مهرنوش حیدری

وضعیت نابسامان تولید و صنعت در سال‌های اخیر آنچنان وخیم شده که چیزی از این پیکر نحیف باقی نمانده و اینک زنگ خطر تولید در کشور به صدا درآمده است. در حالی‎که انتظار می‎رفت در سال «تولید؛ پشتیبانی‌ها، مانع‌زدایی‌ها»، بخش تولید مورد توجه ویژه قرار گیرد، این اتفاق نیافتاد و به گفته مسعود خوانساری، رئیس اتاق بازرگانی تهران؛ ‌شاخص تولید صنعتی ایران طی مهرماه به دلیل کاهش تقاضا و افت موجودی مواد اولیه  8.6 واحد افت داشته‌ که زنگ خطری برای تولید در کشور محسوب می‌شود . به اعتقاد این فعال بخش خصوصی همچنین رشد شاخص کل تولید صنعتی شرکت‌های بورسی در مهر 1400 نسبت به ماه مشابه سال قبل مجدد، روند نزولی را آغاز کرده است.

حمیدرضا صالحی در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»: لازمه تجارت فرامرزی داشتن روابط بانکی بین‌المللی است که اکنون به پیوستن به FATF گره خورده است. اگر روابط بانکی برقرار باشد، صادرات کالاهای ایرانی نیز میسر خواهد شد و می‌توان بابت صادرات کالا، درآمد ارزی کسب کرد

با استمرار این شرایط می‌توان انتظار داشت که در ماه‌های آتی شرایط برای بخش تولید و صنعت در کشور وخیم‌تر شود و حتی هزینه تولید کالاهای داخلی نسبت به اجناس وارداتی بیشتر شود. البته نمی‌توان از موضوع مهم نبود امکان صادرات تولیدات ایرانی و در نتیجه از دست رفتن بازارهای صادراتی و جهانی نیز غافل شد.

چرایی افت ‌شاخص تولید صنعتی در ایران

حمیدرضا صالحی، عضو هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران و ایران درباره چرایی افت ‌شاخص تولید صنعتی ایران به «توسعه ایرانی» گفت: در حوزه تولید صنعتی، بحث قیمت تمام شده کالاها و همچنین تسیهلات اختصاص یافته به این بخش از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و در کنار آن مساله واردات مواد اولیه و روابط مورد نیاز با سایر کشورها و همچنین مسائل بانکی جزو موارد بسیار مهم و موثر در حوزه تولید است. وی با اشاره به اینکه تولید در یکی از بدترین وضعیت‌های ممکن در دهه‌های اخیر قرار دارد، افزود: در سال‌های اخیر موارد دیگری که بر موضوع تقاضا تاثیر گذاشته و موجب کاهش تقاضا و در نهایت افت شاخص تولید صنعتی ایران شده است، به نگرانی‌های مربوط به آینده و پیش‌بینی از شرایط تولید و بازار بازمی‌گردد. این فعال بخش خصوصی تاکید کرد: نباید فراموش کرد که بازار همیشه به آینده نگاه دارد و باید توجه داشت موضوع صادرات در بازارهای تولیدی و صنعتی ایران نیز بسیار مهم است و اگر نتوانیم در زمینه صادرات کالاها موفق شویم، تولید برای داخل فایده‌ای ندارد و هزینه آن بالا می‌رود و این در حالی است که با وجود نداشتن صادرات، همچنان درهای کشور بر روی واردات باز است و بخش تولید و صنعت داخلی آسیب خواهند دید و اصولا به کشورهای دیگر اختیار فروش محصولاتشان در بازار ایران داده می‌شود و در مقابل صادراتی انجام نمی‌شود که این مساله سبب خواهد شد تا کالای ایرانی برای بازار داخلی گران‌ تولید شود زیرا بازار رقابتی بین‌المللی از دست رفته و میزان تولید نیز افزایش نیافته تا هزینه تولید کاهش یابد در نتیجه کالای ایرانی برای مصرف‌کننده داخلی گران تمام می‌شود. وی ادامه داد: درحالی‌که در بخش تولید و با صادرات می‌توان با تولیدکننده چینی، ترکیه‌ای و ... رقابت کرد.

گران بودن تولید در ایران

رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تصریح کرد: در این صورت ‌شاخص تولید صنعتی ایران روندی صعودی می‌یابد. مجموع موارد یاد شده سبب شده تا مهر 1400 این شاخص روند نزولی یابد. اکنون این بحث وجود دارد که قیمت تمام شده کالاهای ایرانی در حال افزایش است به طوری که یک کت و شلوار ایرانی در مقایسه با کت و شلوارهای ترک و ... گران‌تر می‌شود.

وی عنوان کرد: از دلایل گران بودن تولید در ایران، جدا از تسهیلات ریالی ، موضوع نبود امکان صادرات به دنیا و به ویژه کشورهای منطقه است و همچنین مساله تورم انتظاری نیز بر این موضوع تاثیرگذار بوده زیرا ثبات در اقتصاد کشور وجود ندارد و در بسیاری از موارد مشاهده می‌شود برای خرید مواد اولیه مورد نیاز تولید برخی واردکنندگان تحت‌تاثیر تورم انتظاری و نگرانی از آینده نرخ ارز از فروش سر باز زده و اجناس خود را نگه دارند و منتظر به سرانجام رسیدن مذاکرات برجام و... بمانند. صالحی گفت: مهمترین مساله‌ در این شرایط نبود ثبات در اقتصاد و نگرانی تولیدکنندگان و تجار و ... از آینده است و مولفه‌هایی مانند تهیه مواد اولیه، قیمت تمام شده تولید، عدم ارتباط با کشورهای همسایه و دنیا و نبود صادرات می‌تواند بر افت ‌شاخص تولید صنعتی ایران موثر باشد.

تولید در یکی از بدترین وضعیت‌های ممکن در دهه‌های اخیر قرار دارد. در سال‌های اخیر یکی از مواردی که موجب کاهش تقاضا و در نهایت افت شاخص تولید صنعتی ایران شده است، به نگرانی‌های مربوط به آینده و پیش‌بینی از شرایط تولید و بازار بازمی‌گردد

تاثیر برجام و نپیوستن به FATF  بر کاهش تولید کشور

وی درباره تاثیر بی‌سرانجام بودن مذاکرات برجام و همچنین نپیوستن به FATF  بر میزان تولید گفت: صادرات بدون روابط بانکی میسر نیست و تولید در هر کشوری زمانی موفق خواهد بود که صادرات انجام شود؛ در شرایط فعلی که درهای کشور را برای واردات بازگذاشته‌ایم و اکنون 80 میلیون نفر جمعیت داریم و باید توجه داشت که فقط نمی‌توان برای این جمعیت تولید داخلی انجام داد زیرا تولید برای نیاز داخلی به صرفه نیست و حتما باید زمینه صادرات کالاهای ایرانی را فراهم کنیم. زمانی تولید منطقی است که با سایر کشورهای منطقه و دنیا روابط تجاری داشته و بتوانیم کالا صادر کنیم و در مقابل اجناس و کالاهای مورد نیاز را وارد کنیم.

صالحی اضافه کرد: لازمه انجام تجارت فرامرزی داشتن روابط بانکی بین‌المللی است که اکنون به پیوستن به FATF گره خورده به عبارت بهتر اگر روابط بانکی برقرار باشد، صادرات کالاهای ایرانی نیز میسر خواهد شد و می‌توان بابت صادرات کالاهای درآمد ارزی کسب کرد. دبیرکل فدراسیون صادرات انرژی گفت: اکنون واردات نیز برای ما گران‌تر شده زیرا به دلیل نپیوستن به FATF امکان انجام مبادلات بانکی نداریم و هزینه مبادله کالاهای وارداتی بالا می‌رود. در این صورت قیمت تمام شده در تولید افزایش می‌یابد و در نهایت تولیدکننده دچار ضرر و زیان می‌شود زیرا امکان صادرات وجود ندارد و همچنین بازار داخلی کشش خرید ندارد. وی گفت: در یک دهه اخیر و به ویژه سال‌های گذشته که مساله روابط بانکی وFATF  حادتر شده است به طوری‌که به عنوان یک ایرانی امکان بازکردن حساب در کشور عراق هم ممکن نیست بنابراین شاهد از دست دادن بازارهای فراوانی در منطقه بوده‌ایم به طوری که بیش از 50 درصد از بازارهای جهانی و منطقه‌ای ایران از دست رفته و کاهش یافته و ادامه این روند موجب ضرر فراوان بر اقتصاد و تجارت فرامرزی کشور خواهد شد. برای نمونه عراق باز‌ار بزرگی است اما در سال‌های اخیر بخشی از این بازار را از دست داده‌ایم و شاهد هستیم که تجار و تولیدکنندگان ترکیه‌ای موفق‌تر عمل می‌کنند زیرا مشکلات و محدودیت‌هایی تحریم‌ها، FATF، عدم حمایت دولت همانند ایران را ندارند.

راهکار بازگرداندن شاخص تولید صنعتی ایران به مسیر رشد

وی با اشاره به راهکارهای بازگردان شاخص تولید صنعتی ایران به مسیر رشد و صعود توضیح داد: مشکلات صنعت و تولید ناشی از سیاست‌ها و راهبردهای کلان در دولت‌های مختلف وجود داشته و اکنون به دولت سیزدهم هم ارث رسیده است. به دولت پیشنهاد می‌کنم در درجه نخست توجه کند که مسائل و تصمیمات بین‌المللی می‌تواند روی اقتصاد تاثیر بگذارد بنابراین مذاکرات باید به‌گونه‌ای پیش رود که به گرفتن امتیازات اقتصادی ختم شود. در جریان مذاکرات بهتر است از فعالان بخش خصوصی نیز استفاده شود تا با امتیازگیری بیشتر در اقتصاد کشور گشایش ایجاد شود. وی خاطرنشان کرد: دولتمردان باید اصلاحات اقتصادی را در دستور کار قرار دهند و رانت و یارانه‌های پنهان را به‌عنوان موانع بهبود و پیشرفت اقتصاد، حذف کنند؛ همچنین از ابزارهای لازم برای اقتصاد استفاده شود تا رونق به این بخش بازگردد و در نهایت موجب ایجاد ثروت عمومی شود.به گفته این فعال بخش خصوصی، زمانی این اتفاق خواهد افتاد که رانت نباشد، یارانه‌ها به تدریج کم شده باشد، مداخله دولت در اقتصاد کاهش یابد، صادرات برقرار شود و روابط ایران با سایر کشورها خوب شده باشد و این مواردی است که دولت سیزدهم باید به آنها توجه و با برنامه‌ریزی چندساله آن را دنبال کند.