آلودگی بار دیگر پایتخت را به آستانه تعطیلی کشاند
کاش از ریه‌های مردم هم «صیانت» می‌شد!
سعیده علیپور
شرکت کنترل کیفیت هوای شهر تهران باز هم اعلام کرد که هوا در بیشتر مناطق تهران آلوده است و با توجه به حاکمیت جو نسبتاً پایدار و انباشت آلاینده‌ها، این وضعیت همچنان ادامه خواهد داشت. حتی روز یکشنبه نیز کمیته اضطرار آلودگی هوای تهران بار دیگر تشکیل جلسه داد تا در خصوص تعطیلی پایتخت تصمیم بگیرد. این تصمیم هرچند بر عدم تعطیلی استوار شد، اما چیزی از ذرات معلقی که وارد ریه‌های شهروندان می‌شود کم نکرد.
البته سالهاست که وضع به همین منوال است؛ ایستگاه‌های کیفیت هوا وضعیت قرمز را نشان می‌دهند و اورژانس و هلال‌احمر به حالت آماده‌‌باش درمی‌آید و صد البته یک سری تصمیمات اضطراری هم گرفته می‌شود؛ تعطیلی مدارس، جلوگیری از تردد ماشین، موتور و کامیون‌ها، جلوگیری از انجام فعالیت‌های ورزشی در فضای باز و ... بخشی از این محدودیت‌هاست. محدودیت‌هایی که باز هم گریبان مردم را می‌گیرد و نه مسئولان امر را. همه اینها در حالی است که هنوز بسیاری از مواد قانون هوای پاک اجرایی نشده؛ قانونی که بیش از پنج سال از تصویب آن می‌گذرد و در این مدت می‌بایست بخش قابل توجهی از مشکل آلودگی هوا را حل می‌کرد، اما در حد نوشته روی کاغذ باقی مانده و جالب‌تر اینکه هیچ سازمان و نهاد و ارگانی هم در خصوص آن پاسخگو نیست.
اما این غیرپاسخگو بودن در همه امروز به یک اندازه مجاز نیست. همین دیروز قائم مقام سازمان بازرسی کل کشور به مدیران دستگاه‌های دولتی و غیردولتی هشدار داد که اگر از اجرای قانون جدید جوانی جمعیت (قانونی در راستای افزایش جمعیت) استنکاف کنند؛ به پنج تا ۱۵ سال حبس محکوم می‌شوند، اما پنج سال پس از تصویب قانون هوای پاک و اجرا نشدن آن هیچ مدیر و ارگان و ... به محکومیتی تهدید نشد و احتمالا ماجرا به تذکر و هشدارهای کلی و سربسته ختم شده است و تا این لحظه خبری از مجازات مدیر یا ارگانی به خاطر استنکاف از اجرای قانون هوای پاک به گوش نرسیده است. گویا در این روزگاری که مسئولان امر در حوزه‌های مختلف و عجیب قصد صیانت دارند، کسی نیست که از ریه‌ها و سلامت شهروندان که وظیفه ذاتی دولت است صیانت کند.
قانون هوای پاک چه می‌گوید؟
قانون هوای پاک بر اساس ۳۴ ماده خود دستگاه‌های مختلف اجرایی در کشور ازجمله وزارت کشور، وزارت نفت، وزارت نیرو، نیروی انتظامی، شهرداری، صدا و سیما و.. را مکلف کرده است که هر یک به تناسب وظایف خود، اقداماتی را برای کنترل آلودگی هوا در کشور اجرایی کنند.
با توجه به اینکه عوامل آلودگی هوا مشخص هستند اولین راه برای مبارزه با آن شناخت منبع آلاینده و سهم انتشار آلاینده‌هاست که می‌تواند شهر به شهر متفاوت باشد و نیاز به مطالعه جداگانه دارد. این مطالعات در تهران سه بار انجام گرفته و منابع و سهمشان در آلودگی هوا شناسایی شده‌اند. براساس آخرین به‌روزرسانی سیاهه انتشار آلودگی هوای شهر تهران، بیشترین میزان انتشار ذرات معلق به عنوان آلاینده معیار آلودگی هوا در زمستان خودروهای دیزلی هستند که در مجموع ۳۴ درصد سهم دارند. بعد از آنها صنایع هستند با سهم ۱۷ درصدی، سپس خودروهای سواری ۱۴ درصد، نیروگاه‌ها ۱۳ درصد، موتورسیکلت‌ها ۱۰ درصد و همچنین سایر منابع. مواردی که در سالیان اخیر نه اراده‌ای در خصوص رفع آن وجود داشته و نه اولویتی برای هیچ یک از مدیران داشته است.
مردم از وعده و حرف خسته شدند
در حالی که به اعتقاد کارشناسان سهم خودروها در خصوص آلودگی هوا بسیار پررنگ است، بسیاری فشار در این بخش را اصلی‌ترین راه برای شکستن طلسم اجرای قانون هوای پاک می‌دانند. در همین باره دیروز مهدی پیرهادی، رئیس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای اسلامی شهر تهران با انتقاد از عملکرد ضعیف ۲خودروساز داخلی و تاثیرات آن بر آلودگی هوا گفت: «دولت باید در اولین قدم وسایل نقلیه عمومی، شخصی، موتورسیکلت و کامیون‌های فرسوده را از رده خارج کند. در قدم دوم باید شرح وظایف را در خصوص PM۲.۵ و PM۱۰ در قانون مشخص کنیم. زمانی که قانون هوای پاک تصویب شد، موارد بیشتر ناظر به آلایندگی PM۲.۵ بوده و به PM۱۰ و ریزگردها در قانون به دقت پرداخته نشده و وظایف نیز به درستی تبیین نشده است».
وی با بیان اینکه تمامی مجموعه‌ها و دستگاه‌ها باید آلودگی هوا را اولویت اصلی خودشان بدانند، یادآور شد: «این موضوع هنوز اولویت نیست و شاید یکی از مسائل، بودجه باشد که هزاران دلیل برای توجیه مطرح می‌شود. ما در خصوص آلودگی صحبت می‌کنیم، اما هیچ اتفاقی نمی‌افتد. مردم نیز از این موضوع خسته شدند و باید فکری به حال آن شود».
پنج سال از تصویب قانون هوای پاک ابزار لازم برای اجرای این قانون تعریف نشده و بسیاری از تکالیف قانون هوای پاک به دلیل عدم تأمین اعتبار برای آنها بر زمین مانده است
پیرهادی در ادامه به طرح برخی پرسش‌ها از متولیان مدیریت آلودگی هوا پرداخت و گفت: «تا کی باید خون دل این دو خودروساز داخلی را بخوریم؟ تا کی باید خودروی ضعیف به مردم تحویل دهیم؟ چرا نمی‌توانیم از خودروهای با کیفیت بالاتر استفاده کنیم؟ چرا نباید خودروهای هیبریدی و برقی تولید کنیم و سرعت تولید آن پایین است؟ تا کی باید به خودروسازان و سازندگان موتورسیکلت فرصت دهیم؟».
آیا با تذکر هوا پاک می‌شود؟
آلودگی هوا در بسیاری از شهرهای بزرگ کشور مسئله تازه‌ای نیست؛ به گفته سرپرست شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، سال ۱۴۰۰ در شرایطی به پایان رسید که طی آن در مجموع ۲ روز هوای پاک، ۲۴۹ روز هوای قابل قبول، ۱۰۸ روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس و ۶ روز هوای ناسالم برای همه مردم در پایتخت ثبت شد و این در شرایطی است که طی سال ۱۳۹۹، ۱۷ روز هوای پاک، ۲۲۶ روز هوای قابل قبول، ۱۰۷ روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس و ۱۶ روز هوای ناسالم برای تمام مردم داشتیم. ۲ روز هوای پاک در سال ۱۴۰۰ از مجموع ۳۶۵ روز نشان می‌دهد که حداقل وضعیت پاک بودن هوای پایتخت به هیچ وجه مطلوب نبوده است. این در شرایطی است که استان‌هایی مانند استان خوزستان که در معرض ورود ذرات گرد و غبار از کشورهای همسایه هستند به مراتب وضعیت بدتری دارند.
ابراهیم رئیسی زمانی که مسئولیت ریاست قوه قضائیه را به عهده داشت، هوای پاک را از حقوق عامه دانسته و به سازمان بازرسی کل کشور ماموریت داده بود بر عملکرد دستگاه‌ها درباره آلودگی هوا نظارت کند.
سازمان بازرسی کل کشور نیز بارها از ورود به مسئله آلودگی هوا خبر داده است. حسن درویشیان رئیس سازمان بازرسی کل کشور در دی ۹۸ گفت بود که بخش قابل توجهی از جریانات سال جاری مانند آلودگی هوا ناشی از ترک فعل‌ها بوده است و دستگاه‌های اجرایی وظایفی داشتند که انجام ندادند. سازمان بازرسی پس از بررسی البته موارد متعددی را به عنوان متخلف معرفی کرده استف هر چند هیچگاه اسامی سازمان‌های متخلف و مجازات‌های درنظر گرفته شده برای آنها اعلام نشد. به نحوی که به نظر می‌رسد در واقع با متخلفان هیچگونه برخوردی نشده است.
سال به سال به تعداد و سن خودروهای فرسوده افزوده می‌شود با افزایش سن این خودروها سوخت بیشتری مصرف می‌شود و در نتیجه میزان آلودگی افزایش پیدا می‌کند
این در حالی است که در مواردی دیگر که این روزها به کرات شاهد آن هستیم، احکام قضایی به سرعت صادر و با (به زعم حاکمیت) اغتشاشگر مقابله می‌شود.
هوای تهران بی‌سرپرست است
در حالی که پیش بینی‌ها نشان می‌دهد به دلایل مختلفی چون فرسودگی بیشتر خودروها و کارخانه‌ها و .... و عدم نوسازی آنها آلودگی هوا در پاییز و زمستان امسال افزون‌تر از سال‌های قبل خواهد بود، این سوال مطرح است که آیا امسال امکان اجرای قانون هوای پاک فراهم است، یا این قانون مانند برخی از قوانین دیگر کشور چندان مورد توجه دولتمردان برای اجرا نیست.
در این باره داریوش گل‌علیزاده، سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان محیط زیست به ایلنا گفته است: «بخشنامه‌‌ای به تمامی ادارات کل در کلانشهرها ارسال کردیم و رونوشت آن را به وزارت‌خانه‌های مرتبط دادیم. براساس این بخشنامه باید پایش‌های هوا آغاز و ضمن تشکیل کارگروه اضطرار در نیمه اول سال وظایف خود را مرور کنند. ضمن اینکه برنامه وزارت‌ها را از آنها اخذ کنند، به طور مثال برنامه وزارت نفت برای توزیع سوخت مشخص شود و یا وزارت نیرو در قبال نیروگاه‌ها می‌خواهد چه اقدامی انجام دهد؟»
وی بیان کرد: «متأسفانه به اندازه‌ای که مقابله با آلودگی هوا اهمیت دارد به آن پرداخته نمی‌شود و ابزار لازم برای اجرای قانون هوای پاک تعریف نشده است. بسیاری از تکالیف قانون هوای پاک مانند از رده خارج کردن خودورهای فرسوده، نوسازی حمل و نقل عمومی، ایجاد نیروگاههای تجزیه پذیر، تولید و توزیع سوخت‌های مناسب برای صنایع و حمل و نقل به دلیل عدم تأمین اعتبار برای آنها بر زمین مانده است. سال به سال به تعداد و سن خودروهای فرسوده افزوده می‌شود با افزایش سن این خودروها سوخت بیشتری مصرف می‌شود و در نتیجه میزان آلودگی افزایش پیدا می‌کند».
سوخت فسیلی و مازوت
در این میان نباید فراموش کرد که 94 درصد تولید انرژی در کشور بر پایه سوخت‌های فسیلی است. این سوخت فسیلی ممکن است در موتورخانه منازل مسکونی، خودروها یا صنایع مصرف شود. در کلانشهرها با افزایش جمعیت مصرف سوخت‌های فسیلی و در نتیجه انتشار آلاینده‌ها بیشتر می‌شود.
حال در کنار این موضوع 16 نیروگاه بخاری کشور در 14 استان را هم اضافه کنید. این نیروگاه‌ها حدود 25 درصد تولید برق نیروگاههای حرارتی را به خود اختصاص می‌دهند و به گفته مسئولان محیط زیست کشور روزانه حدود 54 میلیون لیتر سوخت مازوت و گازوئیل یا گاز را بسوزانند.
همه می‌دانیم که آلودگی هوا چیزی نیست که با اقدامات چند ماهه حل شود و برای درمان آن نیاز به سال‌ها تلاش و اجرای منظم و پیوسته راهکارهای تعیین‌شده‌ای است که خوشبختانه در قانون وجود دارد، اما نکته مهم اینکه؛ اراده و اولویتی برای اجرای آن است.
دیدگاه تان را بنویسید