پژوهشگر حوزه سالمندی در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»، خواستار تصویب لایحه جامع قانون حمایت از سالمندان شد
به شدت به سمت تنهایی و سالمندان تنها می‌رویم
گروه شهرنوشت «توسعه ایرانی»: سازمان ملل در سال ۱۹۸۲ شورای جهانی سالمندی را تشکیل داد و در همان سال طرحی را برای تعیین یک روز جهانی برای سالمندان ارائه داد تا اینکه در سال ۱۹۹۰ این شورا اول اکتبر را روز جهانی سالمندان تعیین کرد. اگرچه هر ساله در کشور ما در این هفته برنامه‌های متنوعی برای سالمندان برگزار می‌شود، اما با توجه به روند رو به رشد سالمندی در کشور ضروری است تا برنامه‌ریزی کلان در حوزه سالمندی صورت گرفته و از هم‌اکنون زیرساخت‌های لازم برای مقابله با بحران سالمندی در دهه‌های آینده آماده و دوران سالمندی مناسبی برای جمعیت سالمند کشور مهیا شود.
استان گیلان و مازندران پیرترین استان‌های کشور هستند
در همین رابطه یک پژوهشگر حوزه سالمندی در گفت‌وگو با گروه شهرنوشت «توسعه ایرانی» در ابتدا با اشاره به استان‌هایی که بیشترین آمار سالمندی را دارند گفت: دو استان گیلان با ۱۶ و نیم و مازندران با 14 و نیم درصد بالاترین میزان سالمند را در کشور دارند و استان سیستان و بلوچستان با ۵ درصد سالمند و استان هرمزگان با هفت و نیم درصد سالمند دو استان جوان هستند.
حسام‌الدین علامه، درباره سالمندی و چالش‌های پیش روی جامعه گفت: تغییرات جمعیتی که منجر به سالمندی جمعیت می‌شود یک گذار چهار مرحله‌ای است که طبق موازین علمی در کشورهای توسعه یافته سال‌های قبل اتفاق افتاده و در آینده حتی در کشورهای توسعه‌نیافته هم به تدریج روی خواهد داد. به عبارتی می‌خواهم بر این نکته تاکید کنم که سالمندی جمعیت است که ما را نگران جوان نبودن جمعیت می‌کند و به سمت حل بحران سالمندی جمعیت سوق می‌دهد تا در سال‌های آینده نیروی مولد و نیروی کار داشته باشیم.
وقتی درصد سالمندان یک جامعه بیشتر از ۱۴ درصد شود، به آن جمعیت می‌گوییم جمعیت سالمند. این موضوع در واقع تبعات و عوارضی دارد و چون تا به حال در ایران اتفاق نیفتاده لازم است که با این پدیده نوظهور و نوین یک برخورد سیستماتیک و چند وجهی شود چراکه سالمندی یک پدیده بین بخشی است و باید از زوایای مختلف مورد بررسی قرار گیرد
وی با بیان اینکه متاسفانه همان توجه درستی که به حوزه جوانی جمعیت شد که لازم هم بود شاید اولویت هم بود به موضوع سالمندی جمعیت نشده است، ادامه داد: ما یک سالمندی فردی داریم که حجم سالمندی و تعداد سالمندی در این حوزه مهم است. هر چقدر شاخص امید زندگی افزایش و مدت بقا در دوره سالمندی افزایش پیدا کند قطعا یک امر مبارک است اما وقتی که درصد سالمندان و سهم و نسبت سالمندان نسبت به گروه زیر ۱۵ سال کاهش می‌یابد، تبعاتی در عرصه‌های اقتصادی اجتماعی در پی دارد و هزینه‌های بالای سلامت نیروی مولد اتفاق می‌افتد که می‌تواند حتی کشورهای توسعه‌یافته را دچار بحران کند و یا لااقل رتبه اقتصادی و شتاب توسعه را در آن کشورها کاهش دهد.
توجه درستی به حوزه سالمندی نشده است
این پژوهشگر حوزه سالمندی تصریح کرد: ایران در میان کشورهای در حال توسعه با سرعت بسیار زیاد به سمت سالمندی جمعیت پیش می‌رود به عبارت دیگر اکثر کشورهای توسعه یافته ابتدا توسعه پیدا کرده‌اند و بعد با سالمندی جمعیت مواجه شده‌اند، اما ما بدون اینکه زیرساخت‌های توسعه در کشورمان فراهم شود، داریم با پدیده سالمندی جمعیت مواجهه پیدا می‌کنیم. وقتی درصد سالمندان یک جامعه بیشتر از ۱۴ درصد شود، به آن جمعیت می‌گوییم جمعیت سالمند. این موضوع در واقع تبعات و عوارضی دارد و چون تا به حال در ایران اتفاق نیفتاده لازم است که با این پدیده نوظهور و نوین یک برخورد سیستماتیک و چند وجهی شود چراکه سالمندی یک پدیده بین بخشی است و باید از زوایای مختلف مورد بررسی قرار گیرد.
معضل سالمندی جمعیت راهکار ساده ندارد
علامه با بیان اینکه این موضوع راهکار ساده ندارد، خاطرنشان کرد: تمام دستگاه‌هایی که در حوزه فرهنگ‌سازی، مسئولیت‌پذیری اجتماعی، آموزش و توانمندسازی، سلامت و پیشگیری، رفاه و بیمه، معیشت و اقتصاد سالمندان و همچنین امنیت و مسائل حقوقی و سالمندآزاری، مناسب‌سازی محیط سالمند و کالبد شهری و خدمات شهری برای سالمندان فعالیت دارند؛ همه باید دست به دست هم دهند تا با همراهی گروه‌های محله محور و گروه‌های اجتماع محور، خانواده‌ها و آحاد جامعه و همچنین شهرداری‌ها که نقش بسیار اساسی در تسهیلگری خدمات محل محور به سالمندان دارند، کمک کنند تا بتوانیم بر تبعات بحران سالمندی که هرچه جلوتر می‌رویم بیشتر می‌شود غلبه کنیم.
سالمند شدن جمعیت ایران
یک شتاب نگران‌کننده دارد
وی با بیان اینکه سرعت سالمند شدن جمعیت ایران یک شتاب تقریبا کم نظیری دارد، گفت: سالمند شدن مربوط به همان گروه بیش‌زایی سال‌های ۱۳۵۸ تا ۱۳۷۰ است. این گروه به سمت سالمندی می‌رود و وقتی‌که این جمعیت به سالمندی برسد با توجه به اینکه شاهد کاهش نرخ باروری و کم شدن جمعیت زیر ۱۵ سال کشور هم هستیم با سهم زیاد سالمندی جمعیت مواجه خواهیم بود بنابراین لازم است از الان زیرساخت‌های کشور برای مواجهه با سالمندی جمعیت آماده شود. اما اینکه دستگاه‌های اجرایی صرفاً در برنامه راهبردی سند ملی سالمندان تکالیفشان اعلام شود قطعا الزام قانونی و الزام حقوقی لازم را برای دستگاه‌ها ندارد تا در صورتی که دستگاه ترک فعل کرد، با آن برخورد شود و یا اگر قصد اجرای برنامه را دارد سازمان برنامه و بودجه موظف باشد که این بودجه را اختصاص دهد.
لزوم تصویب لایحه جامع قانون حمایت از حقوق سالمندان
وی ادامه داد: در واقع در اجرای برنامه ما با فقدان و ضعف روبرو هستیم و آن ضعف این است که تا مجمع تشخیص مصلحت نظام ورود نکند و سیاست‌های کلان نظام در حوزه سالمندی جمعیت را تدوین نکند. مانند همان اقدامی که برای جوانی جمعیت انجام دادند یعنی سیاست‌های جوانی جمعیت توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام تدوین و توسط مقام رهبری ابلاغ شد؛ اقدام مناسبی در حوزه سالمندی صورت نمی‌گیرد.
ایران در میان کشورهای در حال توسعه با سرعت بسیار زیاد به سمت سالمندی جمعیت پیش می‌رود به عبارت دیگر اکثر کشورهای توسعه یافته ابتدا توسعه پیدا کرده‌اند و بعد با سالمندی جمعیت مواجه شده‌اند، اما ما بدون اینکه زیرساخت‌های توسعه در کشورمان فراهم شود، داریم با پدیده سالمندی جمعیت مواجهه پیدا می‌کنیم
راه دیگر نیز برای الزام دستگاه‌ها به اجرای این برنامه‌ها این است که با توجه به بحرانی که در آینده نزدیک اتفاق می‌افتد و از حالا باید زیرساخت مناسب برای روبرو شدن با این بحران تهیه شود و اگر این کار صورت نگیرد دچار مشکل می‌شویم؛ دولت باید لایحه جامع قانون حمایت از حقوق سالمندان را تصویب کند که در آن هم حقوق اساسی سالمندان احصا شده باشد و هم تکالیف سالمندان، تکالیف دستگاه‌های اجرایی، نهادهای عمومی، صندوق‌های بیمه، صندوق‌های بازنشستگی برای ارائه خدمات به گروه سالمند مشخص شود. پیش‌نویسش این لایحه توسط دبیرخانه آماده شده و دولت باید عزم خود را جذب کند تا این لایحه را در هیأت دولت به تصویب برساند و به مجلس ارسال کند تا شاهد قانونی شدن تکالیف دستگاه‌ها در زمینه سالمندی شویم.
این پژوهشگر حوزه سالمندی تصریح کرد: در اکثر کشورهای توسعه یافته سازمان ملی سالمندان وجود دارد که یک دستگاه بین بخشی است و کار راهبری و تنظیم‌گری را انجام می‌دهد و بر فعالیت دستگاه‌ها در این زمینه نظارت دارد. در حقیقت متولی وظایف اجرایی در حوزه سالمندی است. پیشنهاد من به عنوان یک پژوهشگر سالمندی این است که در استان‌های گیلان و مازندران که حدود ۱۶ و نیم درصد و ۱۴ و نیم درصد جمعیت سالمند دارند و با توجه به اینکه بالاتر از ۱۴ درصد جمعیت این استان‌ها را سالمندان تشکیل می‌دهند ذیل استانداری سازمان ملی سالمندان تشکیل و به صورت پایلوت در این حوزه بین بخشی برنامه‌ریزی داشته باشیم.
اگر سالمند در جامعه حضور نداشته باشد دچار انزوا و افسردگی می‌شود
علامه در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: یکی از ابعاد مهم سالمندی سلامت اجتماعی و مشارکت اجتماعی و حضور اجتماعی سالمندان است که اگر نباشد سالمند نمی‌تواند با جامعه خود را تطبیق دهد و نمی‌تواند در جامعه حضور داشته باشد و دچار انزوا می‌شود؛ این انزوا باعث افسردگی و کاهش کارکرد جسمانی، روانی و اجتماعی فرد سالمند می‌شود و شروع بیماری‌های جسمی این فرد خواهد شد.
پژوهشگر حوزه سالمندی در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»: دولت باید لایحه جامع قانون حمایت از حقوق سالمندان را تصویب کند که در آن هم حقوق اساسی سالمندان احصا شده باشد و هم تکالیف سالمندان، تکالیف دستگاه‌های اجرایی، نهادهای عمومی، صندوق‌های بیمه، صندوق‌های بازنشستگی برای ارائه خدمات به گروه سالمند مشخص شود
سمن‌های سالمندی تشکیل دهیم
وی با اشاره به ارتقای سلامت اجتماعی سالمندان گفت: در حال حاضر بار سلامت اجتماعی بر دوش خانواده‌هاست. ۱۰ تا ۱۵ سال قبل میانگین تعداد فرزندان یک فرد سالمند پنج نفر بود و این فرزندان به صورت چرخشی به والدین سالمند کمک و از آن‌ها حمایت می‌کردند. ولی 10 تا ۱۵ سال آینده میانگین تعداد فرزندان سالمندان ما کمتر از دو و نزدیک به یک فرزند است. در حقیقت تعداد سالمندانی که دچار تجرد قطعی هستند و یا سالمندان نابارور، سالمندان طلاق گرفته یا سالمندان ازدواج نکرده‌ای که فرزند ندارند حتی همسر ندارند زیاد می‌شود.
وی ادامه داد: بنابراین نقش خانواده در سال‌های آینده کم می‌شود در چنین شرایطی آیا باید سالمندان را در سراهای سالمندان ایزوله کنیم و در یک محیط آسایشگاه نگهداری کنیم. این امر فقط در موارد بسیار اندک باید اتفاق بیفتد ما باید شهر را دوستدار سالمند کنیم و در حقیقت کمک کنیم که سمن‌های سالمندی تشکیل و زمینه برای مشارکت اجتماعی سالمندان و حضور اجتماعی سالمندان زیاد شود یکی از مهمترین کارهایی که در این راستا باید انجام شود توانمندسازی و آموزش سالمندان نسبت به فناوری‌های نوین است.
لزوم آموزش‌های فناوری‌های نوین به سالمندان
این پژوهشگر حوزه سالمندی تاکید کرد: در حال حاضر به سرعت همه چیز هوشمند می‌شود و تحت پلتفرم و آنلاین کارها پیش می‌رود. بنابراین باید از دوره میانسالی فرد آموزش ببینند تا بتواند با این فناوری‌ها کار کند تا از طریق فناوری نوین ارتباط سالمند در بسترهای حضور اجتماعی کاهش پیدا نکند ما احتیاج داریم که در همه این بسترهای منجر به ارتقای حضور اجتماعی سالمندان برنامه‌ریزی کنیم و استارتاپ‌ها و بخش خصوصی ورود پیدا کنند. برای آموزش نیز باید بودجه‌ای در اختیار شهرداری‌ها برای این منظور قرارداده شود و یا از طریق بیمه‌ها انجام شود تا همه سالمندان بتوانند از این آموزش‌ها بهره‌مند شوند.
کمک کنیم که سمن‌های سالمندی تشکیل و زمینه برای مشارکت اجتماعی سالمندان و حضور اجتماعی سالمندان زیاد شود زیرا اگر سالمند در جامعه حضور نداشته باشد؛ این انزوا باعث افسردگی و کاهش کارکرد جسمانی، روانی و اجتماعی و شروع بیماری‌های جسمی فرد سالمند خواهد شد
وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود با اشاره به شعار امسال سازمان ملل برای روز جهانی سالمند گفت: سالمندی فعال فردایی برای همه است، سالمندی فعال یعنی اگر می‌خواهیم یک سالمندی فعال و پویا و سالم داشته باشیم باید از بدو تولد برنامه‌های سلامت تغذیه مناسب بعد در دوران مهد کودک بحث آموزش و مهارت‌های کاربردی، مهارت‌های ارتباطی، مهارت‌های زندگی در عنفوان جوانی آموزش‌های مربوط به ازدواج و تشکیل خانواده و علاقمندی به بحث فرزندآوری را تقویت کنیم.
وی ادامه داد: همچنین باید امنیت شغلی افراد تأمین و از خدمات بیمه برخوردار باشند تا موقعی که در حقیقت سالمند می‌شوند حقوق بیمه‌ای داشته باشند یا اگر ازدواج و فرزندآوری داشته باشند خودشان در سالمندی همدم و همراه داشته باشند. ما در آینده به شدت به سمت تنهایی و سالمندان تنها می‌رویم بنابراین واقعا سیاست‌های جوانی جمعیت باید جدی گرفته شود. فرد اگر ازدواج کند و حداقل یک فرزند هم داشته باشد قطعا از بعضی از بحران‌های سالمندی جلوگیری می‌کند و باید این موضوع جدی گرفته شود. سالمندی فردایی است که منتظر همه ما است و باید از الان از دستگاه‌های و شهرداری‌ها مطالبه‌گری کنیم تا زیرساخت‌های سالمندی را جدی بگیرند و خودمان نیز در چرخه زندگی‌مان مهارت‌ها و آموزش‌هایی که لازم است را فرا بگیریم تا وقتی به سن سالمندی رسیدیم سالم زندگی کنیم و وابسته به کسی در انجام فعالیت‌های روزمره نباشیم.
دیدگاه تان را بنویسید