غزه و تبصره‌ای به نام عادی‌سازی روابط ریاض- تل‌آویو

رامین پرتو

بیش از یک هفته از ورود نظامی ارتش اسرائیل به رفح می‌گذرد و همچنان اخبار منتشر شده نشان از آن دارد که اوضاع در این منطقه نه تنها رو به بهبود نیست بلکه حالا از یک سو رخدادهای منفی علیه فلسطینی‌ها در حال رقم خوردن است و از سمتی دیگر تحرکات ارتش اسرائیل و به خصوص گردان‌های زرهی آن در رفح نشان می‌دهد که هر لحظه باید منتظر شروع یک جنگ جدید در رفح باشیم. در این راستا سحرگاه روز گذشته (جمعه) اسرائیل در ادامه حملات خود در نوار غزه، یک مدرسه را بمباران کرد که در جریان آن حداقل چهار نفر کشته و 10 نفر زخمی شدند. خبرگزاری «سما» فلسطین در این خصوص اعلام کرده که این مدرسه که «الجاعونی» نام داشته در اردوگاه «النصیرات» در مرکز نوار غزه هدف حمله جنگنده‌های اسرائیل قرار گرفته است. این اقدام پس از آن انجام می‌شود که وزارت بهداشت فلسطین در نوار غزه روز پنجشنبه در تازه‌ترین گزارش خود از تلفات انسانی در نتیجه حمله اسرائیل به این باریکه اعلام کرد که شمار کشته‌ها از زمان آغاز تجاوز اسرائیل به این منطقه به ۳۵ هزار و ۲۷۲ نفر افزایش یافت. براساس این گزارش، از هفتم اکتبر۲۰۲۳ (۱۵ مهرماه ۱۴۰۲) و همزمان با آغاز عملیات طوفان الاقصی تاکنون ۳۵ هزار و ۲۷۲ فلسطینی در نوار غزه کشته و ۷۹ هزار و ۲۰۵ نفر دیگر مجروح شدند. در این راستا اما بسیاری از منابع میدانی و همچنین رسانه‌های عربی اعلام کرده‌‌اند که گردان‌های عزالدین القسام شاخه نظامی حماس اعلام کردند نیروهای ارتش اسرائیل را در داخل گذرگاه رفح واقع در شرق این شهر مورد هدف و حمله راکتی قرار دادند. گردان‌های سرایاالقدس شاخه نظامی جنبش جهاد اسلامی فلسطین نیز اعلام کردند که با حملات راکتی خود، نظامیان اسرائیل و تجهیزات آن‌ها در نزدیکی کوه الکاشف واقع در شرق جبالیا را هدف قرار دادند. در این راستا دانیل هاگاری، سخنگوی ارتش اسرائیل پنجشنبه شب نیز کشته شدن یک نظامی 39 ساله دیگر خود در نوار غزه را تأیید کرد و گفت که علاوه بر کشته شدن این افسر اسرائیلی، چهار تن دیگر نیز زخمی شدند. آنچه در این میان مهم به نظر می‌رسد این است که عملاً تمام این تحرکات میدانی در حالی انجام می‌شود که هیچ روزنه امیدی در مورد آتش‌بس در رفح و به صورت کلی غزه وجود ندارد و هیچ روند مذاکراتی را هم نمی‌توان در این اتمسفر مشاهده کرد. این در حالیست که در داخل اسرائیل هم طیف زیادی از خانواده اسرای اسرائیلی با تجمع در تل‌آویو علیه نتانیاهو شعار سر دادند و مجدداً خواهان آزاد شدن اسرای اسرائیلی که در دستان حماس قرار دارند، شدند. به موازات این روند، خلیل الحیه، رئیس دفتر روابط اسلامی و عربی حماس در گفت‌وگو با شبکه المنار لبنان اعلام کرد که اسرائیل می‌خواهد اسرای خود را با زور نظامی آزاد کند، اما در بمباران‌ها باعث کشته شدن ۷۰ درصد آنها شده است. وی همچنین گفت که بعد از ۸ ماه جنگ در غزه اسرائیل همچنان به این جمع‌بندی نرسیده که باید این روند را از طریق مذاکره و ایجاد فرمت جدید سیاسی و عملیاتی متوقف کرد. 

مسئولان آمریکایی امیدوار هستند که از رهگذر سفر سالیوان به منطقه، به توافق‌های دوجانبه‌ای با طرف عربستانی برسر عادی‌سازی با تل‌آویو برسند و سپس این توافق‌ها را که شامل توقف جنگ در غزه و راه حل دودولتی است، به نخست‌وزیر اسرائیل ارائه کنند

تحرکات جدید واشنگتن 

در صورتی که نتانیاهو با توافق‌های مورد نظر آمریکا موافقت کند، می‌توان یک توافق صلح تاریخی با عربستان را متصور بود؛ اما اگر مخالفت کند، حمایت آمریکا را از دست می‌دهد و تبعات عملیات رفح را به تنهایی متحمل می‌شود

ایالات متحده به عنوان اصلی‌ترین بازیگر خارجی در پرونده غزه حالا به نوعی در حال فعال کردن تحرکات خود در آخرین دقایق است تا شاید بتواند در این راستا اوضاع حاکم بر پرونده رفح را به سمت ثبات پیش ببرد اما واشنگتن در این راستا منافع خود را هم مدنظر خواهد داشت. در این خصوص وب‌سایت آمریکایی آکسیوس به نقل از سه تن از مسئولان آمریکایی و اسرائیل که نام آنها را فاش نکرد، اعلام کرد که جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ‌سفید قصد دارد ظرف چند روز آینده سفری به عربستان و اسرائیل داشته باشد. یکی از مسئولان ارشد آمریکایی گفت که دولت جو بایدن با کابینه اسرائیل به توافق رسید که عملیات در رفح تا پیش از سفر سالیوان به شکل گسترده‌ توسعه پیدا نکند؛ به عبارتی دیگر کاخ سفید امیدوار است که بتواند این تعهد را تا زمان برگزاری یک نشست عالی رتبه میان دو گروه آمریکایی و اسرائیلی در واشنگتن پس از سفر آتی سالیوان تمدید کند. بر اساس گزارش منتشر شده سفر سالیوان به منزله تلاش برای حصول پیشرفتی در مسیر دستیابی به یک قرارداد بزرگ میان آمریکا و عربستان شامل عادی‌سازی روابط میان ریاض و تل‌آویو است و مسئولان آمریکایی امیدوار هستند که به توافق‌های دوجانبه‌ای با طرف عربستانی برسند و سپس این توافق‌ها را که شامل توقف جنگ در غزه و پایبندی به روندی است که به راه حل دو دولتی برای دو طرف فلسطینی و اسرائیلی منجر می‌شود، به بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل ارائه کنند. طبق گزارش آکسیوس، در صورتی که نتانیاهو با توافق‌های مورد نظر موافقت کند، می‌تواند میانجی یک توافق صلح تاریخی با عربستان باشد اما اگر مخالفت کند، حمایت آمریکا را از دست می‌دهد و تبعات عملیات رفح را به تنهایی متحمل می‌شود و بر همین اساس عموماً محور گفت‌وگوهای سالیوان در تل‌آویو و ریاض را باید غزه دانست که البته در بطن آن تبصره‌ای به نام عادی‌سازی روابط عربستان سعودی و اسرائیل گنجانده شده است. در این راستا کارین ژان‌پی‌یر، سخنگوی کاخ سفید اعلام کرد که قطعا به مذاکرات با کابینه اسرائیل ادامه خواهیم داد و این مذاکرات را سازنده می‌دانیم. وزارت خارجه آمریکا همچنین اعلام کرد که در راستای رسیدن به توافقی در خصوص غزه تلاش می‌کند و آن را بهترین راه برای آزاد کردن اسرا و امتناع از عملیات نظامی گسترده در رفح می‌داند. نکته نهایی که در اینجا مهم به نظر می‌رسد این است که سالیوان قبل از عزیمت به منطقه، تحرکات دیپلماتیک خود را آغاز کرده است. سی.ان.ان در این خصوص اعلام کرده که جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی ایالات متحده پیش از سفر به عربستان و اسرائیل با سفیر و نمایندگان ۱۷ کشور جهان که شهروندانی از آنان در جنگ اسرائیل اسیر شده بودند، دیدار و گفت‌وگو کرده که کشورهایی از جمله آرژانتین، اتریش، برزیل، بلغارستان، کانادا، کلمبیا، دانمارک، فرانسه، آلمان، مجارستان، لهستان، پرتغال، رومانی، صربستان، اسپانیا، تایلند و بریتانیا را دربرمی‌گیرد. حال باید دید سالیوان تا چه حد می‌توان پایان‌دهنده این بحران باشد!