عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»:
دولت با مالیات‌ها؛ تحریم را به سفره مردم گره می‌زند
محمد میرزایی
دولت با معضل کسری بودجه مواجه است و برای جبران بخشی از هزینه‌ها، درآمدهای مالیاتی جدیدی برای خود ایجاد کرده است.
اخذ مالیات از خانه‌ها و خودروهای لوکس، اخذ مالیات از خانه‌های خالی، تغییر نحوه محاسبه و اخذ مالیات از اصناف و اکنون و در جدیدترین اقدام هیأت وزیران در جلسه 5 مرداد ماه 1401 به پیشنهاد سازمان حفاظت از محیط زیست و استناد بند (ب) ماده (29) قانون مالیات بر ارزش افزوده – مصوب 1400- تصویب کرد؛ شهرهای تهران، کرج، اصفهان، تبریز، مشهد، اهواز، قم و اراک به عنوان شهرهای آلوده مشمول عوارض سالانه آلایندگی وسائط نقلیه تعیین شوند.
مصوبه‌‌ای که با واکنش‌های فراوان کارشناسان و مردم و صاحبان خودروهای بی‌کیفیت داخلی مواجه شده است.
سال‌هاست که مردم از کیفیت پایین خودروهای داخلی و آلاینده بودن آنها و سوخت‌های مورد استفاده گلایه و انتقاد می‌کنند اما گوشن شنوایی وجود ندارد اما جالب این است که سازمان حفاظت از محیط زیست و دولت این بار نیز مردم را هدف قرار داده و آنها را مجبور به پرداخت عوارضی می‌کنند که اصلا نقشی در ایجاد آن ندارند.
جالب این است که مقصران اول و آخر وضعیت نابسامان آلودگی شهرهای بزرگ خودروسازان، دولت، سازمان استاندارد، سازمان محیط زیست، پالایشگاه‌های تولیدکننده سوخت داخلی و ... هستند و شاید تقصیر مردم فقط ناتوانی آنها از خرید خودروهای خارجی باشد که بازهم بر اساس ممنوعیت‌های دولت به کشور وارد نمی‌شود.
فشار مالیاتی به اقشار کم و متوسط درآمد
مرتضی افقه، اقتصاددان درباره مالیات‌های جدیدی که قرار است از مردم اخذ شود به «توسعه ایرانی» گفت: با توجه به این موارد، مشخص می‌شود که این دولت که در زمان تبلیغات انتخاباتی و پس از آن دائم بر این مورد اصرار می‌کرد که برخلاف دولت دوازدهم، قصد ندارد تحریم‌ها را به سفره مردم گره بزند؛ بیش از پیش موجب گره خوردن سفره مردم به تحریم‌ها شده است و در نهایت هیچ دولتی در کوتاه مدت نمی‌تواند ارتباط اقتصاد و تحریم را قطع کند.
وی افزود: اکنون مشخص است دولت از طریق دیگری در حال این اقدام است و فشار بیشتری به سفره و معیشت مردم وارد می‌کند، بدین ترتیب که دولت اکنون جایگزینی برای درآمد نفت ندارد و در 3-4 سال گذشته و پس از تشدید تحریم‌ها هرچه ظرفیت برای استقراض وجود داشت را نیز استفاده کرده‌اند و این موارد در شرایط فعلی قابل استفاده نیست.
وی تاکید کرد: ابزار فشار به مالیات یکی از این موارد است که سبب نارضایتی و گلایه‌های شهروندان شده به‌طوری که بنده شاهد بودم که برای یک میوه‌فروش دستفروش مالیات 18 میلیون تومانی تعیین شده که رقم بالایی محسوب می‌شود؛ دولت مدعی است که در حال اخذ مالیات از پولدارها و افراد ثروتمند است اما در واقعیت به نظر می‌رسد فشار بسیار زیادی به کسبه متوسط و کم‌درآمد، مصرف‌کنندگان، کارمندان دولت، اساتید دانشگاه‌ها، کارگران و ... وارد می‌کنند و از این طریق در حال افزایش مالیات‌ها هستند.
عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز خاطرنشان کرد: چنین شرایطی نشان می‌دهد که تحریم‌ها عملا از طریق دیگر و با شدت بیشتری به سفره مردم وصل شده است.
مالیات؛ ابزار پایدار درآمدی در رکود؟
وی توضیح داد: مساله مالیات و ابزاری که دولت برای تامین درآمدهای خود به آن متوسل شده؛ ابزار پایداری محسوب نمی‌شود زیرا در شرایط فعلی مالیات متاثر از تولید ملی است و تولید ملی هم متاثر از فروش نفت است و به دلیل کاهش و یا قطع شدن فروش نفت؛ عملا درآمد ملی کم شده بنابراین درآمدهای مالیاتی هم به ناچار کم شده و دولت نمی‌تواند بر این بخش از درآمدها حساب ویژه‌ای باز کند. همین شرایط موجب ایجاد رکود می‌شود و فشار زیاد سبب می‌شود تا تولیدکننده میزان تولید خود را کاهش دهد؛ بیکاری افزایش می‌یابد و سپس شاهد کاهش تقاضا در جامعه خواهیم بود و درنهایت رکود تشدید می‌شود و عملا مردم امکان پرداخت مالیات بیشتر ندارند و دولت دچار مشکل می‌شود.
قدرت ابرثروتمندان در فرار مالیاتی
انتقادهای فراوانی می‌شود که دست دولت برای اخذ مالیات در جیب اقشار کم و متوسط درآمد و مردم عادی است؛ در مقابل به نظر می‌رسد که اقشار پردرآمد و ثروتمند و همچنین برخی سازمان‌ها و نهادها به دنبال چانه‌زنی برای کاهش مالیات خود هستند که نمونه آن را می‌توان در پرونده مالیاتی فدراسیون فوتبال در ماجرای ویلموتس و بدهی کلان مالیاتی آن و همچنین رایزنی برای کاهش مبلغ تعیین شده هستند؛ درحالی که هرماه از فیش حقوقی کارمندان و کارگران مالیات به صورت کامل کسر می‌شود و مصرف‌کنندگان نیز مالیات بر ارزش افزوده را تمام و کمال می‌پردازند؛ افقه در این باره گفت: مشکل بزرگ ما در این بخش این است که ابرثروتمندان چه افراد و چه برخی از دستگاه‌ها و نهادهای غیر دولتی به دلیل ثروت خود از قدرت چانه‌زنی بالا برخوردارند متاسفانه بخشی از افراد و نهاد و سازمان‌های غیر دولتی همچنین از قدرت فرار مالیاتی نیز برخوردار هستند، بنابراین افراد متوسط و کم درآمد هستند که امکان فرار مالیاتی ندارند و اتفاقا زمانی که دولت اعلام می‌کند قصد افزایش مالیات را دارد باید زمینه برای خوشحالی اقشار ضعیف و متوسط درآمدی فراهم شود زیرا می‌اندیشند قرار است ابرثروتمندانی که تاکنون فرار مالیاتی داشته‌اند، قادر به ادامه فرار نخواهند بود و باید با پرداخت مالیات به افزایش درآمد دولت کمک کنند. اما در واقعیت این پروسه طی نمی‌شود و این افراد ارتباطاتی را برقرار می‌کنند و همچنین با هوشیاری بلد هستند تا زمینه را برای گریز از پرداخت مالیات و یا معافیت از آن را فراهم کنند بنابراین دوباره فشار مالیاتی به اقشار کم‌درآمد و متوسط وارد می‌شود و ابرثروتمندان همچنان در حال فرار مالیاتی هستند.
وی هشدار داد: این شرایط سبب ایجاد شکاف طبقاتی می‌شود و آن را روز به روز گسترش می‌دهد و باید دانست که افزایش شکاف طبقاتی، تبعات بسیار خطرناک اجتماعی دارد.
فقط از شیوه‌های اخذ مالیات سایر کشورها تقلید نکنیم
این اقتصاددان در پاسخ به این سوال که آیا کشورهایی با شرایط مشابه با ایران چنین روندی را در اخذ مالیات‌ها تجربه می‌کنند، اظهار کرد: در سایر کشورها این‌گونه است که مالیات وقتی از مردم گرفته می‌شود ، دولت خدمات متناسبی به آنها ارائه می‌دهد، کشورهای پیشرفته هم بعضا مالیات‌های سنگین می‌گیرند و اتفاقا اشکال کار این است که مسوولان ما پایه‌های مالیاتی را از کشورهای دیگر تقلید می‌کنند اما نمی‌توانند مانند آنها به مردم خدمات‌رسانی کرده و رفاه ایجاد کنند؛ این مساله مشکل‌ساز است.
افقه ادامه داد: کشورهای پیشرفته اگر دچار بحران شوند در مرحله نخست هزینه‌های خود را کاهش می‌دهند و در صورت لزوم تاحدوی بر مالیات می‌افزایند اما در آن کشورها و در سال‌های قبل مردم دچار مشکل نبوده‌اند؛ اکنون درحال صحبت درباره سال 1401 هستیم که بیش از 20 سال است که مالیات‌های دو رقمی متراکم شده داریم و این شرایط اصلا قابل مقایسه با کشوری نیست که تصادفا در اثر بروز مشکل برای یک سال مالیات را اضافه می‌کند. از آن‌سو باید توجه داشت که کشور ایران متناسب با این حجم از مالیات، یا خدماتی ارائه نمی‌دهد یا اصلا محسوس نیست زیرا شاهد ناکارامدی در سیستم انتخاب و انتصاب مدیران هستیم و این ناکارامدی در سیستم اجرایی قابل مشاهده است و سبب شده تا نتوان خدمات مناسبی به مردم ارائه کرد.
مرتضی افقه: در سایر کشورها این‌گونه است که مالیات وقتی از مردم گرفته می‌شود، دولت خدمات متناسبی به آنها ارائه می‌دهد، کشورهای پیشرفته هم بعضا مالیات‌های سنگین می‌گیرند اما اشکال کار این است که مسئولان ما در رقم پایه‌های مالیاتی از کشورهای دیگر تقلید می‌کنند اما نمی‌توانند مانند آنها به مردم خدمات‌رسانی کرده و رفاه ایجاد کنند
دیدگاه تان را بنویسید