هوتگ این بار آتنا را بلعید

سعیده علیپور

زینب، یحیی، علی‌اکبر، منیره، مریم، یسرا، سارا، بسمه، علی‌اصغر، محمد، محمود و شاید ده‌ها اسم دیگر که در میانه خبرهای ناخوش این سال‌ها مدفون شدند؛ نام کودکانی است که غریقان بی‌آبی در سیستان و بلوچستان بودند. کودکانی با عمری کمتر از انگشتان دست که طعم تلخ و شیرین زندگی را نچشیده، جان دادند.

در روزهایی که اخبار بی‌آبی در بسیاری از شهرهای استان خوزستان و اعتراضات ناشی از کمبود آب، به سرفصل خبرها تبدیل شده، نام کودک دیگری از استان سیستان و بلوچستان به لیست بلند بالای کودکان غرق شده در هوتگ، افزوده شد: «آتنا، دختر بچه چهارساله از روستای جماعت‌زهی پلان، دشتیار در هوتگ آب افتاد و جان‌باخت!».

در مناطقی از استان سیستان و بلوچستان که به آب لوله‌کشی دسترسی ندارند، به صورت سنتی گودی (هوتگ) برای جمع شدن آب باران حفر یا به صورت طبیعی ایجاد می‌شود و انسان و حیوانات از آب آن، به صورت مشترک برای شرب استفاده می‌کنند. اما همین گودال‌های پر آب که تنها راه چاره و تدبیر روستائیان برای رهایی از بی‌آبی و تشنگی است، سالانه ده‌ها کودک را به کام مرگ می‌کشانند. کودکانی که با جثه‌های کوچک، اما با دبه‌هایی بزرگ، به هوای کشیدن آب از این هوتگ‌ها گاهی پایشان می‌لغزد و به داخل این گودال‌ها سرنگون می‌شوند یا یا به هوای بازی در این تنها سرگرمی طبیعی روستاهایشان، گاهی جان‌شان را از دست می‌دهند.

گرچه شمار این مرگ و میرها در یکی دو سال گذشته زیاد بوده، اما مسئولان استانی و کشوری حتی نیم نگاهی هم به این آمار نمی‌اندازند و به راحتی از مرگ این کودکان که سن برخی از آنها به سختی به 6 سال می‌رسد، می‌گذرند.

در روستای آتنا چه خبر است؟

جماعت زهی، روستایی از توابع بخش پلان شهرستان چابهار در استان سیستان و بلوچستان است. به گفته اهالی؛ این روستا چیزی حدود 100 خانوار با بیش از 400 نفر جمعیت دارد. این در حالی است که لوله‌کشی آب در این منطقه محدود و عملا بی‌استفاده است.  در گزارش تصویری که پایگاه اطلاع‌رسانی محلی میارجل، تهیه کرده است، پدر آتنا، دختر غرق شده در هوتگ این روستا می‌گوید: «آب لوله‌کشی اغلب اوقات قطع است و ساکنین روستا آب مورد نیاز خود را بیشتر از هوتگ تامین می‌کنند. گاهی هم بچه‌ها برای بازی به این هوتگ می‌آیند، چون سرگرمی دیگری ندارند. آتنا برای پر کردن دبه آب آمده بود که داخل هوتگ سقوط کرد».

یکی دیگر از اهالی این روستا هم می‌گوید: «تنها چند قسمت از روستا مثل مسجد، لوله‌کشی فرسوده‌ای مربوط به حدود 40 سال پیش دارند که از آنها هم آبی نمی‌آید». به گفته او آب روستای 400 نفری آنها با سهمیه 11 تانکر آبی تامین می‌شود که ماه یکبار به این روستا می‌آید که خیلی کم است.به همین دلیل مردم بیشتر آب خود را از هوتگ تامین می‌کنند.

یکی از اعضای شورای روستا هم می‌گوید: «بارها از مسئولان شهرستان و استان، خواسته‌ایم که حداقل لوله‌کشی آب از هوتگ به خانه‌ها صورت گیرد تا مجبور نباشیم بچه را برای به این هوتگ‌ها بفرستیم، اما همیشه وعده داده‌اند وکاری هم نکرده‌اند».

پدر آتنا، دختر غرق شده در هوتگ این روستا می‌گوید: «آب لوله‌کشی اغلب اوقات قطع است و ساکنین روستا آب مورد نیاز خود را بیشتر از هوتگ تامین می‌کنند. گاهی هم بچه‌ها برای بازی به این هوتگ می‌آیند، چون سرگرمی دیگری ندارند»

سیستان و بلوچستان؛  لبریز از معضلات

در روزگاری که بسیاری از ما تازه در نقاط مختلف کشور مشکلات برق و آب را به صورت ملموس‌تری حس می‌کنیم، روستاها و شهرهای کوچک استان سیستان و بلوچستان، سالهاست که طعم خوش زندگی را نچشیده‌اند.

برق،آب، گاز، بهداشت، آموزش، حمل و نقل، غذا و .... همه این موارد در سیستان و بلوچستان با پیشوند «کمبود» و حتی «نبود» همراه است.

سال‌هاست بسیاری از شهرها و روستاهای استان سیستان و بلوچستان با مشکلات فراوان کمبود آب دست و پنجه نرم می‌کنند. گرچه هر از چندی خبرهایی از سوی منابع رسمی از افتتاح خط لوله انتقال آب شیرین به برخی روستاها و آبرسانی هر روزه به مناطق روستایی با تانکرها منتشر می‌شود، اما همچنان قصه پر غصه بی‌آبی و کم‌آبی و خشکسالی در سیستان و بلوچستان بر قوت خود باقی است و خبرهای دامنه‌دار در مورد مرگ کودکانی که اسیر هوتگ‌های عمیق شدند یا دخترکان و پسرکانی که برای برداشتن دبه‌ای آب طعمه گاندوها که تمساح‌های کوچک ساکن در همین هوتگ‌هاست، ‌می‌شوند، نشان می‌دهد هنوز در بر همان پاشنه قبلی می‌چرخد و برخی از مردمان این استان که شمارشان هم کم نیست، از نعمت آب شیرین محروم هستند.

بر اساس آخرین گزارش‌های منتشر شده، بیش از ۷۰۰ هزار نفر در این استان با آب‌رسانی سقایی و تانکری، بخشی از نیاز خود به آب شرب را تامین می‌کنند. این در حالی است که بر اساس این گزارش‌ها از بیش از هشت هزار روستایی که در کشور به صورت سقایی آبرسانی می‌شوند، حدود 2 روستا در استان سیستان و بلوچستان قرار دارند.

چابهار در وضعیت بحرانی

گرچه کمبود و نبود آب شرب مشکل تازه‌ای در شهر‌ها و روستا‌های سیستان و بلوچستان نیست و اغلب شهرهای آن، حتی مرکز استان هم با مشکلات شدید آب شرب دست و پنجه نرم می‌کنند اما، کم آبی در بسیاری از مناطق جنوبی این استان به‌ویژه چابهار، کنارک و قصرقند بیش از سایر مناطق آن است. به طوری که شاخص دسترسی به آب آشامیدنی در استان سیستان و بلوچستان حدود ۶۵ درصد است که این شاخص برای چابهار تنها ۲۱ درصد برآورد می‌شود. یعنی ۷۹ درصد از مردم چابهار به آب شرب سالم دسترسی ندارند.

این در حالی است که براساس اعلام منابع محلی بسیاری از روستا‌های جنوب این استان سیستم آبرسانی دارند، اما این سیستم چنان فرسوده‌ است که مدام با قطعی آب آن هم در فصل تابستان و گرمای شدید هوا مواجه است و به همین دلیل هم اهالی این روستا‌ها برای تامین آب مصرفی به هوتگ‌ها رو می‌آورند.

جمشید سارانی سرپرست فرمانداری شهرستان دشتیاری در این باره می‌گوید: «در همه روستاها آبرسانی با کمک ناوگان سیار انجام می‌شود، اما باز هم کافی نیست و باید اقدامات بیشتر و موثرتری انجام شود».

محمد براوی، دهیار روستای دور از توابع کنارک، درباره مشکل بی‌آبی این روستا به ایلنا گفته بود: «لوله‌کشی آب روستا ۲۵ سال پیش با هزینه‌ای که خود اهالی پرداخت کردند، انجام شد که با گذشت زمان این لوله‌ها فرسوده شدند و این در حالی است که تعداد خانوار ساکن این روستا از ۲۵ سال پیش تاکنون از ۲۰ به ۱۵۰ خانوار افزایش یافته است. برای برطرف شدن مشکل فرسودگی لوله‌های آب شرب روستا که اهالی را با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو کرده بار‌ها به مسئولان شهرستان و استانی مراجعه کردیم، ولی هیچ اقدامی در این زمینه شکل نگرفت. اهالی به ناچار برای آب شرب دو سالی می‌شود که از آب هوتگ‌های منطقه استفاده می‌کنند که برای مصارف غیرشرب و احشام به کار می‌رود».

گودال‌های پر آب(هوتگ) تنها تدبیر روستاییان سیستان و بلوچستان برای رهایی از بی‌آبی، سالانه ده‌ها کودک را به کام مرگ می‌کشانند. کودکانی که معمولا با دبه‌هایی بزرگ، به هوای کشیدن آب از این هوتگ‌ها، پایشان می‌لغزد و در آب سقوط می‌کنند

نقص عضو برای یک کوزه آب

اما علاوه بر غرق شدن در هوتگ، گاهی گاندو‌ها هم بلای جان اهالی و به خصوص کودکان این مناطق هستند. چندی پیش خبر دلخراش حمله گاندو به حمزه، پسر بچه‌‌ای هشت ساله از اهالی یکی از روستاهای شهرستان چابهار نظرها را به خود جلب کرد. پشتر هم دختربچه‌‌ای به نام حوا، ساکن روستای کشاری نیز هنگام برداشت آب، از سوی گاندو یا همان تمساح پوزه ‌کوتاه ایرانی مورد حمله قرار گرفت و دست خود را برای همیشه از دست داد. جز او کسان دیگری هم به دلیل حمله این خزندگان جانشان را از دست داده یا قطع عضو شده‌اند.

با این حال هر ساله با شروع فصل گرما و به دلیل کمبود آب شدید در مناطق روستایی چابهار، اهالی برای استفاده و برداشت آب یا آب تنی و بازی به برکه‌های محل زیست گاندو نزدیک می‌شوند.

به گفته برخی بومیان مناطق روستایی چابهار، هر ساله در فصل تابستان این گاندو‌ها یک تا دو قربانی که معمولا هم از کودکان هستند، می‌گیرند، کودکانی که معمولا یا با دبه‌های آب بر سر آبگیر می‌آیند تا آب به خانه‌های خود ببرند یا کمی در کرانه این آب‌ها بازی می‌کنند. بازی که می‌تواند برایشان حکم بازی با مرگ را داشته باشد.

سه هزار روستا فاقد شبکه و لوله‌کشی آب

اما واقعیت این است که دلیل اصلی مرگ کودکان، بی توجهی به تامین اب روستاهاست. به گواه شرکت آب‌وفاضلاب روستایی سیستان و بلوچستان، چیزی بیش‌از نصف روستاها، یعنی بیش‌از سه هزار روستا در استان فاقد هرگونه شبکه و لوله‌کشی آب هستند، در این شرایط بدیهی است که روستائیان برای تامین آب مورد نیازشان دست نیاز به سمت برکه‌ها و چشمه‌ها دراز کنند.

شاید در میانه روزگاری که مجلس‌نشینان با وجود مشکلات فراوان کم‌آبی در شهرهای جنوبی کشور و شیوع گسترده کرونا، سرسختانه مشغول صیانت از فضای مجازی هستند، آرزوی پایان مرگ کودکان؛ به دلیل کم‌آبی و بی‌آبی و فقدان آب لوله‌کشی، تنها نقشی بر آب باشد.