی در واشنگتن منتشر کردند، اتهامات قتل خاشقجی را بی‌اساس دانسته‌اند.

هیچ مقام ترکی در مورد یافته‌های این تحقیقات اظهار نظر نکرده است،‌ با این حال دولت ترکیه روز یکشنبه اعلام کرد که در حال انجام تحقیقات جنایی در مورد ناپدید شدن آقای خاشقجی است.

افراد مشمول در این بررسی، هیچ توضیحی درباره نحوه قتل یا شواهدی که منجر به نتیجه‌گیری قتل آقای خاشقجی شده‌است،‌ ندادند.

خاشقجی 59 ساله، پیش‌تر به عنوان مشاور ارشد مقامات دولتی سعودی فعالیت داشته و یکی از روزنامه‌نگاران برجسته عربستان نیز به شمار می‌رود. اما از سال گذشته که وی تبعید داوطلبانه را پذیرفت، شروع به نوشتن مقالاتی در انتقاد از شاهزاده بن‌سلمان کرد، کسی که از سال 2015 با به قدرت رسیدن پدرش، قدرت اجرایی وسیعی را در داخل پادشاهی سعودی به‌دست آورد وبا وجود آدم‌ربایی نخست‌وزیر لبنان، شروع جنگ خونین در یمن و زندانی کردن صدها شخصیت برجسته سعودی در یک هتل لوکس به جرم فساد، شاهزاده عربستان حمایت‌های قدرت‌های غربی از جمله دولت ایالات متحده آمریکا را برای خود دارد، آمریکایی که از سیاست‌های اقتصادی و اصلاحات اجتماعی محدود وی به شدت استقبال کرده‌ است.

اما اگر مرگ آقای خاشقجی در ترکیه تأیید شود، می‌تواند بازی را تغییر دهد. اقدامی که احتمالا از سوی نهادهای بین‌المللی خشونت گستاخانه خوانده می‌شود و احتمالا قبری برای آرزوهای بن‌سلمان خواهد بود. آرزوهایی که از سوی منتقدان بی‌شرمانه و بی‌پروا خوانده شده تا به تحکیم قدرت در داخل و سرکوب مخالفان در داخل و خارج منجر شود.

نتیجه‌گیری قتل خاشقجی در نتیجه بررسی‌های 3 فرد آگاه از تحقیقات بوده‌است. دو نفر از این افراد ترک تبار و یک مقام ارشد از کشورهای عربی بوده‌ است. هر سه این افراد به صورت ناشناس این اطلاعات را ارائه کرده‌اند چرا که اجازه صحبت با رسانه‌ها را نداشتند.

همچنین اصلی آیدین تاسبیز، یک مقام روابط خارجی شورای اروپا در ترکیه که اطلاعات خود را از یک مقام ترک دریافت کرده بود نیز این خبر را منتشر کرد. آیدین تاسبیز گفت:‌ من از این می‌ترسم که مقامات فکر کنند که وی مرده است. مقامات هیچ مدرکی برای مرگ ندارند با این حال نتیجه گرفته‌اند که وی مرده‌است. توران کشلاکجی، رئیس انجمن رسانه‌های عرب ترکیه و دوست آقای خاشقجی، به روزنامه تایمز گفته است که مقامات ترک با وی تماس گرفته و مرگ خاشقجی را تأیید کرده‌اند. او گفت: مقامات دو موضوع را به من اطلاع دادند: اول اینکه خاشقجی کشته شده و ثانیا جسدش مثله شده‌است. مقامات عربی نیز مثله شدن جسد خاشقجی را تأیید کرده‌اند. روز شنبه (14 مهر 1397) نیز روزنامه ترک آنادولو گزارش کرد که 15 شهروند سعودی از جمله دیپلمات‌های این کشور در 2 پرواز جداگانه وارد استانبول شدند و روز سه‌شنبه (10 مهر 1397) در حوالی همان ساعتی که خاشقجی در کنسولگری بود،‌ وارد این ساختمان شدند. آنها پس از آن ترکیه را به مقصد عربستان ترک کردند.

بر اساس اعلام افراد آگاه به تحقیقات، این افراد مأموران سعودی بوده‌اند که قرار بوده به مساله خاشقجی رسیدگی کنند.

محمد الاوتیبی،‌ سرکنسول سعودی در استانبول روز یکشنبه از خبرگزاری رویترز دعوت کرد تا ضمن بازدید از این کنسولگری عدم حضور خاشقجی در این مکان را تأیید کند.

اوتیبی گفت: بنده می‌خواهم اعلام کنم که جمال در کنسولگری و حتی در عربستان نیست و کنسولگری و سفارت عربستان در حال همکاری برای یافتن وی هستند. ایده آدم‌ربایی یک شهروند سعودی در یک مأموریت دیپلماتیک نباید جایی در رسانه‌ها داشته باشد.

خدیجه چنگیز، نامزد ترک تبار خاشقجی در مصاحبه با تایمز گفته است که او در جریان مرگ آقای خاشجقی از طریق رسانه‌ها بوده، اما منتظر تأیید مقامات ترک است.

او گفت: من نمی توانم بپذیرم چنین چیزی در ترکیه اتفاق افتاده است. عربستان سعودی نمی‌تواند جواب این مساله را بدهد. ترکیه هیچ‌وقت چنین چیزی را نمی‌پذیرد. این اتفاق در تاریخ ترکیه رخ نداده‌است.

احتمالا دولت ترکیه در صورت تأیید قتل خاشقجی، این اتفاق را یک مساله مهم دیپلماتیک بخواند و خواستار پاسخ در قبال آن باشد.

شاهزاده بن‌سلمان چهارشنبه شب (11 مهرماه) در مصاحبه‌ای با بلومبرگ هرگونه آگاهی و مسئولیت در قبال سرنوشت آقای خاشقجی را رد کرد. وی گفت: ما شایعاتی در مورد اتفاقات شنیده‌ایم و به عنوان یک شهروند سعودی تمایل داریم از چیزی که برای او اتفاق افتاده با خبر شویم و به همین منظور مذاکراتمان را با دولت ترکیه ادامه می‌دهیم. ما چیزی برای مخفی کاری نداریم. وقتی از بن‌سلمان در مورد اتهامات علیه آقای خاشقجی پرسیده شد،‌ پاسخ داد: اول باید بدانیم جمال کجاست.