بازار بزرگ تهران به‌ عنوان قلب اقتصادی پایتخت، این روزها با بحرانی خاموش اما جدی روبه‌روست؛ بحرانی که نه در سطح مغازه‌ها، بلکه در لایه‌های زیرین زمین شکل گرفته است. حفاری‌های غیرمجاز، زاغه‌کنی و خالی‌کردن پی و شالوده ساختمان‌ها توسط افراد سودجو، به طوریکه سه سرای قدیمی آزادی، نادری و زیبا را به کانون یک ناایمنی پرخطر تبدیل کرده است؛ ناایمنی‌که روزانه جان هزاران کسبه و شهروند را تهدید می‌کند.

با حضور دادستانی تهران، مدیریت بحران تهران، آتش‌نشانی و هیأت امنای این سراها و دیگر سازمان‌های مرتبط، بازدیدی از زیر این سراها که حفاری صورت گرفته بود انجام شد. در این بازدید، محمد آئینی، شهردار منطقه ۱۲، با اشاره به قدمت این مجموعه گفت: این سرا قبل از انقلاب ساخته شده و بعد از انقلاب به عنوان سرای آزادی شناخته می‌شود که در ترکیب با چند سرای دیگر از جمله سرای زیبا و سرای نادر، یک مجموعه بزرگ و به‌هم‌پیوسته را تشکیل می‌دهند که در صنف پارچه فعالیت دارند.

 

کشف تخلف و ورود قضایی

 وی افزود: آنچه اتفاق افتاد این بود که در ماه‌های ابتدایی حضور بنده در شهرداری منطقه ۱۲، با تلاش همکاران ما در شهرداری ناحیه ۳ این منطقه که ناحیه بازار است، یک تخلف بزرگ شناسایی شد. این تخلف مربوط به حفاری بدون مجوز و به نوعی خالی‌کردن زیر این پاساژ بود که مشاهده شد.

شهردار منطقه ۱۲ تهران ادامه داد: از زمانی که مطلع شدیم مصادف با تعطیلات فروردین‌ماه امسال، این شناسایی انجام شد و من به همکاران خود در شهرداری ناحیه ۳ افتخار می‌کنم که از این تخلف بزرگ به‌ سادگی نگذشتند و با دقت موضوع را پیگیری کردند و مسئولان مربوطه را در جریان گذاشتند. در همین راستا، چندین بازدید نیز با حضور نمایندگان دادستانی ناحیه ۳۷ و ناحیه ۱۲ تهران انجام شد.

وی بیان کرد: در نهایت مقرر شد مجموعه مالکین یا افرادی که مدعی مالکیت این پاساژ هستند، مشاور بگیرند و مشاور فنی نظر بدهد که این بنا با اتفاقاتی که در آن رخ داده، استحکام لازم را دارد یا خیر؟ با این حال، این اقدام انجام نشد و ما ناچار شدیم رأساً وارد عمل شویم.

 شهردار منطقه ۱۲ تهران ادامه داد: در همین راستا مرکز تحقیقات وزارت راه، مسکن و شهرسازی که به نوعی بالاترین مرکز تخصصی دولتی ما محسوب می‌شود، دعوت شد و بررسی‌های لازم را انجام داد. نتایج این بررسی‌ها نشان داد که باید در خصوص نوسازی این پاساژ، اقدام عاجل صورت  بگیرد.

هشدار فنی درباره فروریزش

 کامران عبدولی، معاون پیشگیری سازمان آتش‌نشانی تهران نیز در حاشیه این بازدید با اشاره به حضور عوامل مرتبط در محل، گفت: این حضور به دستور معاون دادستان تهران و در پی موضوعی انجام شد که متأسفانه مربوط به سه سرای آزادی، سرای دستمالچی و سرای زیبا است؛ سه سرایی که در کنار یکدیگر قرار دارند و به دلیل حفاری‌هایی که در طبقات زیرزمین انجام شده، شهرداری منطقه ۱۲ متوجه موضوع شده و خوشبختانه جلوی ادامه کار گرفته شده و موضوع به‌ صورت جدی پیگیری شده است.

وی افزود: این حفاری‌ها به‌ طور کامل بحث سازه‌ای ساختمان را تحت تأثیر قرار داده و حتی مرکز تحقیقات وزارت راه و شهرسازی نیز در این خصوص اعلام کرده که سازه کاملاً ناپایدار شده است.

معاون پیشگیری سازمان آتش‌نشانی تهران ادامه داد: در جلسه‌ای که امروز تشکیل شد و بازدید حضوری که انجام گرفت، تصمیم‌گیری‌هایی لحاظ شده و صراحتاً دستوراتی صادر شد، از جمله اینکه فعلاً حداقل این بخش تعیین تکلیف شود و موضوع پلمب و بسته شدن آن مطرح شد. اما تا زمانی که بحث سازه‌ای ساختمان مشخص و تعیین تکلیف نشود، موضوعات مرتبط با آتش‌نشانی فعلاً متوقف شده است؛ چرا که اگر سازه مشکل داشته باشد، دیگر بحث آتش‌نشانی در اولویت نیست.  عبدولی با تأکید بر نبود ایمنی لازم در این مجموعه اظهار کرد: در مجموع هیچ‌گونه تمهیدات ایمنی مرتبط با آتش‌نشانی در این مجموعه دیده نشده است. بر اساس گفته‌های خودشان، حدود هزار باب مغازه در این محل وجود دارد که هر کدام به‌طور متوسط سه نفر کارمند و کارگر دارند که در مجموع حدود ۳۰۰۰ نفر می‌شود. همچنین روزانه بین ۵ تا ۶۰۰۰ نفر مراجعه‌ کننده به این سراها رفت‌وآمد دارند. با در نظر گرفتن این حجم از جمعیت، اگر خدایی نکرده اتفاقی رخ دهد، مطمئناً با یک فاجعه روبه‌رو خواهیم شد.

تهدید جان هزاران نفر

 در ادامه بازدیدهایی از این تخلف بسیار بحران ساز، علی نصیری، رئیس سازمان مدیریت بحران شهر تهران گفت: یکی از نقاطی که بر اساس آیین‌نامه ۲۸۰۰ از اهمیت زیاد و بسیار زیاد برخوردار است، بازار تهران است؛ هم به دلیل جایگاه اقتصادی آن و هم به دلیل تردد جمعیت انبوه. متأسفانه بازار تهران به لحاظ ایمنی و امنیت، پیچیدگی‌های زیادی دارد.

 نصیری ادامه داد: یکی از مصادیقی که با حضور شهرداری منطقه و معاون دادستان تهران به آن ورود کردیم، پدیده «جرزخواری» و «پی‌خواری» است. افراد سودجویی وارد این فضا شده‌اند که جالب است بدانید حتی مالکین و کسبه نیز با آن‌ها مشکل دارند و ممکن است مالک اصلی ملک نیز از این اقدامات بی‌اطلاع بوده باشد. این موضوع منحصر به این محل نیست و در نقاط دیگر هم گزارش‌هایی وجود دارد، اما در سرای آزادی به اوج خود رسیده است.

رئیس سازمان مدیریت بحران شهر تهران تصریح کرد: در این مجموعه، در طبقه زیرین که جزو سازه ساختمان بوده، اقدام به حفاری غیرمجاز شده و یک طبقه جدید ایجاد کرده‌اند که نه امکان فنی آن وجود داشته و نه مقاومت لازم را دارد. حفاری‌ها، ایجاد تونل و ساخت مغازه و انبارهای جدید بدون توجه به اصول ایمنی ادامه داشته است؛ به‌ گونه‌ای که آثار آن در سقف‌هایی که دچار خمش شده‌اند و ستون‌هایی که موج برداشته یا به‌ شدت تضعیف شده‌اند، کاملاً مشهود است. این اقدامات در حالی انجام شده که روزانه حدود ۵۰۰۰ نفر در این محل تردد دارند.

 وی با تأکید بر وضعیت بحرانی این سرا گفت: این سقف در آستانه فروریزش قرار دارد و توضیحات فنی آن توسط اساتید ارائه خواهد شد. شهرداری این ناایمنی را شناسایی و به دادستانی گزارش کرده و ما نیز در سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران، اولویت کاری خود را در این دوره بر موضوع ایمنی و پیگیری ایمنی سازه‌های شهری قرار داده‌ایم.

 نصیری افزود: در کنار سازمان آتش‌نشانی که موضوع ایمنی حریق را دنبال می‌کند، تلاش کرده‌ایم به سمت ایمنی جامع و یکپارچه با اولویت ساختمان‌های مهم و بلندمرتبه حرکت کنیم؛ اولویتی که در قانون نیز تعیین شده است. امیدواریم تا پایان این دوره مدیریت شهری و حتی تا پایان امسال، ارزیابی ایمنی حدود ۱۶ هزار ساختمان مهم و بلندمرتبه به پایان برسد.