هنر معماری طبیعت در کلوت‌های شهداد

آرزو احمدزاده ، راهنمای طبیعت‌گردی

نام عجایب هفت‌گانه که به گوش‌ هر کسی می‌خورد بدون شک اولین گزینه‌ای که در نظرش می‌آید اهرام مصر است. دلیل آنکه اهرام مصر جزو عجایب هفت‌گانه شمرده می‌شود آن است که بشر توانسته بدون تکنولوژی و جرثقیل چنین بنای عظیمی را بسازد. اما در کشور خودمان ایران مجسمه‌های بلند سنگی وجود د ارند که بدون تکنولوژی و جرثقیل و حتی بدون دخالت نوع بشر ساخته شده‌اند و معماری جز طبیعت ندارند. در ۸۷ کیلومتری شمال شرق شهر کرمان و در شمال شرقی مناطق سردسیر و کوهستانی سیرچ منطقه‌ای کویری موسوم به شهداد واقع شده ‌است که پیشینه تاریخی بسیار طولانی دارد و از نخستین سکونتگاه‌ها و تمدن‌ها در ایران باستان به‌شمار می‌رود. اما در این قسمت از کویر لوت پدیده‌های زمین‌شناختی اعجاب‌انگیزی وجود دارند که هر بینند‌ای را مجذوب خود می‌کند. واژه‌ فارسی کلوت از دو بخش «کل» و «لوت» تشکیل می‌شود؛ «کل» به‌معنای شهر و آبادی است و «لوت» به کویر لوت اشاره دارد؛ اما درواقع کلوت‌ها که نام علمی آن «یاردانگ» است عارضه‌های طبیعی هستند که در مناطق خشک دنیا از قبیل ایران، آمریکا، چاد، مصر و پرو در سطح وسیعی گسترش یافته‌اند و بر اثر فرسایش آبی-بادی ایجاد شده‌اند.

‌‌‌کلوت شهداد که به جرات می‌توان به آن لقب ابرشهر کلوخی جهان را داد، از دوردست‌، شهری بزرگ با آسمان‌خراش‌های فراوان را تداعی می‌کند و همین امر نیز باعث شده است که برخی جهانگردان خارجی از آن به‌عنوان «شهر ارواح» یاد کنند و البته سکوت سهمگین و صدای زوزه‌ی باد لابه‌لای مجسمه‌های سنگی نیز به هرچه ترسناک‌تر جلوه کردن این منطقه کویری کمک می‌کند. عامل اصلی شکل‌گیری کلوت‌ها در هر کجای جهان، باد و آب است؛ در کرمان هم بادهای ۱۲۰ روزه‌ای که از سمت سیستان می‌وزد سبب فرسایش دیواره‌های کلوت و پدید آمدن این جاذبه طبیعی شده است. هر بار بارش باران روی این کلوت‌ها چهره تازه‌ای به آن‌ها می‌بخشد و همین موضوع کلوت‌های شهداد را منحصر به فرد کرده است؛ چرا که ظاهر صخره‌های قدیمی و تپه‌های شنی دائما در حال تغییر است، چنان‌که اگر چند سال قبل کلوت را دیده باشید و دوباره امسال به سراغ آن بروید، احتمالا هیچکدام از صخره‌ها شبیه به آنچه قبلا دیده بودید، نیست. اما یکی دیگر از ویژگی‌های شهداد که آن را در جهان منحصر به فرد کرده معرفی آن به عنوان «گرم‌ترین نقطه زمین» است. پروفسور پرویز کردوانی، بیابان‌شناس، کویر کلوت‌ شهداد را گرم‌ترین نقطه زمین دانسته است. در سال ۲۰۰۵، ناسا دمای هوا در کویر و کلوت شهداد را حدود ۷۰ درجه سانتیگراد اندازه‌گیری کرد. این منطقه در بین زمین‌شناسان به یکی از «قطب‌های گرمایی زمین» معروف است. اگر به کرمان سفر کردید، بازدید از این هنر معماری طبیعت را از دست ندهید.