پاکسازی وسیع زباله‌های اقیانوسی، کلید خورد
اقیانوس آرام، میزبان عملیات بزرگ زیست‌محیطی
باید تا جای ممکن، افکار عمومی را نسبت به این واقعیت آگاه کرد که مصرف پلاستیک، گرچه سهولت در برخی امور زندگی را به دنبال دارد و زندگی بدون پلاستیک برای انسان‌ها شبیه به امری محال شده است اما تداوم روند تولید و مصرف پلاستیک، آینده زندگی بر روی کره زمین را به نوعی، ناممکن خواهد کرد یکی از بزرگترین پروژه‌های پاکسازی اقیانوس‌ها آغاز شده است. این پروژه، حاصل تلاش گروهی از محققان برای پاکسازی حجم عظیمی از زباله‌های پلاستیکی است که در یکی از چرخاب‌های اقیانوس آرام موسوم به زباله‌دان بزرگ اقیانوس آرام به صورت یک توده عظیم جمع شده‌اند
عطیه لواسانی
بر اساس اعلام محققان، از دیروز، یکی از بزرگترین پروژه‌های پاکسازی اقیانوس‌ها آغاز شده است. این پروژه، حاصل تلاش گروهی از محققان برای پاکسازی حجم عظیمی از زباله‌های پلاستیکی است که در یکی از چرخاب‌های اقیانوس آرام موسوم به زباله‌دان بزرگ اقیانوس آرام به صورت یک توده عظیم جمع شده‌اند.
پلاستیک‌ها، فرآورده‌های جذاب فناوری هستند که به مهمان همیشگی خانه‌ها و زندگی‌های ما تبدیل شده‌اند و البته نسل کنونی، بی‌توجه به پیامدهای زیست‌محیطی سوء این فرآورده، کماکان به استفاده از آن با سبک و سیاقی افراط‌آمیز ادامه می‌دهد و نتیجه این استفاده بی‌رویه از پلاستیک در خشکی‌ها، آلودگی گسترده اقیانوس‌هاست.
سیستم پاکسازی که اکنون فاز اجرایی آن کلید خورده است در واقع یک سد ۶۰۰ متری به شکل حرف «یو» انگلیسی است که طی آن، با استفاده از باد، جریان‌های آب و امواج سطحی از درون زباله‌دان عبور کرده و ضایعات پلاستیکی را جمع آوری می‌کند.
این پروژه، پس از پنج سال تلاش مداوم به سرانجام رسیده است و طی آن قرار است این سیستم پاکسازی، توسط یک کشتی به منطقه‌ای در فاصله ۴۶۳ کیلومتری ساحل منتقل شده و به مدت دو هفته مورد آزمایش قرار گیرد. پس از آن به زباله‌دان بزرگ اقیانوس آرام منتقل خواهد شد تا رسما فعالیت خود را آغاز کند. محققان در طول شش ماه گذشته در یک پایگاه دریایی واقع در سانفرانسیسکو، قطعات این دستگاه را به یکدیگر متصل کردند و اکنون تمام سیستم‌های آن آماده بهره برداری هستند.
پیش‌بینی می‌شود این ابزار در هر پنج سال بتواند نیمی از زباله موجود در این چرخاب را پاکسازی کند.
غول‌های زباله‌ای
در برخی مناطق جریان‌های آب، اشیای پلاستیکی و زباله‌های دیگر را با هم جمع کرده و به توده‌هایی غول‌آسا و چرخان از زباله تبدیل کرده است.
حجم تولید پلاستیک توسط انسان، تعادل محیط زیست اقیانوس‌ها را بر هم زده است. در سال ۲۰۱۷ میلادی در سطح جهان ۲۷۵ بیلیون کیسه پلاستیکی تولید شده است. آمارهای نشان می‌دهد در هر ثانیه ۱۶۰ هزار کیسه پلاستیکی تولید و مصرف می‌شود.
در مجموع، سالانه ۸ میلیون تن پلاستیک وارد اقیانوس‌ها می‌شود و برآوردهای مالی حاکی است که سالانه حدود ۸ بیلیون دلار خسارت به اکوسیستم های دریایی وارد می‌شود.
تلاش‌های محدود در مقابل فاجعه‌های نامحدود
پروژه‌ای که این روزها در اقیانوس آرام در حال اجراست به رغم آنکه در نوع خود، پروژه‌ای بی‌نظیر به شمار می‌رود و باید به لحاظ اهتمامی که محققان برای طراحی و پیاده‌سازی آن به خرج داده‌اند آن را ستود، اما در قیاس با فاجعه زیست‌محیطی که در اقیانوس‌ها رخ داده است، تلاشی بسیار کوچک و تقریبا غیرموثر محسوب می‌شود.
نتایج تحقیقات نشان می‌دهد پلاستیک،۶۰ تا۸۰ درصد زباله‌های دریایی را تشکیل می‌دهد، این زباله‌ها مانند مواد ارگانیک تغییر نیافته و به همان شکل باقی می‌مانند و جریانات و جزر و مد دریایی آنها را هزاران کیلومتر با خود حمل می‌کند.
امروزه، جایی در اقیانوس‌ها را نمی‌توان سراغ گرفت که از گزند زباله‌های پلاستیکی در امان مانده باشد. تولید زباله‌ها ناشی از صنعت توریسم، تخلیه فاضلاب‌های خشکی به دریا، صنایع، صید ماهیان و زباله‌های کشتی‌ها و
قایق‌ها است.
بخش مهم زباله‌های دریایی از طریق سیستم‌های زهکشی و فاضلاب و از فعالیت‌های تفریحی که در خطوط ساحلی انجام می‌شود و رها کردن ابزارهای فعالیت‌هایی همچون ماهیگیری وارد آبراهه‌ها و دریا می‌شوند.
انواع تاثیرات زیست محیطی زباله‌های پلاستیکی
اما زباله‌های پلاستیکی چه تاثیرات و پیامدهایی برای محیط زیست اقیانوس دارد؟
ساده‌ترین انواع پیامدهای سوء ناشی از این آلودگی را می‌توان در آبزیان مشاهده کرد.
طناب، موتورهای کشتی‌های فرسوده، ابزارهای ماهیگیری نظیر تورهای ماهیگیری، بسته‌بندی‌های غذا و نوارهای پلاستیکی می‌توانند به دور جانوران دریایی بپیچند و گیر افتادن حیوانات درون زباله‌های دریایی می‌تواند باعث جراحت، مریضی، خفه شدن و حتی مرگ آنها شود.
حتی گونه‌های مهاجم می‌توانند به زباله‌های دریایی چسبیده و هزاران کیلومتر در دریا جابه‌جا شوند و به محلی که بومی آنجا نیستند وارد شوند.
زباله‌های دریایی می‌توانند باعث شکسته شدن، ضربه زدن و حتی تخریب زیستگاه‌های مهم دریایی مانند صخره‌های مرجانی شوند، خیلی از این زیستگاه‌ها اساس و پایه اکوسیستم‌های دریایی هستند و برای زندگی جانوران حیاتی هستند.
ضربه مستقیم آلودگی اقیانوس‌ها به سلامت انسان‌ها
جالب است بدانیم که پلاستیک‌ها خیلی راحت می‌توانند آلوده کننده‌ها از جمله PCBs و DDT را جذب کنند و این مواد می‌توانند در بدن گونه‌هایی که در مجاورت این پلاستیک‌ها هستند تجمع پیدا کرده و از طریق زنجیره غذایی وارد بدن انسان‌ها شوند.
آلودگی پلاستیک باعث مرگ یک میلیون پرنده دریایی و هزاران پستاندار دریایی می‌شود، پلانگتون، «مایکرو پلاستیک» می‌خورد، ماهی نیز «پلاستیک» می‌خورد و ما «ماهی» را می‌خوریم .
از سوی دیگر، محققان دریافته‌اند یکی از بزرگترین منابع شناخته شده میکروپلاستیک‌ها، آب‌های بسته‌‌بندی است، در بررسی انواع مختلف بطری‌های آب شیشه‌ای و پلاستیکی مشخص شده است در بیشتر آنها ذرات میکروپلاستیک یافت می‌شود.
بطری‌های آب یک بار مصرف به ازای هر لیتر حاوی دو تا ۴۴ قطعه میکروپلاستیک هستند.
پیامدهای گسترده‌تر و مخرب‌تر
اما پیامدهای زیست محیطی و بیماری‌زایی زباله‌های پلاستیکی اقیانوس‌ها، دامنه‌های بسیار گسترده‌تری دارد تا آنجا که می‌تواند به طور مستقیم موجب فروپاشی بخش‌هایی از اقتصاد جهان شود. کاهش توریسم سواحل به علت از بین رفتن زیبایی و کثیفی سواحل، آسیب به اقتصاد صاحبان تفرجگاه‌های تفریحی و قایقرانان، ایجاد هزینه‌های کلان برای نظافت سواحل، از بین رفتن ماهیان و ضرر اقتصادی ماهی گیران از جمله اثرات اقتصادی مستقیم وجود زباله‌های دریایی است.
در چنین شرایطی، ایجاد دسترسی و مدیریت پایدار آب و بهداشت برای همگان، ارتقای کیفیت آب از طریق کاهش آلودگی، حذف زباله و به حداقل رساندن انتشار مواد شیمیایی خطرناک، به نصف رساندن مقدار فاضلاب تصفیه نشده و افزایش بازیافت و استفاده مجدد و ایمن از مواد قابل بازیافت از جمله اقدامات مهم در جهت مقابله با زباله دریایی به شمار می‌رود.
«ایجاد الگوهای تولید و مصرف پایدار،تحقق مدیریت مطلوب مواد زاید و کاهش چشمگیر آنها در هوا، آب و خاک با هدف کاهش اثرات نامطلوب تا سال ۲۰۲۰ و نیز کاهش زباله تا سال ۲۰۳۰ از طریق پیشگیری، کاهش، بازیافت و استفاده مجدد»، از برنامه‌های اصلی مراجع زیست محیطی جهان برای مقابله با زباله دریایی عنوان شده است.
در عین حال به نظر می‌رسد عامل مهم تاثیرگذاری که در این بین می‌تواند نقشی موثر داشته باشد، فرهنگسازی و اطلاع‌رسانی در مورد پلاستیک است. باید تا جای ممکن افکار عمومی را نسبت به این واقعیت آگاه نمود که مصرف پلاستیک، گرچه سهولت در برخی امور زندگی را به دنبال دارد و زندگی بدون پلاستیک برای انسان‌ها شبیه به امری محال شده است اما تداوم روند تولید و مصرف پلاستیک، آینده زندگی بر روی کره زمین را به نوعی، ناممکن
خواهد کرد.
اینک وقت آن است که نسل فعلی به دور از هرگونه خودخواهی، به وضعیت آینده محیط‌زیست و نسل‌های آینده، توجهی جدی داشته باشد. آیا می‌توان به زندگی عاری از پلاستیک یا استفاده حداقلی از پلاستیک اندیشید؟
دیدگاه تان را بنویسید