«هاشم اورعی»، با توصیف مصوبه مجلس به «کیلویی»، «بیتأثیر در قاچاق» و «غیرعلمی»:
طرح انتقال سهمیه سوخت به کارت بانکی، خروجی مشخصی ندارد
رامتین موثق
از روز جاری، طرح پیچیده و پرحاشیه دولت درباره 3 نرخی شدن بنزین اجرا میشود و از این به بعد مصرفکنندگان باید بنزین مازاد بر سهمیه خود را به قیمت 5 هزار تومان خریداری کنند.
همزمان با اجرای 3 نرخی شدن بنزین، طرح انتقال سهمیه سوخت از کارتهای سوخت به کارت بانکی تصویب شد که در ماههای گذشته سال جاری، به عنوان یکی از تکالیف دولت، تعریف شده بود. در 17 آذر، مالک شریعتی، عضو کمیسیون انرژی مجلس، با اعلام تصویب طرح انتقال سهمیه سوخت به کارت بانکی در هیات وزیران، گفت: «این موضوع هیچ ارتباطی با تغییر قیمت بنزین یا میزان سهمیهها ندارد و صرفاً در راستای ساماندهی فرآیند توزیع سوخت، شفافسازی و کاهش قاچاق اجرا میشود.» به گفته او، با اجرای این مصوبه، سهمیههای یارانهای به کد ملی صاحبان خودرو متصل خواهد شد و استفاده از کارت جایگاهداران به پایان میرسد.
همانطور که از صحبتهای شریعتی پیداست، یکی از اهداف این طرح مقابله با قاچاق سوخت است که در این طرح، کارتهای سوخت برای مقابله با قاچاق مورد هدف قرار گرفته است در صورتی که کارشناسان بسیاری تاکید کردهاند که حجم بالای قاچاق سوخت نمیتواند کار کارت سوخت جایگاهها یا قاچاقیان خردهپای سوخت در مناطق مرزی باشد و در مقابل، صحبت از یک فساد سیستماتیک در بدنه قدرت میکنند!
تلاش برای تحمیل بار مالی به دولت
در روزهای اخیر، دولت در حال تدوین بودجه 1405 است و بسیاری از کارشناسان، صاحبنظران و اقتصاددانان درباره هزینههای جاری زیاد دولت هشدار دادهاند و خواستار کاهش این هزینهها بودهاند. برخی در این میان، تصویب طرحی نظیر انتقال سهمیه سوخت به کارت بانکی را به منزله افزایش هزینه جاری دولت و «تحمیل بار مالی»، تعبیر میکنند.
در همین زمینه اقتصادآنلاین در گزارشی نوشت: «برخلاف اظهارات نمایندگان مجلس، انتقال سهمیه بنزین از کارتهای سوخت به کارتهای بانکی اگرچه در نگاه اول اقدامی برای شفافسازی مصرف، مقابله با قاچاق و کاهش هزینههای اجرایی به نظر میرسد، اما در عمل میتواند بار مالی جدید و سنگینی را به دولت تحمیل کند.» درباره افزایش هزینههای دولت، در این گزارش آمده است: «نخستین پیامد ملموس، افزایش هزینههای نظارت و مانیتورینگ تراکنشهای سوختگیری است. کارت بانکی برخلاف کارت سوخت که یک کارکرد محدود و تخصصی دارد، بخشی از شبکه پرداخت گسترده کشور است. بنابراین هر تراکنش سوخت به شبکهای منتقل میشود که در حال حاضر نیز تحت فشار حجم بالای تراکنشهاست. این یکپارچگی بهویژه در جایگاههای مرزی، نیازمند سرورهای قدرتمندتر، امنیت سایبری پیشرفتهتر، و پشتیبانی شبانهروزی است. نکته اینجاست که همه این هزینهها در نهایت از بودجه دولت تأمین میشود.»
گفتنی است این طرح به منزله یکی از چالشهای دولت با برخی نمایندگان مجلس است که به اعتقاد بسیاری، این چالشها شعار «وفاق» را زیرسوال برده است و نمایندگان به اصطلاح، چوب لای چرخ دولت میگذارند.
ریشه ناترازی
بیشتر ساختاری است تا رفتاری
رئیس اتحادیه انجمنهای علمی انرژی در گفتوگو با «توسعه ایرانی»، در ارزیابی خود از طرح انتقال سهمیه سوخت به کارت بانکی، بیان کرد که چنین طرحهای پیشپاافتاده و جزئی، حلال مشکلات کنونی انرژی نیست.
هاشم اورعی در گفتوگو با «توسعه ایرانی»: اکنون حاکمیت میترسد و شجاعت لازم را برای اتخاذ تصمیمات سخت ندارد بنابراین هرروز یک طرح جدید را، مانند انتقال سهمیه سوخت به کارت بانکی، دستآویز خود قرار میدهد تا از تصمیمات واقعی و سخت دوری کند. حاکمیت نمیخواهد تصمیمات شجاعانه بگیرد و علمی به مسئله نگاه کند پس سعی میکند بستهبندی و «دکور» قضایا را اصلاح کند
هاشم اورعی توضیح داد: ریشه ناترازی بیشتر ساختاری است تا رفتاری؛ در اقتصاد انرژی مصرفکننده مستقل تصمیم نمیگیرد و تصمیمش بر مبنای سیاستهای دولت است. رفتار مردم تابعی از سیاستهای دولت است و سیاستهای دولت به معنای قیمت است، یعنی مشوقها، فناوری و زیرساخت.
او تصریح کرد: انتقال سهمیه سوخت به کارت بانکی، ملی یا غیره، نمیتواند چالشهای کنونی بنزین را حل کند. مادامی که قیمت انرژی غیرواقعی است، یارانهها هدفمند و هوشمند نیست، فناوری فرسوده و زیرساختها ناکارآمد است، مصرفکننده به طور طبیعی به مصرف بیشتر روی میآورد.
حاکمیت نمیخواهد
تصمیمات شجاعانه بگیرد
این استاد دانشگاه مطرح کرد: اکنون سیاستگذاران ادعا دارند که مردم در مصرف زیاد انرژی، مقصر هستند و الگوی مصرف را رعایت نمیکنند در صورتی که هیچکس نمیگوید اصلا الگوی مصرف چیست و از کجا باید تعیین شود؟
اورعی با تاکید بر اینکه دولت سازنده الگوی مصرف است، اظهار داشت: مطالعات گستردهای در آژانس بینالمللی انرژی، بانک جهانی و دیگر نهادهای معتبر انجام شده و همه به صورت مشترک به این نتیجه رسیدهاند که مصرف انرژی مردم نتیجه سیاستهای دولت است. اگر قیمت درست تنظیم شود، ابزار مالی درست باشد، فناوری در دسترس باشد، استانداردهای سختگیرانه وجود داشته باشد، مصرف مردم به طور طبیعی به سمت کاهشی خواهد رفت. در غیر اینصورت مصرف افزایشی خواهد بود و چنین اتفاقی در کشور ما در حال
رخ دادن است.
او ادامه داد: رفتار مردم نتیجه پیام غلط دولت است؛ امروز پیام دولت به مردم اینست که مصرف بیشتر هزینه ندارد و در این شرایط انتظار مصرف بهینه از مردم، غیرعملی و غیرواقعی است. اکنون حاکمیت میترسد و شجاعت لازم را برای اتخاذ تصمیمات سخت ندارد بنابراین هرروز یک طرح جدید را دستآویز خود قرار میدهد تا از تصمیمات واقعی و سخت دوری کند. حاکمیت نمیخواهد تصمیمات شجاعانه بگیرد و علمی به مسئله نگاه کند پس سعی میکند بستهبندی و «دکور» قضایا را اصلاح کند.
طرحهای دولت الگومند نیست
این تحلیلگر ارشد مسائل انرژی همچنین عنوان کرد: در حالی انتقال سهمیه سوخت از کارتهای سوخت به کارت بانکی مطرح شده است که برای آن یک مدل اقتصاد رفتاری تعیین نکردهایم. امروزه اقتصاد رفتاری به یک گرایش از علم اقتصاد تبدیل شده که یک علم بین رشتهای است. امروز با این علم و الگوهای آن، میتوانیم رفتار مردم را در مقابل هرگونه تغییر سیاست، به صورت کمی، ارزیابی کنیم.
به گفته اورعی، امروز دولت در طرحهای خود از مدلهای اقتصاد رفتاری استفاده نمیکند و به همین دلیل قادر به پاسخگویی در برابر خروجی طرحهای خود نیست.
او افزود: اکنون دولت از این مدلها استفاده نمیکند و سیاستها بر اساس آزمون و خطا جلو میروند. حتی طرح 3 نرخی کردن قیمت بنزین نیز بر اساس همین آزمون و خطا جلو میرود و در این طرح هم به صورت شفاف مطرح نشد که دولت چه انتظاری از آن دارد، چه افزایش درآمدی برای دولت حاصل خواهد شد و دولت چه کاری میخواهد با این افرایش درآمد انجام دهد؟
این کارشناس تاکید کرد که طرح انتقال یارانه سوخت از کارت سوخت به کارت بانکی هم مانند باقی طرحها، «کیلویی» است و مادامی که به ریشهها نپردازیم و از علم روز استفاده نکنیم، نمیتوانیم به نتیجه برسیم.
اکنون دولت از مدلهای اقتصاد رفتاری استفاده نمیکند و سیاستها بر اساس آزمون و خطا جلو میروند. حتی طرح 3 نرخی کردن قیمت بنزین نیز بر اساس همین آزمون و خطا جلو میرود. حتی طرح انتقال یارانه سوخت از کارت سوخت به کارت بانکی هم مانند باقی طرحها، «کیلویی» است و مادامی که به ریشهها نپردازیم و از علم روز استفاده نکنیم، نمیتوانیم به نتیجه برسیم
قاچاقچیان خود را بهروز میکنند!
اورعی در ادامه، درباره تحلیل خود از تاثیر انتقال سهمیه سوخت به کارتهای بانکی بر کاهش قاچاق سوخت، بیان داشت: به دلیل نبود یک الگوی صحیح در انجام این طرح، تحلیلها نیز به سمت کلیگویی میروند اما اگر یک مدل اقتصاد رفتاری برای این طرح طراحی میشد، تاثیر آن نیز واضح بود.
او به قاچاق 20 تا 30 میلیون لیتر بنزین در روز اشاره کرد و گفت: قاچاق سوخت اکنون به حدی رسیده است که نمیتوان انتظار داشت با چنین طرحهایی حل شود. خیلی خوشبینانه و حتی جاهلانه خواهد بود اگر فکر کنیم با انتقال یارانه سوخت از کارت سوخت به کارت بانکی قاچاق از بین میرود.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: قاچاقچیان نیز سیستم خود را متناسب با این طرحها اصلاح و بهروز میکنند. اصلا نمیتوان انتظار داشت که با این اقدام بسیار غیرعلمی و پیشپاافتاده، قاچاق سوختی که دقیقهای بیش از یک میلیارد تومان سود دارد، از بین ببرد و قطعا این مهم محقق نخواهد شد.
هزینه اجرایی پایین در مقابل یارانه،
قاچاق و واردات
اورعی درباره اینکه «در روزهایی که دولت در حال تدوین بودجه 1405 است، بسیاری از کارشناسان و اقتصاددانان درباره هزینههای اضافی دولت هشدار میدهند؛ آیا چنین طرحهایی را میتوان به منزله ایجاد هزینه اضافی برای دولت دانست؟»، پاسخ داد: هزینههای چنین طرحهایی بیشتر نرمافزاری و اجرایی برای فراهم کردن زیرساختهاست.
رئیس اتحادیه انجمنهای علمی انرژی: قاچاق سوخت به 20 تا 30 میلیون لیتر در روز رسیده است. خیلی خوشبینانه و حتی جاهلانه خواهد بود اگر فکر کنیم با انتقال یارانه سوخت از کارت سوخت به کارت بانکی، قاچاق از بین میرود. قاچاقچیان نیز سیستم خود را متناسب با این طرحها اصلاح و بهروز میکنند. اصلا نمیتوان انتظار داشت که با این اقدام بسیار غیرعلمی و پیشپاافتاده، قاچاق سوختی که دقیقهای بیش از یک میلیارد تومان سود دارد، از بین ببرد و قطعا این مهم محقق نخواهد شد
او توضیح داد: بعید میدانم هزینه اجرایی این طرح مبلغ قابل توجهی باشد و حتی میتوان گفت که هزینه آن، حتی کمتر از یک روز سود قاچاق سوخت است.
به اعتقاد رئیس اتحادیه انجمنهای علمی انرژی، هزینه اجرایی انتقال سهمیه سوخت به کارت بانکی، در مقابل یارانه یا عدمالنفعی که دولت میپردازد، هزینه واردات بنزین یا سود قاچاق سوخت در یک روز، به شکل قابل توجهی کمتر خواهد بود.
دیدگاه تان را بنویسید