نیمی از بنزین کشور از طریق واردات تامین می‌شود؟

رئیس سازمان برنامه و بودجه، در جریان جلسه علنی سه‌شنبه ۲۰ آبان در مجلس عنوان کرد که امسال شش میلیارد دلار بنزین وارد شده است. این در حالی است که اگر میانگین قیمت بنزین در خلیج فارس حدود 5/0 دلار در هر لیتر باشد، یعنی 54 میلیون لیتر بنزین وارد شده است. آیا کشور ایران، به عنوان یک کشور نفتی، واقعا مجبور است نیمی از نیاز مصرفی بنزین خود را از طریق واردات تامین کند؟

به گزارش تجارت‌نیوز، مساله بنزین بار دیگر به یکی از محورهای اصلی حوزه انرژی تبدیل شده است. یکی از مهم‌ترین علل، نیاز کشور به واردات بنزین و ارزبری آن است. با توجه به همین موضوع، جدیدترین ادعای مطرح‌شده در مورد رقم صادرات، ابهاماتی را ایجاد می‌کند. در همین خصوص، عبداله باباخانی، کارشناس ارشد انرژی، در کانال تلگرامی خود نوشت: «‌اگر این رقم را مبنا بگیریم و میانگین قیمت بنزین در خلیج فارس را حدود 5/0دلار در هر لیتر بدانیم، یعنی کشور با این مبلغ می‌توانسته است حدود ۱۲ میلیارد لیتر بنزین معادل ۵۴ میلیون لیتر در روز طی ۲۲۰ روز گذشته خریداری کند. اما واقعیت تراز انرژی کشور چیز دیگری است. تولید روزانه بنزین در پالایشگاه‌های داخلی، به‌ویژه با محوریت ستاره خلیج‌فارس، بین ۱۱۰ میلیون تا ۱۱۵ میلیون لیتر است.» او خاطرنشان کرد: «مصرف روزانه هم در محدوده ۱۲۵ میلیون تا ۱۳۰ میلیون لیتر برآورد می‌شود. بنابراین کسری واقعی کشور بیش از ۱۵ میلیون تا ۲۰ میلیون لیتر در روز نیست؛ نه ۵۴ میلیون لیتر. به زبان ساده، اگر رقم 6 میلیارد دلار فقط برای بنزین باشد، باید نیمی از مصرف کشور وارداتی بوده باشد، چیزی که حتی در سال‌های بحرانی ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ هم سابقه نداشته است.» اعداد مطرح‌شده همچنان عجیب به نظر می‌رسند. الیاس حضرتی، رئیس شورای اطلاع رسانی دولت، در اردیبهشت 1404 در جشنواره شهید رجایی گفت: «سال گذشته چهار میلیارد دلار برای واردات بنزین هزینه کردیم و احتمالا امسال به شش میلیارد دلار می‌رسد و اگر همین روند ادامه یابد سال آینده احتمالا به هشت میلیارد دلار می‌رسد.» این در حالی است که با توجه به گفته پورمحمدی شش میلیارد دلار تنها در هفت ماه ابتدایی سال مصرف شده است. همچنین آن‌طور که خبرآنلاین گزارش داده، فرهاد شهرکی، نائب‌رئیس اول کمیسیون انرژی مجلس، گفت: «بودجه ارزی دولت برای واردات بنزین در همان ماه‌های نخست سال به پایان رسیده است.» با توجه به موارد بیان شده باید گفت چطور این میزان بنزین در هفت ماه وارد شده است؟ اگر پالایشگاه‌ها نزدیک 120 میلیون لیتر در روز تولید می‌کنند، چطور نیاز به واردات 54 میلیون لیتر در روز نیز در کشور وجود دارد؟

به جز موضوعات مطرح‌شده، باید مساله واردات بنزین، نوع دیگری نیز ارزیابی شود. استفاده ابزاری از موضوع واردات برای جبران ضعف سیاست‌گذاری، تبعات خطرناکی در پی دارد. برای درک این رابطه که آیا افزایش قیمت بنزین منجر به کاهش نیاز به واردات می‌شود، باید دو متغیر اصلی را در نظر گرفت. کشش قیمتی تقاضای بنزین و وجود جایگزین‌های قابل‌دسترس برای جابه‌جایی مثل حمل‌ونقل عمومی، از متغیرهای اصلی هستند. از سوی دیگر، حتی اگر در نظر گرفته شود که افزایش قیمت بنزین به حدی می‌رسد که مردم دیگر توانایی استفاده از خودرو شخصی را نداشته باشند، انتقال تقاضای حمل‌ونقل آنها به حمل‌ونقل عمومی با این که مطلوب است، اما بحران تازه‌ای را به وجود می‌آورد. چراکه هم‌اکنون نیز میزان عرضه حمل‌ونقل عمومی کمتر از تقاضاست و همواره از کمبود ناوگان عمومی گله می‌شود.

تجربه آبان ۱۳۹۸ بهترین شاهد این واقعیت است. آن‌طور که کارشناسان بیان می‌کنند، علت کاهش نیافتن میزان مصرف بنزین آن است که گزینه جایگزینی وجود نداشت. ناوگان اتوبوسرانی شهری در دهه اخیر از بیش از پنج‌هزار دستگاه به کمتر از دو‌هزار دستگاه کاهش یافته، مترو در بسیاری از شهرها هنوز به شبکه کارآمد تبدیل نشده و حمل‌ونقل برون‌شهری نیز با فرسودگی، گرانی بلیت و کمبود خطوط مواجه است. در چنین شرایطی، مصرف‌کننده توان تغییر رفتار ندارد، حتی اگر قیمت سوخت چند برابر شود.