بازار ارز ایران دوسویه نیست، فقط افزایش دارد

رامتین موثق

قیمت دلار در حالی افزایش پیدا کرده است که حملات ائتلاف به یمن آغاز شده و در داخل بخشنامه جدیدی در مورد رفع تعهد ارزی از طریق طلا صادر شده است. این افزایش بعد از مدتی آرامش و تثبیت رخ داده و اکنون برخی نگران افزایش ناگهانی قیمت دلار هستند.

دیروز قیمت دلار با رشد ۲۵۰ تومانی از نیمه کانال ۵۱ هزار تومانی عبور کرد و در بازگشایی بازار ارز با قیمت ۵۱ هزار و ۷۵۰ تومان معامله شد. همچنین  شنبه قیمت دلار در بازارهای مجاور افزایش داشت. قیمت دلار سلیمانیه با افزایش ۱۵۰ تومانی روی رقم ۵۲ هزار و ۵۰۰ تومانی ایستاد. دلار هرات رشد ۲۰۰ تومانی داشت و با قیمت ۵۱ هزار و ۷۰۰ تومانی معامله شد. درهم امارات هم نسبت به آخرین معامله هفته گذشته تغییر قیمت نداشته و با رقم ۱۴هزار ۳۰۰ تومانی در بازار معامله شد.

همزمان با اتفاقات خارجی، مرکز مبادله ایران درباره مصوبه رفع تعهد ارزی یک اعلامیه صادر کرد. طبق این اعلامیه رای آن دسته از واردکنندگان شمش طلای استاندارد که پیش از تاریخ ابلاغ بخشنامه فوق‌‌الذکر از محل ارز حاصل از صادرات خود به واردات طلا مبادرت ورزیده‌‌اند و در زمان مراجعه به بانک عامل تعهدنامه مورد اشاره از سوی آن بانک به ایشان ارائه و آن تعهدنامه مورد پذیرش و امضای واردکننده واقع نشده است، رفع تعهد ارزی و آزادسازی وثایق ماخوذه در قبال ارائه پروانه گمرکی مطابق حاکی از ترخیص قطعی کالا به مقصد سرزمین اصلی و رعایت سایر ضوابط و مقررات ابلاغی بر اساس شرایط و ضوابط قانونی پیش از تاریخ 1402.10.07 امکان‌پذیر بوده و ضرورتی به اخذ تاییدیه از مرکز مبادله ارز و طلای ایران مبنی بر تحویل، عرضه و فروش طلای وارده نیست.

مردم ناچار به تعبیر اقدامات هستند

یک کارشناس بازار ارز در گفت‌و‌گو با «توسعه ایرانی» درباره افزایش این روزهای قیمت ارز عنوان کرد: سابقه ندارد در ایران تصمیم مهمی درباره بازار ارز بگیرند و همزمان با آن تصمیم، اتفاق مهمی در بازار ارز نیافتد.

میثم رادپور ادامه داد: بانک مرکزی درخصوص رفع تعهد ارزی طلا دستورالعمل داد و این تصمیم عجیبی بود. یعنی نمی‌توان این تصمیم را اجرا کرد و اجرای آن با مشکلاتی همراه است. ولی چنین سیگنالی آثاری در بازار به دنبال دارد زیرا ریسکی را به مجموعه بازار وارد می‌کند.

به گفته وی، معمولا هم در نزدیکی بحران این تصمیمات گرفته می‌شود. طبق تئوری سیگنالینگ، بازار فهمیده است که وقتی دولتمردان ما تصمیمات خاصی می‌گیرند، معنی آن قریب‌الوقوع بودن یک اتفاق و محتمل بودن آن است.

این کارشناس اقتصادی افزود: نظریه سیگنالینگ می‌گوید چون افراد حاضر در بازار و عموم مردم نمی‌دانند که در ذهن دولتمردان چه می‌گذرد، از اقدامات آنها نتایج دیگری می‌گیرند. یعنی هنگامی که بانک مرکزی بخشنامه‌‌ای صادر می‌کند مردم به این نتیجه می‌رسند که حتما اتفاقی افتاده. این به دلیل عمده تقارن اطلاعات است چون کسی که اطلاعات کافی ندارد ناچار است از رفتارهای طرف مقابل نتیجه بگیرد و بر اساس آن نتیجه رفتار کند.

رادپور تصریح کرد: وقتی بانک مرکزی چنین تصمیمی می‌گیرد، بازار ارز ایران چنین فکر می‌کند که کسری بودجه پیش آمده و کفگیر ته دیگ خورده است. شاید چنین هم رخ نداده باشد، اما در بازار چنین تصوری شکل می‌گیرد.

او خاطرنشان کرد: این تعبیر بازار باعث می‌شود نرخ ارز در بازار جابه‌جا شود. بیشترین عامل در نوسانات قیمت ارز در بازار را با همین تئوری سیگنالینگ می‌توان توضیح داد.

یک تحلیلگر بازارهای مالی: نظام پولی عربستان به بازارهای محلی ارز و معاملات نقدی وابستگی ندارد و به همین دلیل اختلالاتی مانند جنگ در یمن، هنوز در بازار پول و ارز این کشور تاثیری نگذاشته؛ اما ایران که کیلومترها با یمن فاصله دارد تاثیرپذیر بوده است

به بازارهای بین‌المللی وصل نیستیم

این کارشناس بازارهای مالی درباره تاثیر جنگ یمن بر بازار ارز ایران اظهار کرد: به هرحال ایجاد ناامنی اطراف کشور به نرخ ارز تاثیر می‌گذارد. ایران یک شرایط خاص دارد و آن هم این است که نظام ارزی ما در مضیقه است و نظام بانکی ما در نظام بودجه بین‌المللی جایی ندارد.

رادپور ادامه داد: برای چنین کشوری، اتفاقاتی نظیر جنگ و ناامنی، به‌ویژه در همسایگی آن مهم می‌شود زیرا گاه باعث اختلال در کانال‌های ارزی می‌شود که به زحمت پول کشور در آنها 

جابه‌جا می‌شود.

او تاکید کرد: وقتی بانک‌ها به بازارهای بین‌المللی متصل باشند به سادگی تحت تاثیر عواملی مانند جنگ قرار نمی‌گیرند اما مثلا صرافی‌ها و بازارهای محلی ارز، مانند بازار ارز افغانستان و عراق، تحت تاثیر قرار می‌گیرند. در نتیجه این بازارهای فیزیکی، که معاملات به صورت نقدی است، برای ایران مهم می‌شود در حالی که برای یک کشور نرمال 

چنین نیست.

این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه ایران چون تحریم است، بازارهای محلی نقدی ارزی که در همسایگی هستند برای ما مهم می‌شود، تصریح کرد: وقتی تنشی از جنس جنگ روی‌ می‌دهد، این بازارهای محلی مختل می‌شوند و از این بابت روی بازار ارز ایران تاثیر می‌گذارند. اما مثلا چنین اتفاقاتی برای ترکیه و عربستان رخ نمی‌دهد. اکنون بعد از جنگ ارزش پول عربستان تغییر نکرده است در حالی که یمن به عربستان نزدیکتر است تا ایران.

او اضافه کرد: نظام پولی عربستان به بازارهای محلی ارز و معاملات نقدی وابستگی ندارد و به همین دلیل اختلالاتی مانند جنگ در یمن، هنوز در بازار پول و ارز این کشور تاثیری نگذاشته؛ اما ایران که کیلومترها با یمن فاصله دارد تاثیرپذیر بوده است.

میثم رادپور در گفت‌وگو با توسعه ایرانی: فکر نمی‌کنم افزایش نرخ ارز موقت باشد زیرا صرفنظر از جنبش‌های کوتاه‌مدت ارز، تمام جهت‌گیری‌های ارزی کشور بلندمدت، سیستماتیک و روبه‌بالا است. یک عامل مهم توضیح‌دهنده جهت‌گیری و تعیین‌کننده اساسی قیمت ارز در کشور نیز نرخ تورم است

امکان کاهش قیمت‌ها نیست

این کارشناس بازار ارز در ادامه درباره کوتاه‌مدت یا بلندمدت بودن این افزایش قیمت‌ها اظهار کرد: اساسا در ایران طبق تجربه موجود و دانش نظری، نمی‌توان چنین افزایشی را موقت دانست.

رادپور افزود: فکر نمی‌کنم چنین افزایشی موقت باشد زیرا صرفنظر از جنبش‌های کوتاه‌مدت ارز، تمام جهت‌گیری‌های ارزی کشور بلندمدت، سیستماتیک و روبه‌بالا است.

او بیان کرد: ما هیچوقت به این معنی که در نظام پولی بین‌الملل مطرح است، بازار دوجهته ارز نداشته‌ایم، فقط افزایش نرخ ارز را شاهد بودیم. دلیل آن هم روشن است؛ یک عامل بسیار بزرگ توضیح‌دهنده جهت‌گیری قیمت ارز را داریم که به صورت سیستماتیک تعیین‌کننده اساسی قیمت ارز در کشور است و آن نرخ تورم است.

این تحلیلگر بازارهای مالی تاکید کرد: تورم‌های بسیار بالای دو رقمی و نزدیک ۴۰ تا ۵۰ درصد داشتیم و با وجود این تورم، امکان کاهش نرخ ارز را نداریم.

رادپور اظهار کرد: در 10 سال گذشته و پس از تحریم بانک مرکزی در سال ۹۲، همبستگی جدی‌تری بین نرخ تورم و قیمت ارز ایجاد شده. بعد از تحریم بانک مرکزی، این رابطه مستقیم‌تر شده است به صورتی که بعد از سال ۹۲ دوره‌های تثبیت ما بسیار کاهش یافته و مقاطع جهش ما طولانی‌مدت و شوک‌آورتر از گذشته شده است.

او تصریح کرد: عدم تناسب قیمت ارز با تورم، باعث می‌شود ارز برای واردکنندگان ارزان‌تر از تورم باشد. هربار که نرخ تورم بالاتر می‌رود، ارز به همان اندازه برای واردکنندگان ارزان می‌شود و این اختلاف نرخ تورم و قیمت ارز، تقاضا برای واردات را افزایش می‌دهد. این امر به معنی افزایش تقاضا برای ارز است که این افزایش تقاضا، قیمت ارز را افزایش می‌دهد.

این کارشناس اقتصادی با اشاره به جهش‌های کوتاه‌مدت نرخ ارز، گفت: البته گاه جهش‌های موقت نرخ ارز مشاهده می‌شود، اما آن خاصیت خود بازار است و اساسا نباید تصور کرد با چنین نرخ تورمی قیمت ارز کاهش پیدا می‌کند.

رادپور در پایان خاطرنشان کرد: بنابراین با وجود تورم، کاهش قیمت ارز در ایران منطقی نیست و فرصت‌های آربیتراژ فرصت سکون و تثبیت ارز 

را نمی‌دهد.