رئیس نظام روانشناسی: کرونا ۶۰ درصد مردم را نیازمند خدمات روانشناسی کرد؛
سهم بهداشت روان از بودجه سلامت؛ یک‌دهم از یک درصد!
ریحانه جولایی
مشکلات روان از شایع‌ترین دلایل مراجعه به روانشناسان است؛ افسردگی، وسواس، اضطراب، اختلال شخصیت و ... با اینکه شاید قسمتی جدانشدنی از زندگی روزمره به‌حساب بیایند اما بخش مهمی از بهداشت روان را به خطر می‌اندازد. با شیوع ویروس کرونا اما این مشکلات روانی بیشتر از قبل شده است و البته این موضوع چندان هم دور از ذهن نبود. از همان ابتدا روان‌پزشکان و روانشناسان نسبت به بالا رفتن آمار مشکلات روانی در افراد هشدار داده بودند و حالا رئیس نظام روانشناسی از افزایش یافتن افراد نیازمند به مشاوره‌های روانی در کشور خبر داده و گفته است که قبل از شیوع کرونا تقریباً ۲۵ درصد مردم کشور نیاز به استفاده از خدمات روانشناسی داشته‌اند که این رقم هم‌اکنون به ۶۰ درصد افزایش یافته است. بااین‌حال به گفته محمد حاتمی یک‌دهم از یک درصد بودجه سلامت کشور متعلق به سلامت روان است که در اختیار وزارت بهداشت و برای بیماران ویژه و صعب‌العلاج است که نیاز به بستری دارند؛ اما برای پیشگیری و مشاوره اصلاً بودجه‌ای وجود ندارد.
بودجه‌ای ناچیز برای درمان اختلالات روانی
آمارهای منتشرشده در سال 98 از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش‌پزشکی حکایت از آن دارد که از ۲۳.۶درصد افراد در گروه ۱۵ تا ۶۴ساله که نیازمند مداخله روان‌پزشکی شناخته‌شده‌اند، ۱۲.۷ درصد دارای اختلال افسردگی و ۱۴.۶درصد دارای اختلالات اضطرابی هستند. وخامت وضع سلامت روان زمانی بیشتر معلوم می‌شود که بدانیم بر اساس پیمایش‌های وزارت بهداشت و پیش از شیوع کرونا، 88 درصد از اختلالات روانی کشور به تهران اختصاص دارد، بااین‌وجود میزان بودجه‌ای که درمان اختلالات روانی به خود اختصاص می‌دهند آن‌قدر ناچیز است که عملاً پاسخگوی نیاز جامعه نیست چراکه ۱۴درصد بار کل هزینه سلامت مربوط به اختلالات روانی بوده که تنها ۳ درصد بودجه به درمان این بیماری‌ها اختصاص می‌یابد اما باید توجه داشت که طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی هر یک دلار هزینه در حوزه سلامت روان منجر به‌صرفه‌جویی چهار دلاری می‌شود و این وضعیت در حالی است که روانشناسان معتقدند، نابسامانی‌های اقتصادی، خود از اصلی‌ترین عوامل بروز اختلالات روانی ازجمله افسردگی و خشونت به شمار می‌رود.
افزایش خشونت و افسردگی در جامعه ایران به‌عنوان شایع‌ترین اختلال روانی به شرایطی رسیده است که چندی پیش رئیس سازمان نظام پزشکی از دولت تقاضا کرد که برای درمان و بهبود سلامت روان یارانه‌هایی تخصیص دهد. به دنبال این وضعیت سعید نمکی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی هم صحبت از بسیج ملی آمایش بیماری‌های اعصاب و روان در سطح کشور را مطرح کرده و گفته بود: طرح سلامت روان جامعه محدود به بیماری خاصی از مجموعه بیماری‌های اعصاب و روان نیست و رویکرد وزارت بهداشت، نگاه جامع به بهداشت روان جامعه بوده و بحث ما این است که بهداشت روان جامعه نیاز به تلطیف و تعدیل دارد. آن زمان احمد نوربالا، مشاور وزیر بهداشت در امور سلامت روان، در همایشی که برای سلامت روان برگزار شد، با اشاره به اینکه سالانه ۸۰۰ هزار نفر در دنیا در بازه سنی ۱۵ تا ۲۵ سال اقدام به خودکشی می‌کنند، بر لزوم توجه به مشکلاتی که منجر به این اتفاق می‌شود تأکید کرده و گفت: از ۱۲ عاملی که سلامت مردم را متوجه خطراتی می‌کند، 6 مورد مربوط به آسیب‌های سلامت روان است که در این میان، اختلالات افسردگی در بالاترین رتبه قرار می‌گیرد.
مجردها و خانم‌ها بیشترین فشار روانی را تحمل می‌کنند
«نگرانی» به‌عنوان یکی از آیتم‌های زیرمجموعه تشکیل‌دهنده اختلال روانی سهم بسیار زیادی در وقوع مشکلات سلامت روان دارد. طی مطالعاتی که در سال ۹۵ در شهر تهران انجام شد، از ۲۰ مورد تشکیل‌دهنده تنش‌های روانی در جامعه، 7 مورد آن به مبحث نگرانی اختصاص‌یافته است. این یعنی حتی پیش از وقوع حادثه یا مشکل، نگرانی از آن به سراغ افراد می‌آید. در این مطالعه مشخص شد ۸۲/۷ درصد مردم تهران حداقل یک تجربه تحمل فشار روانی داشته‌اند که سهم خانم‌ها و افراد مجرد در این میان بیش از سایرین است. سهم فشار روانی اقتصادی ۴۵/۶ درصد و فشار روانی ناشی از حوزه سلامت ۲۸/۸ درصد بوده است. بااین‌حال سلامت روان تنها ۱۴ درصد بار کل هزینه سلامت مربوط به اختلالات روانی را از آن خودکرده است و اما متأسفانه تنها ۳ درصد بودجه به درمان این بیماری‌ها اختصاص می‌یابد.
کرونا روح و روانمان را بیمار کرد
در ماه‌های اخیر اما با شیوع کرونا نگرانی، افسردگی و وسواس گریبان بسیاری از افراد که پیش‌ازاین مشکلات روانی کمتری داشتند را هم گرفته است و حال روحی و روانی هرکدام از ما را به نحوی دستخوش تغییرات کرده است. سطح فراگیری بیماری کرونا در جهان تا به امروز به‌گونه‌ای بوده که به‌عنوان یک بزنگاه تاریخی، تا سال‌ها بعد هم در خاطره‌ها خواهد ماند و مانند فراگیری وبا یا طاعون در مناطق مختلف جهان موردبررسی قرار خواهد گرفت با این تفاوت که سطح گستردگی این ویروس ورای گسترش منطقه‌ای بوده و تمام جهان را درگیر کرده است.
در این میان، فعالان اجتماعی و تحلیلگران سلامت روانی معتقدند تأثیرات روانی این ویروس بر سلامت روانی جامعه حتی اگر کرونا به اتمام هم برسد تداوم خواهد داشت! تأثیرات روانی که ناشی از مشکلات اقتصادی، مرگ دوستان و نزدیکان و تحمل طولانی‌مدت دوری از اجتماع و انزوای شخصی است.
این نگرانی‌ها بارها به مسئولان جهانی گوشزد شده و روانشناسان و جامعه‌شناسان کشور هم آثار تخریبی این ویروس را بارها بررسی کرده‌اند؛ این ویروس به‌اندازه کافی برای سلامت روان جامعه مضر بوده است که دیگر نیازی به مشکلات ضمیمه‌ای مانند تورم و گرانی برای تخریب سلامت اجتماعی نباشد.
در چنین زمانی نقش مشاوره و روانشناسان بسیار حائز اهمیت است. درصورتی‌که نقش مشاوره‌های روانی آن‌طور که باید از زمان شیوع ویروس کرونا دیده نشد و تنها انجام این مشاوره‌ها به سامانه 4030 محدود شدند. البته استارتاپ‌هایی هم از آن زمان اقدام به انجام مشاوره‌های مجازی و آنلاین کردند اما این مشاوره‌ها بیشتر در زمینه‌های پزشکی محدود شد و سلامت روانی در رده‌های کم‌اهمیت‌تر طبقه‌بندی شد.
از زمان شیوع ویروس سازمان نظام روانشناسی، 23 هزار نیروی آماده‌به‌کار داشت همچنین 6 تا 7 هزار مرکز مشاوره در کشور مشغول فعالیت حرفه‌ای بودند که موردتوجه ستاد بحران کرونا قرار نگرفت و از این پتانسیل استفاده نشد. این پتانسیل مشاوره‌ای نه‌تنها برای تأمین سلامت روان جامعه بلکه برای استفاده در کادر درمانی بیمارستان‌ها هم می‌توانست مفید باشد، آن‌هم در شرایطی که کادر درمانی به دلیل فرسایشی شدن بیماری به‌شدت خسته هستند و نیاز به روحیه‌ای تازه دارند.
60درصد مردم نیاز به مشاوره‌های روانی دارند
تمام این موضوعات گفته شد تا درنهایت به صحبت‌هایی که محمد حاتمی، رئیس نظام روانشناسی در روز دوشنبه بیان کرده بود برسیم. یادآوری می‌کنم که او گفته بود پیش از کرونا تقریباً ۲۵ درصد مردم کشور نیاز به استفاده از خدمات روانشناسی داشته‌اند که این رقم هم‌اکنون به ۶۰ درصد افزایش‌یافته است.
فعالان اجتماعی و تحلیلگران سلامت روانی معتقدند تأثیرات روانی این ویروس بر سلامت روانی جامعه حتی اگر کرونا به اتمام هم برسد تداوم خواهد داشت! تأثیرات روانی که ناشی از مشکلات اقتصادی، مرگ دوستان و نزدیکان و تحمل طولانی‌مدت دوری از اجتماع و انزوای شخصی است
حاتمی همچنین با اشاره به ارسال نامه به معاون اول رئیس‌جمهور با موضوع بیمه خدمات روانشناسی، اظهار کرد: روز ۲۷ آبان سال ۹۸ ملاقاتی با لاریجانی، ریاست مجلس شورای اسلامی وقت داشتیم و طی نامه‌ای به او خواستار پیگیری این موضوع شدیم.
او ادامه داد: لاریجانی دستوری برای پیگیری این موضوع صادر کرد. با تغییر رئیس مجلس، قالیباف هم دستور پیگیری این نامه را صادر کردند. این نامه در مرحله اجرای احکام است و به‌زودی به سازمان روانشناسی ابلاغ خواهد شد. بنابراین اگر مجلس شورای اسلامی هم‌ردیف بودجه‌ای برای این خدمات ببیند و دولت هم ابلاغ کند امیدواریم این مسئله حل شود.
طبق گفته‌های رئیس نظام روانشناسی، طبق بند ج ماده ۱۰۲ قانون برنامه ششم، آموزش و مشاوره مستمر مسئولانه با اولویت خانواده‌ها و دست‌کم پنج سال پس از ازدواج، افراد حق برخورداری از بیمه پایه و تکمیلی را دارند. حاتمی در ادامه بیان کرده است که در همین راستا به معاون اول رئیس‌جمهور نیز نامه‌ای نوشته‌شده که به دلیل شیوع کرونا این روند به تعویق افتاده است.
حاتمی با اشاره به مشکلات روانی کشور با توجه به بحران کرونا گفت: قرنطینه خانگی، کند شدن روند زندگی، مشکلات شغلی و اقتصادی و وجود ترس به خاطر این بیماری، تأثیرات روحی و روانی منفی‌ای بر مردم گذاشته است، اما به دلیل کمتر شدن امکانات و تفریح مناسب شرایط بسیار سخت شده و این فشارها بیرون خواهد ریخت.
او همچنین متذکر شد: آمار دقیقی در خصوص خشونت‌های خانگی وجود ندارد، اما طبق گزارش‌هایی که برای رئیس‌جمهور ارسال کرده‌ایم ایشان دستور تشکیل ستادی ویژه در راستای بررسی عوارض روانی کرونا را داده‌اند که هنوز تشکیل نشده است. لازم به ذکر است در حال حاضر مراکز مشاوره باز هستند اما بیشتر به‌صورت غیرحضوری و تلفنی مشاوره می‌دهند و مراجعات حضوری بسیار کم شده است.
لزوم مطالعه دقیق در رابطه با اختلالات روانی
با مشکلات پیش‌آمده ازجمله شرایط نا به سامان کشور، تعدیل و بیکاری عده‌ای از افراد، گرانی‌های عجیب‌وغریب، کرونا و ... خوب می‌دانیم وضعیت روحی و روانی همه به‌هم‌ریخته است. بررسی وضعیت سلامت روان در ایران نیازمند یک بررسی دقیق علمی با استفاده از روش‌های معتبر است و تنها با انجام یک پژوهش علمی دقیق می‌توان میزان شیوع اختلالات روانی کشور را محاسبه کرد که متأسفانه چنین مطالعه‌ای در کشور تاکنون انجام‌نشده است.
رئیس نظام روانشناسی از افزایش یافتن افراد نیازمند به مشاوره‌های روانی در کشور خبر داده و گفته است که قبل از شیوع کرونا تقریباً ۲۵ درصد مردم کشور نیاز به استفاده از خدمات روانشناسی داشته‌اند که این رقم هم‌اکنون به ۶۰ درصد افزایش‌یافته است
از سوی دیگر تاکنون تحقیق جامعی در سراسر کشور و در تمامی گروه‌ها مبتنی بر یک روش علمی درخصوص میزان شیوع اختلالات روانی در کشور صورت نگرفته و باید مشخص شود که در آمارهای وزارت بهداشت کدام گروه از اختلالات روانی محاسبه می‌شوند، زیرا اگر منظور از این اختلالات، بیماری‌های شدید باشد، نیاز است تا یک تیم تخصصی در کشور آموزش‌دیده و از طریق پژوهش‌های میدانی میزان شیوع را در کشور بررسی کنند.
این در حالی است که اگر اختلالات خفیف همچون حالت‌های افسردگی و غیره را نیز درنظر بگیرند، طبیعتاً نرخ شیوع بالاتر می‌شود. با توجه به مشاهدات عینی می‌توان متوجه شد که میزان بردباری اجتماعی مردم در ایران کاهش‌یافته و میزان استرس و فشارهای روحی و روانی در کشور افزایش داشته است و این وظیفه مسئولان حوزه سلامت به‌ویژه سلامت روان است که فکری اساسی برای این موضوع کنند در غیر اینصورت در سال‌های آینده با درصد بیشتری از افرادی که درگیر مشکلات روانی خفیف تا حاد هستند مواجه
خواهیم شد.
دیدگاه تان را بنویسید