گوگل آینده اینترنت را به چین می‌سپارد

سینا  سبزیان

شرکت گوگل به آرامی با دولت چین برای تولید و توسعه یک موتور جستجوی جدید و سانسور شده همکاری می‌کند، و در این راه ایده‌آل‌های خود را زیر پا می‌گذارد.

در ماه می 2018 میلادی گوگل عبارت «شیطان صفت نباشید» را بدون سر و صدا از روی آیین‌نامه اخلاقی شرکت حذف کرد. این عبارت از سال 2000 میلادی یکی از معروفترین عبارت‌هایی است که با روح گوگل همسو شده بود.

اما در میانه گزارش‌هایی که مبنی بر توان شبکه‌های اجتماعی و بسترهای اینترنتی در مداخلات سیاسی و گونه‌های جدید جنگ سایبری منتشر شد، ثابت شد که چقدر ممانعت از شیطان‌صفتی و کردار زشت در سیلیکون ولی دشوارتر از آن‌چیزی است که به نظر می‌آید.

در دنیایی که یک کاربر تروریست در توئیتر می‌تواند یک مبارز آزادی در فیسبوک باشد، تصمیم‌گیری بر سر اینکه چه محتوایی باید به صورت ساختاریافته و بر پایه الگوریتم ارتقا پیدا کند و بالا رود و چه محتوایی محدود شود شامل پرسش‌های زجرآوری در رابطه با تفسیر و ترجمه، قصد و نیت، و زمینه‌های فرهنگی می‌شود.

با وجود همه ابهام‌های اخلاقی و سلسله‌ای از مسائل غیرقابل پیش‌بینی در اداره یک پلتفرم اینترنتی که بخش وسیعی از گفتگوهای جهانی را کنترل می‌کند و درآمدی به اندازه کافی مناسب دارد، برخی از مشکلات سر‌راست‌تر از سایرین هستند. به همین دلیل هم بوده است که خبر تصمیم گوگل برای توسعه بازار هم اکنون محدودش در چین، از طریق راه‌اندازی احتمالی یک موتور جستجوی سانسور شده تحت‌عنوان «سنجاقک»، سر و صدای زیادی به پا کرد.

برنامه گوگل در این زمینه از طریق مدارک و اسنادی که به نشریه Intercept ارسال شده است، آشکار شد. بر اساس گزارش این نشریه، مدل‌های اولیه این موتور جستجو و مذاکرات بر سر آن با دولت چین پیشتر انجام شده است و اکنون این آمادگی وجود دارد تا این سرویس تا سال 2019 میلادی راه‌اندازی شود.

در ماه آگوست 2018 میلادی تعدادی از سازمان‌های مدافع حقوق بشر آزادی بیان در نامه‌ای مشترک اعلام کردند که راه اندازی موتور جستجوی چین نشانگر «عدم تعهد گوگل به حقوق بشر به صورت گسترده است»

شش نماینده سنای آمریکا شامل مارکو روبیو، و مارک وارنر در نامه‌ای به سوندار پیچای، مدیرعامل گوگل، از وی خواستار پاسخ به یک سری پرسش‌ها در مورد نیات شرکت در موضوع مطروحه شدند.

هفته گذشته نیز موسسه PEN آمریکا در نامه‌ای به مدیران ارشد گوگل مواردی از موضوعات حقوق بشری را مطرح کرد که بر اساس قانون سانسور در چین، توسط هر پلتفرم اطلاعاتی که در این کشور فعالیت کند به ناچار نقض شده و زیر پا گذاشته می شود.

کارمندان گوگل نیز دست به کار شده‌اند. یک هزار و 400 تن از کارمندان این شرکت در نامه‌ای به مدیران خود اعلام کرده‌اند که پروژه چین مسائل اخلاقی و حرفه‌ای فوری بوجود می‌آورد و نیاز است که پیش از هر تصمیم‌گیری و اقدامی شفاف‌سازی مناسبی انجام شود.

حال که می‌بینیم شرکتی به بزرگی گوگل نمی‌تواند با وجود شرایط ورود، در مقابل جذابیت بازار چین مقاومت کند، پکن هم پا را فراتر می‌برد و شرایط تازه‌ای به شیوه خود در حکمرانی اینترنت جهانی وضع می‌کند.

هم اکنون ماهیت ایده‌آل گرایانه اینترنت که مردم مرز و بوم‌های مختلف را یکی می‌کند، موجب جریان بدون محدودیت اطلاعات می‌شود و اجازه می‌دهد حقیقت و منطق‌گرایی پیروز شود، تحت حمله از زوایه‌های مختلف است.

این جنگ تا به امروز به اینجا رسیده است که کشورهایی که بر کنترل اینترنت پافشاری می‌کنند، مجبور شده‌اند که دسترسی به خدمات آنلاین نوآورانه و قدرتمند را محدود کنند و جای آنها را با خدمات داخلی خود پر نمایند.

چنانچه گوگل بخواهد که با چین وارد این بازی شود، دولت‌های روسیه، ترکیه، ایران، مصر، و مناطق دیگر جهان دیگر دلیل اندکی برای افزایش محدودیت‌ها برای کنترل محتوا، افکار و نظرات خواهند داشت.

هنگامی که حتی رئیس‌جمهوری آمریکا نیز به گوگل و سایر پلتفرم‌های دیگر می‌تازد و آنها را متهم به سوگیری می‌کند، برای گوگل تمایل نشان دادن به تعظیم در مقابل دولتی زیاده خواه می‌تواند عقب‌نشینی از حقوق شهروندانی باشد که از فناوری دیجیتال به عنوان ابزاری برای توانمندسازی بهره می‌گیرند.

گوگل به هیچ عنوان با بازار چین و مخاطرات پیش روی آن ناآشنا نیست. این شرکت در سال 2002 یک نسخه از موتور جستجوی خود به زبان چینی را راه‌اندازی کرد. مسدود شدن‌های گاه به گاه و پائین آمدن سرعت این موتور جستجو در نتیجه اعمال دیواره بزرگ آتش چین، موجب شد که این موتور جستجو غیرقابل اعتماد شود.

در سال 2006 میلادی گوگل سرویس Google.cn را از داخل چین راه‌اندازی کرد. برای راه‌اندازی این سایت در چین و گرفتن مجوز فعالیت در این کشور، گوگل موافقت کرد تا دسترسی به برخی از سایت‌ها را مسدود کند. گوگل متعهد شد که به کاربران چینی اعلام کند چه موقع نتایج جستجو فیلتر شده‌اند و از دادن سرویس‌هایی که اطلاعات محرمانه کابران را روی سرورهای چینی ذخیره می‌کند، اجتناب نماید.

در همین زمان، سرویس‌های چینی مشابه مانند Baidu و tencent نیز به راه افتادند و بازار کسب کردند. مقام‌های چین در بهره‌گیری از خدمات آنلاین غربی برای نظارت و ردیابی مخالفان سرگردان بودند. در واقعه‌ای که در سال 2007 رخ داد مشخص شد که سایت یاهو اطلاعات خصوصی دو روزنامه‌نگار را به درخواست مقام‌های چینی به آنها تحویل داده است. این اقدام موجب محکومیت 10 ساله هر یک از این افراد شد.

نقدهای بسیاری بر سر موضوع خیانت این شرکت آمریکایی به کاربرانش در مقابل یک دولت استبدادگرا مطرح شد. این شرکت از سوی خانواده این دو روزنامه نگار به دادگاه فراخوانده شد و مجبور شد که صندوقی با مبلغ 17 میلیون دلار به منظور حمایت از مخالفان دولت چین تاسیس کند. همچنین کنگره آمریکا تحقیق و تفحص از یاهو را آغاز کرد. تام لانتوس، نماینده کنگره آمریکا، نیز خطاب به یاهو گفت: «گرچه از نظر فن‌آوری و مالی شما غول هستید، اما از نظر اخلاقی کوتوله‌اید»

در سال 2008 میلادی نیز گو کوان، یکی از فعالان و صاحب‌نظران حقوق بشر در چین، یاهو و گوگل را به دلیل حذف نامش از نتایج جستجوها در کشور چین، تهدید به پیگیری قانونی کرد. وی در نامه ای سرگشاده نوشت: «گوگل برای پول درآوردن به یک سگ دست‌آموز پکنی تبدیل شده است که دم خود را در مقابل دولت کمونیست چین تکان می دهد» گو کوان از سال 2009 میلادی به مدت 10 سال به زندان محکوم شد.

دولت چین طی همان سال گوگل را ظاهرا به دلیل عدم نظارت کافی بر محتوای پورنوگرافی، جریمه و به همین منظور دسترسی این شرکت را در چین محدود کرد و به سایت رقیبش یعنی Baidu امتیازات بیشتری داد.

مدیرعامل گوگل نیز در پاسخ به انتقادها ماه گذشته خطاب به کارکنان خود گفت: «فکر می‌کنم هنگامی که در سراسر دنیا پروژه داریم تاثیر مثبتی از خود بر جا می‌گذاریم، دلیلی نمی‌بینم که این ماجرا در چین متفاوت از این باشد»

این در حالی است که گوگل در نقاط دیگر جهان ابزارهای قدرتمندی ارائه می‌دهد که جستجو و کاوش اطلاعات را میسر می‌کند. گرچه این ابزارها در چین نیز وجود دارد، اما تحت محدودیت‌های شدید دولت.