آرام‌بخش‌هایی در پهنه آب‌های نیلگون

قشم

جزیره قشم یکی از جزایر استان هرمزگان است که به‌عنوان بزرگترین جزیره ایران و خلیج فارس در تنگه هرمز قرار دارد و از دیرباز به ایران تعلق داشته است. جزیره قشم در دوران ساسانیان ابرکاوان (Abarkāvān) خوانده می‌شده است. در واقع واژه‌ی «کاوان»، که در زبان پارسی میانه به معنای «از تبار کاوه» است، به صورت یک اسم شخص در منابع یافته می‌شود. ممکن است که این نام به شکل درگاهان / درگوان، که به روستایی در کرانه‌ی شمالی جزیره‌ی قشم، سیزده مایلی غرب شهر قشم اطلاق شده است، برجای مانده باشد.

این جزیره  به خاطر جاذبه‌های منحصر به فردی که دارد به جزیره‌ی عجایب هفتگانه شهرت یافته است.

آب و هوای جزیره‌ی قشم گرم و رطوبت آن بسیار بالاست. خنک‌ترین زمان برای سفر به قشم فصل زمستان، ماه‌های دی و بهمن است و گرم‌ترین زمان فصل تابستان است.

وسعت جزیره قشم به ۱۵۰۰ کیلومترمربع می‌رسد و دارای بیشترین سواحل و کرانه‌ها در بین جزایر خلیج ‌فارس است. سواحل زیتون، سیمین، جزایر ناز، سوزا، مسن، شیب ‌دراز، سلخ و دوستکو از دیدنی‌ترین سواحل جزیره قشم محسوب می‌شوند.

تنوع سواحل صخره‌ای، ماسه‌ای و گلی قشم از ویژگی‌های ساحل ‌آن به شمار می‌روند. این ویژگی‌ها به ندرت به صورت یک جا یافت می‌شوند.

جزایر هنگام، هرمز، لارک و ناز در کنار جزیره قشم واقع هستند. جزایر ناز با ساحل قشم فاصله‌ی بسیار کمی دارند و هنگام جزر و مد به ساحل قشم می‌پیوندند؛ به گفته‌ی محلی‌ها جزایر ناز گویی در پیوستن به ساحل جزیره‌ی قشم ناز می‌کنند؛ به همین علت به عنوان جزایر ناز مشهور گشته‌اند.

جزیره‌ی قشم دارای پوشش گیاهی، دره‌ها، سواحل، کوه‌ها و پدیده‌های نادر زمین‌شناسی است.

نقش برجسته‌های طبیعی، چین‌خوردگی‌ها و کوه‌های عجیب و غریب حاصل از فرسایش آب و باد، چشم‌انداز شگفت‌انگیزی را ایجاد کرده‌اند. ژئوپارک قشم از جاذبه‌های طبیعی کم‌نظیر دنیا به شمار می‌رود. همچنین در نزدیکی روستای برکه خلف که واقع در قلب جزیره‌ی قشم است، پدیده زمین‌شناسی شگفت‌انگیزی وجود دارد که با نام دره‌ی ستاره‌ها یا دره‌ی ستارگان شهرت یافته است. بومیان قشم بر این باورند که روزگاری ستاره‌ای از آسمان به قلب جزیره افتاده و در برخورد با زمین، جزیره این شکل‌ها را از خاک و سنگ و ماسه پدید آورده است. دره‌ی ستاره‌ها در اصطلاح محلی “استاره کفته” و “گاه ستاره افتیده” نامیده می‌شود. از دیگر عجایب جزیره‌ی قشم، تنگه‌ی چاهکوه است. تنگه‌ی چاهکوه پدیده‌اى عجیب، ایجاد شده از فرسایش سنگ‌هاى رسوبى زمین است. از دیگر جاذبه‌های دیدنی این جزیره جنگل‌های زیبای حرا است. جزیره قشم از انبوه‌ترین و وسیع‌ترین جنگل‌های حرا برخوردار است. به همین علت سازمان جهانی یونسکو جنگل‌های حرای قشم را منحصر به فرد خوانده و نام آن را در فهرست ذخیره زیست کره جهان به ثبت رسانده است.

هرمز

جزیره هرمز را جزیره کوچک خلیج فارس می‌نامند. این جزیره مکانی است پر از رنگ‌های مختلف و با یک فرهنگ کاملا متفاوت به گونه‌ای که هنگام ورود به آن انگار وارد یک سیاره‌ای دیگر شده‌اید. به جرات می‌توان گفت جزیره هرمز جزیره رنگ‌ها و شگفتی‌ها است که از دل دریا بیرون زده است. این جزیره دیدنی‌های زیادی از خاک‌های رنگی تا معماری عجیب را دارا است که هر گوشه آن یک داستانی شگفت‌انگیز برای شنیدن و طرحی برای دیدن را دارد. جالب است بدانید که خاک هرمز را می‌توان در 70 رنگ دید. خاک خوراکی جزیره هرمز یکی از شگفتی‌های این جزیره است. این منطقه فقط یک جزیره نیست می‌توان گفت سرزمین شگفتی‌ها است.

جزیره هرمز جزیره‌ای بیضی شکل و گنبدی نمکی به مساحت ۴۲ کیلومتر مربع در ورودی خلیج فارس و در ۸ کیلومتری بندرعباس است. جزیره هرمز را به علت موقعیت جغرافیایی آن و مجاورت با تنگه هرمز، کلید خلیج فارس می‌دانند. همین موقعیت است که جزیره هرمز قشم را در طول تاریخ، از نظر موقعیت جغرافیایی و بازرگانی از اهمیت خاصی برخوردار ساخته‌است. کوه‌های رنگارنگ، صخره‌های شکل‌گرفته در طول‌ها میلیون‌ها سال فرسایش زمین، سنگ‌های باشکوه نمکی و زیباتر از همه، خاک سرخ؛ این‌ها جاذبه‌های تماشایی جزیره‌ هرمز است، از همین روی سفر به جزیره هرمز مخصوصاً در فصول سرد سال می‌تواند بهترین انتخاب برای سفری لذتبخش و رویایی باشد.

غذاهای محلی جزیره هرمز یکی از خوش‌ طعم‌ترین غذاهای محلی ایران و جنوب آن به شمار می‌رود. هواری، زیبون، عنکاس، نون توموشی و سوراغ، کلمبا و ماهی سنگسر از جمله این غذاهای بی‌نظیر می‌باشند.

این جزیره دارای جاذبه‌های گردشگری مختلفی از جمله کوه، غار، صخره و دره است که دیدن این جاذبه‌‌ها از عوامل مهم سفر به جزیره هرمز است. تعداد جاذبه‌های گردشگری در این منطقه به نسبت وسعتی که دارد بسیار زیاد است.

از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری جزیره هرمز قلعه پرتغالی‌ها است.

بازار صنایع دستی جزیره هرمز یکی از دیدنی‌های جزیره هرمز است. در ورودی قلعه پرتغالی‌ها، بازار ساحلی جزیره هرمز است که زنان جزیره صنایع دستی خود را می‌فروشند در این میان سوزن‌دورزی‌های زیبا، نقاب‌های زنانه و نقاشی‌های روی شیشه دیده می‌شود.

این جزیره  با داشتن کانی‌ها و سنگ‌های زیبایی که دارد لقب بهشت زمین شناسان را به آن داده‌اند. یک آرامش و سکوت خاصی نزدیکی سواحل آن را فراگرفته است. فصل تابستان در این منطقه بسیار طاقت فرسا بوده به طوری که خود ساکنان منطقه خیلی کم در منطقه باقی می‌مانند. هوا در فصل بهار و پاییز شرجی است. اما فصل زمستان بهترین فصل برای رفتن به این جزیره است زیرا  در کنار هوای مطبوع مهاجرت پرندگان و لاک‌پشت‌ها یک لذت وصف ناپذیری را در منطقه ایجاد می‌کنند.

این جزیره با قدمت 700ساله بخاطر رنگ خاص شن‌های آن در جهان مشهور شده است که گردشگران بسیاری را به خود جذب کرده است. می‌توان گفت این جزیره برای کسی که دوستدار طبیعت است و یک روزه می‌خواهد کل جزیره را بگردد بدون اینکه احتیاجی به ماشین داشته باشد بسیار مناسب است.

هرمز را تنها باید زندگی کرد و طلوع و غروب آن را از صخره‌های مرتفعش تماشا کرد و خاک آن را لمس کرد.

تنب بزرگ

جزیره تنب بزرگ (تمب بزرگ) یکی از جزیره‌های سه‌گانه ایران در خلیج فارس است. این جزیره براساس تقسیمات کشوری بخشی از شهرستان ابوموسی در استان هرمزگان است. جزیره از شمال به قشم، جنوب به ابوموسی، شرق به عمان و از غرب به تنب کوچک ختم می‌شود.

دریانوردان در هنگام نزدیک شدن، جزیره را به شکل تپه‌ای در میان آب می‌دیدند و آن را تمب نامیدند. هنوز مردم ساحل‌نشین بندرعباس و بندر لنگه جزیره را در گویش محلی تمب گپ، به معنای تمب بزرگ می‌نامند. برای وجود مارهای سمی خطرناک در تنب بزرگ، این جزیره تنب مار نیز خوانده شده ‌است.

نزدیک سواحل این جزیره خانه‌های مسکونی از راه چند خیابان بهم پیوسته‌اند که به آن شهرک گفته می‌شود. شهرک محل اقامت خانواده‌های نظامیان ایرانی و کارکنان ادارات دولتی مانند بیمارستان، برق، آب، بخشداری و.. است. همچنین در این شهرک بخش‌های تجاری و فروشگاه نیز وجود دارد. این جزیره دارای موج شکن ، فرودگاه و اسکله نسبتاً بزرگی است. در این جزیره معدن خاک سرخ نیز وجود دارد.

این جزیره دارای جمعیت اندک است که از اهالی بندرلنگه و نیز عرب‌های قبیله بنی یاس دبی هستند. ساکنین جزیره از طریق ماهیگیری، صید مروارید و مختصری هم از زراعت و باغداری امرار معاش می‌کنند. باغ‌های میوه و نخلستان هم در غرب جزیره به چشم می‌خورد. این جزیره از نظر پوشش گیاهی بسیار فقیر است. گیاهان موجود در جزیره از انواع گیاهان شورپسند هستند. مانند درختان لور (انجیرهندی)، تمر، کرت، مغیر، گز و... که از میان آن‌ها انجیر هندی درخت فراوان این جزیره است.

خارک

جزیره خارک یکی از جزایر خلیج فارس است. این جزیره در تقسیمات کشوری در حوزۀ استان بوشهر قرار می‌گیرد. این جزیرۀ مهم از جنس مرجان است.

این جزیرۀ مستطیلی شکل و کوچک از لحاظ تجاری، اقتصادی، نظامی و تاریخی از اهمیت بسزایی برخوردار است. شاید جالب باشد بدانید که جلال آل احمد جزیرۀ خارک را با لقب دُر یتیم خلیج فارس خوانده است.

جزیره خارک، مهم‌ترین بندر صادراتی نفت خام در خلیج فارس است که فعالیت‌های نفتی در آن از قدمتی نزدیک به 6 دهه برخوردار است. اخیرا نیز کارشناسان مدیریت موزه‌ها و مرکز اسناد صنعت نفت، بررسی و شناسایی اسناد و اشیای این جزیره را آغاز کرده‌اند که گزارش برخی از این اقدامات در سایت موزه‌های نفت درج شده است.

به گفته کارشناسان و از روی شواهد موجود، پیدایش جزیره خارک به 1400 سال گذشته برمی‌گردد. نام جزیره براساس گویش محلی مردم، جزیره خارگ نامیده می‌شود اما در کتب مختلف با عنوان خارک تلفظ می‌شود؛ باز هم در هر دو صورت تلفظ می‌شود و میان مردم شناخته شده است. در قسمت شمال جزیره خارک جزیره کوچکی است که توسط مردم آن منطقه خارکو نام‌گذاری شده است. این جزیره از فسیل‌ها و اندام‌های مرجان‌ها، دوکفه‌ای‌ها و دیگر جانداران دریایی که آمیخته با ذرات ماسه هستند، تشکیل شده و تنها لایه‌ای نازک از سطح جزیره که ضخامتی در حدود 20 سانتیمتر تا پنج متر و چگالی‌ در حدود ۱.۵ دارد، دارای سختی بیشتر است. لایه‌های زیرین (که در برش‌های عمودی دیده می‌شوند) از بافتی نرم و رسوبی ساخته شده است که در برابر جریان آب کم دوام هستند. در بسیاری از نواحی خارک، فرسایش آب و باد موجب از بین رفتن لایه‌های زیرین و سقوط و تلاشی لایه‌های مقاوم فوقانی شده است که حامل آثار و نقوش باستانی هستند. این روند فرسایش هم اکنون هم در حال تغییر مختصات ناهمواری‌های جزیره است. ساخت و ساز و معماری منطقه از دو سبک سنتی و مهندسی پیروی می‌کند به طوری که در شمال شرقی خارک، خانه‌های سنتی به صورت قدیمی توسط خود مردم ساخته شده اکثرا یک طبقه (ویلایی) به همراه حیاط است؛ البته امروزه به تعداد طبقات بعضی از خانه‌ها افزوده شده است. از جمله مکان‌های تاریخی خارک می‌توان به خط راه آهن، باغ هندی‌ها، گورستان پیش از اسلام و گورستان اسلامی، قلعه هندی‌ها، قبر علمدار، بقعه میرمحمد، قبر دیده بان، دوخواهرون(تخریب شده) و سنگ نبشته‌ای از دوران باستان که درباره تعلق خلیج فارس به ایران روی آن نوشته شده بود که توسط دشمنان 70 % آن از بین رفته است، اشاره کرد. خارک از نظر تاریخی، نظامی، تجاری و اقتصادی از اهمیت بالایی برخوردار است، مهم‌ترین پایانه‌های نفت جهان در این منطقه بنا شده است طبق آمار 90 % صادرات نفت از جزیره خارک است. درختان لیل زینت بخش طبیعت خارک هستند. اگر به ساحل جزیره سری بزنید و دریا آرام باشد تا عمق 15 متری خلیج فارس قابل مشاهده است. بلندی های این جزیره کوه تخت، کوه لشکری، کوه دیدبان، کوه گردن اشتر نام دارد.

در گذشته‌های دور و نزدیک، بسیاری از صخره‌های مرجانی و زیبای خارک برای ساخت‌وسازهای گوناگون به بندرهای گوناگون خلیج فارس همچون گناوه، آبادان و کویت حمل می‌شده است. جزیره خارک از معدود جزیره‌های خلیج فارس است که آب شیرین فراوان داشته است. آب شیرین جزیره خارک در طول تاریخ علاوه بر گودال‌های طبیعی از طریق حفر ده‌ها چاه آب و رشته‌های قنات و نیز هدایت مصنوعی آب‌های سطحی فراهم‌ شده از بارندگی‌ها به سدهای کوچک و گودال‌های طبیعی جزیره فراهم می‌شده است. در سراسر جزیره بازمانده‌های دایر یا بایر سامانه‌های گردآوری و استحصال آب شیرین به چشم می‌خورد که عبارت‌اند از راه‌آبه‌های کوچک و بزرگ هدایت آب به چاله‌های طبیعی یا دست‌ ساخته تا چاه‌هایی که ده‌ها متر در دل سنگ کنده شده و گاه دارای چرخ‌های آبکشی با نیروی گاو و دیگر چارپایان بوده‌اند و نیز کاریزهای کهنسالی که در جابه‌جای جزیره دیده می‌شوند و به دلیل بی‌توجهی در حال تخریب و نابودی هستند. برخی از این چاه‌ها همچنان دارای آبی بسیار شیرین هستند که بهره‌برداری چندانی از آنها نمی‌شود. همچنین چاه‌های دیگری نیز در جزیره وجود دارند که مردمان خارک، به مانند دیگر نواحی جنوبی ایران، در انتهای آنها درختان مو را می‌کارند.  این درختان بدون نیاز به آبیاری و با استفاده از رطوبت اعماق چاه، هر کدام سالانه تا چند صد کیلو انگور بار می‌دهند. در این جزیره از دورترین ایام به ویژه دوران تاریخی پیش از اسلام و دوران اسلامی، آثار تاریخی بسیاری بر جای مانده است از جمله این آثار می‌توان به گور معبدهای پالمیران، آتشکده جزیره خارک، گور دلمن و امام‌زاده میرمحمد حنفیه اشاره کرد.