اعتـراف دیرهنگام

سینا  سبزیان

امانوئل مکرون، رییس‌جمهوری فرانسه نقش دولت در کشتار غیرنظامیان الجزایری در سال 1957 را برای اولین بار تایید کرد. آن زمان الجزایر مستعمره فرانسه بود و در نهایت مستقل شد.

این اولین بار است که دولت فرانسه به طور رسمی از شکنجه سیستماتیک در زمان جنگ استقلال‌طلبی الجزایر پرده برمی‌دارد. فرانسه در 60 سال گذشته همواره جنایات خود در این باره را انکار می‌کرد و از فاش شدن جنایات آن دوره جلوگیری می‌کرد.

مکرون اذعان کرد که در فرآیند نبرد الجزایر «نظامی» برای شکنجه مخالفان طراحی شده بود، وی اعلام کرد که اکنون باید با «جرئت و شفافیت» به گذشته نگاه کرد.

پرونده قتل ریاضی‌دان کمونیست فرانسوی، موریس اودین، یکی از فعالان حامی استقلال الجزایر در سال 1957 پس از حدود 61 سال برملا می‌شود. مکرون با استفاده از این پرونده موضع این کشور در قبال مخالفت با شکنجه را اعلام کرد. این اولین باری است که یکی از روسای جمهور فرانسه تا این حد با شفافیت در مورد جنایات این کشور در نیمه دوم قرن بیستم افشاگری می‌کند.

کاخ الیزه اعلام کرد که مکرون طی نامه‌ای رسمی، بیوه اودین و خانواده وی در جریان حقایق آن سال‌ها و قتل تلخ اودین قرار خواهد داد: «اودین زمانی که الجزایر بخشی از فرانسه بود، زیر شکنجه سیستماتیک جان داد»

دفتر مکرون اعلام کرد که جزئیات سیستم دستگیری و بازداشت را در معرض عموم قرار خواهد داد. این سیستم به طور قانونی در اواخر دهه 50 میلادی توسط پارلمان فرانسه مورد تصویب قرار گرفت و به نظامیان این کشور اجازه می‌داد تا با بازجویی از مضنوین «مرتکب اعمال وحشتناکی هم‌چون شکنجه شوند».

مکرون اعلام کرد که آرشیوهای مربوط به آن دوره در اختیار تاریخ‌دانان، خانواده‌ها و سازمان‌هایی قرار خواهد گرفت که به دنبال کشف حقیقت در مورد سرنوشت هزاران شهروند غیرنظامی و سربازانی الجزایری و فرانسوی هستند که نیم قرن پیش ناپدید شدند.

بین سال‌های 1954 تا 1962 و در خلال نبرد الجزایر، حدود 1.5 میلیون الجزایری توسط ارتش فرانسه کشته شدند، آن زمان مبارزان آزادی‌خواه خواهان پایان استعمار فرانسه بر این کشور آفریقایی بودند، استعماری که 130 سال به طول انجامید.

دولت فرانسه پیشتر هیچگاه اعمال شکنجه توسط نیروهای خود به صورت معمول را تایید نکرده بود. آن زمان دولت فرانسه به سانسور روزنامه‌ها، کتاب‌ها و فیلم‌هایی می‌پرداخت که مدعی بودند دولت فرانسه به طور معمول به شکنجه آزادی‌خواهان می‌پرداخت. حتی پس از جنگ نیز این بحق در مورد جنایات جنگی ارتش در جامعه فرانسه به صورت تابو باقی ما‌ند.

سیلویا تانولت، تاریخ‌دان فرانسوی معتقد است که تایید قتل اودین توسط دولت فرانسه و اذعان بر وجود شکنجه نظام‌مند، نقطه عطفی در تاریخ پس از جنگ به شمار می‌رود و نشان‌دهنده سطح جدیدی از افشاگری است.

رافائل برانچ، یکی دیگر از تاریخ‌شناسان فرانسوی در طی یادداشتی در روزنامه لوموند نوشت: «از این پس دیگر کسی نمی‌تواند شکنجه سیستماتیک ارتش در الجزیره را انکار کند؛ آیا ما در نهایت از فراموشی و نسیان در مورد جنگی که به امروز حتی نامی نداشته است، خارج خواهیم شد؟»

بیانیه مکرون به عنوان بزرگترین افشاگری در مورد جنایات فرانسه در قرن بیستم شناخته می‌شود. پیشتر ژاک شیراک، رییس‌جمهور اسبق فرانسه در سال 1995 پرده از جنایات دولت ویشی در جنگ جهانی دوم برداشته بود. وی اعلام کرد که دولت آن زمان فرانسه مسئول اعزام بیش از 76 هزار یهودی به کمپ‌های مرگ آلمان نازی است.

شیراک اعلام کرده بود که در جریان اشغال فرانسه توسط آلمان نازی، دولت ویشی «جنایات احمقانه‌ای» مرتکب شده بود: «این جنایات با همکاری مردم فرانسه و دولت فرانسه صورت گرفته بود». بیانیه شیراک اولین اعتراف یک مقام رسمی در مورد مشارکت دولت ویشی در اشغال این کشور توسط نازی‌ها بود. عذرخواهی رسمی وی نقطه عطف مهمی در تاریخ فرانسه بود زیرا شیراک اولین رییس‌جمهور فرانسه بود که نقش این کشور در کشتارهای جنگ جهانی را به رسمیت می‌شناخت.

مکرون اولین رییس‌جمهوری فرانسه است که پس از  نبرد آزادسازی الجزیره به دنیا آمده است. وی در خلال رقابت‌های انتخاباتی این بحث جنجالی را پیش کشید و اعلام کرد که دولت فرانسه در زمان استعمار الجزیره مرتکب جنایت‌های ضدانسانی شده است.

البته وی بعدتر از موضع اولیه خود عقب‌نشینی کرد و نه آن را تایید و نه از آن اعلام برائت کرد. وی در نهایت در مورد جنگ الجزایر گفته بود: «ما نمی‌توانیم در اسیر تاریخ بمانیم»

خانواده اودین سال‌ها به دنبال سرنوشت حقیقی وی و واقعیت پنهان پشت خبر «ناپدید شدن» وی بودند. اودین که آن زمان استاد ریاضیات دانشگاه الجزیره بود، در سن 25 سالگی به جرم پناه‌دادن به اعضای مسلح حزب کمونیست الجزیره توسط نظامیان فرانسه بازداشت شد. او مکررا مورد شکنجه قرار گرفت و در ویلایی در البیر حبس بود.

همسر وی، ژوست، ده روز پس از دستگیری اودین خبردار شد که وی در حین جابه‌جایی بین زندان‌ها، فرار کرده است. این دروغ تا سال 2014 به عنوان موضع رسمی دولت فرانسه باقی ماند، اما در نهایت رییس‌جمهور پیشین فرانسه، فرانسیس هالند اذعان کرد که وی در بازداشت جان باخته است.