وزارت ارتباطات حذف اپلیکشن‌های ایرانی از گوگل را «اعلام جنگ» تعبیر کرد؛
تخلف کاربران و تحریم، دستاویز طرح صیانت نشود
سعیده علیپور
اپلیکیشن‌های آپارات، فیلیمو، بلد، طاقچه و ماسک در حالی در روزهای اخیر از پلتفرم گوگل‌پلی حذف شدند که اواخر مردادماه امسال نیز روبیکا و ذره‌بین با همین سرنوشت مواجه شده بودند. حذفی که هر چند با وجود فروشگاه‌های متعدد آنلاین نرم‌افزارهای اندرویدی فعال در ایران نمی‌تواند آن را چندان مهم تلقی کرد، اما شاید به بیرون راندن هر چه بیشتر کابران و اپلیکیشن‌های ایرانی از دایره اینترنت آزاد جهانی منجر شود. بیرون راندنی که از سویی برخی قانونگذاران داخل‌نشین با عناوین اینترنت ملی و صیانت از فضای مجازی آن را دنبال و شماری از سیاستمداران خارجی با ابزار تحریم آن را کامل می‌کنند.
در این میان اما برخی صاحبنظران تنها تحریم را دلیل این حذف نمی‌دانند و این موضوع را هم مطرح می‌کنند که اپلیکیشن‌های ایرانی به دلیل تخطی از قوانینی چون کپی‌رایت و سوءاستفاده از اطلاعات کاربران دچار چنین سرنوشتی می‌شوند. تخلفاتی که به کرات از سوی برخی از اپلیکیشن‌های ایرانی رخ داده است.
با این وجود، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به گزینه تحریم گرایش بیشتری نشان داده و در بیانیه‌ای اقدامات اخیر شرکت گوگل در حذف اپلیکیشن‌های پرکاربرد ایرانی از پلتفرم خود را «نشانه آشکاری از اعلام جنگی نوین علیه دانش و محصولات فناورانه ایرانی» و«نشان از کینه‌توزی با مردم ایران و اوج ناراحتی و نگرانی آنها از توسعه و کاربردی شدن کسب و کارها و پلتفرم‌های بومی ایرانی» دانسته است.
در حالی که به نظر می‌رسد این بیانیه مصرف داخلی داشته و به سمع و بصر یا توجه مسئولان شرکت گوگل نرسیده، این وزارتخانه «کمترین پاسخ معقول به تحدید و مسدودسازی صورت گرفته را توسعه و کاربردی شدن همه‌جانبه دستاوردهای بومی در فضای مجازی» دانسته است. موضوعی که طرفداران محدودسازی اینترنت جهانی در ایران آن را مورد توجه قرار داده و معتقدند پیش از اینکه این اتفاق برای همه اپلیکیشن‌های ایرانی بیافتد، باید اقدامات لازم را برای محدوده اینترنت داخلی مشخص کرد.
ماجرای حذف اپلیکیشن‌های ایرانی از بازارهای خارجی جدید نیست. در سپتامبر ۲۰۱7، با فرمان دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، برخی اپلیکیشن‌های ایرانی از اپ‌استور حذف شدند
قربانی؛ پلتفرم‌های ایرانی
اما ماجرای حذف اپلیکیشن‌های ایرانی از بازارهای خارجی جدید نیست. در سپتامبر ۲۰۱7، با فرمان دونالد ترامپ، رییس جمهور وقت آمریکا، برخی اپلیکیشن‌های ایرانی از اپ‌استور حذف شدند. موضوع حذف اپلیکیشن‌های ایرانی از اپ‌استور حل نشده بود که گوگل نیز به فاصله دو هفته پس از اپل و در اقدامی مشابه، نرم‌افزارهای ایرانی را از گوگل‌پلی با توجیه مشابه تحریم‌های دولت آمریکا علیه ایران حذف کرد.
همان زمان محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت دوازدهم اعلام کرد حذف برنامه‌های ایرانی از اپ‌استور را به‌طور قانونی پیگیری می‌کند.
او گفت: «تحریم جدیدی از سوی کنگره و دستور اجرایی ویژه جدیدی در این حوزه صادر نشده است. اما رفتار دولتمردان آمریکا این نگرانی را برای شرکت‌های آمریکایی به وجود آورده که در صورت وجود تعاملات مالی باید تحت بازرسی‌های وزارت خزانه‌داری قرار بگیرند بنابراین محدودیت‌ها و بازنگری‌هایی در این حوزه ایجاد کردند».
تحریم یا حذف به دلیل تخطی‌های پی‌درپی؟
هر چند با روی کار آمدن دولت دموکرات جو بایدن در آمریکا و تغییر سیاست آنها در تعامل با ایران به نظر می‌رسید که رویه ارائه خدمات به کاربران ایرانی در فروشگاه‌های آنلاین هم تغییر کند، اما مرداد ماه خبر حذف روبیکا از گوگل‌پلی منتشر شد.
بسیاری این حذف را در راستای تحریم ندانسته و به شکایت کاربران ایرانی از این اپ نسبت دادند. چرا که این اقدام گوگل پس از ماجرای ساخت صفحات جعلی در اپلیکیشن روبیکا اتفاق افتاده و اینطور به نظر می‌رسید که تصمیم گوگل برای حذف این اپلیکیشن به دلیل گزارش‌هایی بوده که کاربران بابت نقض قوانین کپی رایت توسط این برنامه به ثبت رسانده‌اند. هر چند حذف موتور جستجوی ذره‌بین از گوگل در کنار روبیکا کمی این معادله را به هم زد.
اما در روزهای اخیر هم حذف برخی از اپ‌های ایرانی مثل آپارات که سرویس اشتراک‌گذاری ویدئو و فیلمو که سرویس ارائه فیلم و سریالاست از گوگل‌پلی گمانه‌زنی‌های مختلفی را مطرح کرد. روابط عمومی شرکت صبا ایده که این دو اپلیکیشن را راه‌اندازی کرده، بعد از این حذف خبر داد که ۱۰ روز پیش ایمیلی مبنی‌بر عدم امکان استفاده از گوگل‌پلی به دلیل بند ۱۶.۵ قوانین توسعه‌دهندگان دریافت کردند. صبا ایده دراین‌باره گفت که این اپلیکیشن‌ها به دلیل تحریم، پس از دریافت ایمیل رسمی از روی گوگل‌پلی حذف شدند و این موضوع از طریق مراجع حقوقی در حال پیگیری است.
برخی کاربران در فضای مجازی نگران آن هستند که حذف اپلیکیشن‌ها از گوگل‌پلی به این اپلیکیشن‌ها محدود نماند و سایر کسب و کارهای مبتنی بر این اپلیکیشن‌ها را هم در بر بگیرد.
میلاد نوری، توسعه‌دهنده اپلیکیشن در ایران مدیرعامل شرکت توکان‌تک می‌گوید: «درحال حاضر حذف اپلیکیشن‌ها از گوگلی پلی به خودی خود به اندازه حذف اپلیکیشن‌ها از اپل استور نگران‌کننده نیست؛ چراکه بازارهای موازی فعالی وجود دارند. هفت هشت بازار تنها در ایران وجود دارند که یکی از آنها کافه بازار است. با این حال نباید فراموش کرد که استفاده‌کنندگان از فضای مجازی در ایران روز به روز از سرویس‌های با کیفیت مثل سرویس گوگل به دلیل عدم تعامل درست با دنیا محروم می‌شوند».
در حالی که تحریم دلیل حذف چند اپلیکیشن ایرانی از گوگل‌پلی اعلام شد، برخی معتقدند اپلیکیشن‌های ایرانی به دلیل تخطی از قوانینی چون کپی‌رایت و سوءاستفاده از اطلاعات کاربران دچار چنین سرنوشتی می‌شوند
رشد و افول استارت‌آپ‌ها
فعالیت استارت‌آپ‌ها و کسب و کارهای اینترنتی که عمر چندانی در ایران ندارد همواره با فراز و فرودهای فراوانی روبرو بوده است. با این حال در دولت اول حسن روحانی، به علت اقبالی که به ایجاد رابطه با جهان نشان داده شد این کسب و کارهای نوپا رونقی نسبی یافت. تا جایی که برخی از نشریات بین‌المللی از شکل‌گیری یک «سیلیکون ولی» در قلب تهران نوشتند. با این‌همه بخت با این مجموعه‌های جوان در ایران همراه نبود. سیاستگذاران به شدت از فضای جدید ایجاد شده که ایران را به به آسانی به جهان پیوند می‌داد می‌ترسیدند و با ابزار فیلترینگ شدید اینترنت در کشور و توسعه قطره چکانی اینترنت مانع رشد این کسب و کارهای جدید شدند. از سوی دیگر قوانین به روز نشده تجارت ایران و مساله مالکیت معنوی هم مانع دیگری در راه استارت‌آپ‌ها بوده‌اند. در این میانه این کلاف در هم تنیده، تحریم‌های آمریکا هم سنگ دیگری بر سر راه این کسب و کارهای جوان شد تا آخرین رمق‌های آنها را هم برای باقی ماندن در دایره اینترنت آزاد بگیرد.
واکنش‌ها در فضای مجازی
حذف اپلیکشن‌های ایرانی از گوگل‌پلی در بین کاربران توئیتری هم واکنش‌های زیادی را بین گروه‌ها و جریان‌های مختلف ایجاد کرد برخی آن را به تخلفات اپ‌های حذف شده ربط داده و برخی نظر وزرات ارتباطات را تایید و خواستار اقدام هر چه سریعتر برای راه‌اندازی اینترنت ملی و صیانت از فضای مجازی شدند.
کاربری در توئیتر نوشت: «گوگل‌پلی قانون دارد و اگر قانون را رعایت نکنید حذف می‌شوید. هیچ ربطی هم به ایرانی بودن ندارد». به ادعای این کاربر روبیکا به دلیل سرقت اطلاعات هویتی، فیلیمو به دلیل سرقت هزاران عنوان فیلم و سریال، بلد به خاطر خرابکاری عمدی در اطلاعات نقشه OSM و آپارات به دلیل میزبانی میلیون‌ها ویدئوی دارای کپی‌رایت از این پلتفرم حذف شده‌اند.
کاربر دیگری نوشت: «امیدوارم دوستان صیانت‌دوست، حذف اپ‌های آپارات و فیلیمو به دلیل تحریم‌ها از سوی گوگل را دستاویز و مؤید طرح خود نبینند.
اگر حرف اکوسیستم داخلی را می‌شنوید و برای ما طرح می‌نویسید، هر دو برایمان آزاردهنده و مانع توسعه است». کاربری که طرفدار طرح صیانت از فضای مجازی است نوشت: «حدود یک ماه پیش فیلیمو، آپارات و مسیریاب بلد بیانیه دادند که طرح صیانت لازم ندارند و نیازی نیست کسی از حقوق کاربرانشون دفاع کنه!
باید ببینیم امروز که همین اپلیکیشن‌ها به خاطر تحریم از گوگل استور حذف شدند خودشون توانایی دفاع از حقوق کاربران شون رو دارند؟».
کاربر دیگری نوشت: « حذف اپلیکیشن‌های ایرانی از گوگل‌پلی، نشون میده در چقدر در توسعه برنامه‌ها پیشرفت داشتیم که اینچنین برآشفته شدن، دغدغه اصلیمون شبکه ملی اطلاعات هست تا جلوی این گستاخی رو بگیریم».
کاربری دیگری در مقابل به احکام قضایی صادر شده برای مدیران اپلیکیشن‌های ایرانی مثل آپارات اشاره کرد و این طور نوشت: « عده‌ای حذف اپلیکیشن‌های ایرانی را پیراهن عثمان کردند که اگر گوگل‌پلی در ایران نماینده داشت اینطور نمی‌کرد، پس طرح صیانت خوبه. از آن طرف به نماینده شرکت‌های ایرانی حکم حبس تعزیری چندساله می‌دهند و بعد انتظار دارند مطابق طرح صیانت نماینده شرکت‌های خارجی بیایند و در ایران فعالیت کنند».
در این میان اما پژوهشگران حوزه فناوری معتقدند، نیاز واقعی اکوسیستم استارت‌آپی تعامل سازنده با دنیاست. تعاملی که ابعاد مختلفی دارد و نمی‌توان آن را تنها در حوزه فناوری ارتباطات خلاصه کرد. تعاملی که ضمن گشایش اقتصادی، توان مجموعه‌های داخلی برای گسترش کسب کار و اشتغال را افزایش می‌دهد.
دیدگاه تان را بنویسید