دل‌نگرانی‌ها درباره آموزش آنلاین با اپلیکیشنی ناکارآمد
وقتی «شاد» برای همه در دسترس «نمی‌باشد»!
سعیده علیپور
آخرین روز بهمن ماه سال گذشته خبر شیوع ویروس کرونا در ایران موجی از نگرانی ایجاد کرد. خبری که بسیاری از مناسبات را تحت‌تأثیر خود قرار داد و برخی از فعالیت‌ها را به تعطیلی کشاند. مدارس از نخستین مراکزی بود که از روز سوم اسفند ماه تعطیل شد. مدارسی که در سال تحصیلی جاری حداقل برای تهرانی‌ها دستاورد چندانی نداشت. تعطیلی دو هفته‌ای به دلیل آلودگی هوا و چند روزه برای بارش برف در کنار تعطیلات طولانی شیوع ویروس کشنده کرونا، آموزش را بیش از پیش به حاشیه راند و طرح موضوع آموزش مجازی و آنلاین این نگرانی را ایجاد کرد که دانش‌آموزان کمتر برخوردار که به دلیل محرومیت تنها از طریق مدرسه می‌توانند به آموزش دسترسی داشته باشند، از این حداقل نیز محروم شوند.
کمی پس از روزهای نخست تعطیلی مدارس و گیجی ناشی از اخبار ناخوشایند شیوع کرونا در کشور، بر اغلب دست‌اندرکاران امر آموزش و والدین مسجل شد این تعطیلات طولانی‌تر از آنی است که بشود دست روی دست گذاشت و منتظر بازگشایی مدارس ماند.
آموزش از تلویزیون کامل نبود
هر کس از هر وسیله ارتباطی که داشت استفاده کرد. برخی اولیا با تماس تلفنی با معلمان و کسب راهنمایی از آنها خود به امر آموزش به فرزندانشان مبادرت کردند و برخی با روش آموزشی خود معلم فرزندانشان شدند. برخی از معلمان هم با راه‌اندازی گروه‌هایی در شبکه‌های مختلف مجازی شروع به آموزش به شیوه‌های مختلف کردند.
البته آموزش و پرورش هم خیلی زود وارد صحنه شد و با راه‌اندازی برنامه تلویزیونی در شبکه آموزش، 20 دقیقه در شبانه روز برای هر مقطع زمان برای آموزش اختصاص داد آن هم به صورت ناقص. چرا که به گفته خود وزیر آموزش و پرورش برای پوشش کل دروس نیاز به ۱۲ شبکه تلویزیونی است.
این در حالی است که به گفته بسیاری از منتقدان آموزش از طریق تلویزیون یک ارتباط تعاملی نیست و یک‌سویه است. به همین دلیل بسیاری از معلمان از ظرفیت‌های موجود استفاده کردند و به هر طریق ممکن آموزش را ادامه دادند. استفاده از اپلیکیشن‌های واتساپ و تلگرام در حالی از سوی معلمان مورد استفاده قرار می‌گرفت که برخی از این پیام‌رسان‌ها در کشور فیلتر هستند.
راه‌اندازی شاد
این روال کجدار و مریز ادامه داشت تا خبر ایجاد شبکه آموزشی دانش‌آموزان (شاد) روز ۲۱ فروردین اعلام شد. پیام‌رسانی در فضای مجازی که به صورت یکپارچه از سوی آموزش و پرورش ایران برای دانش‌آموزان و معلمان تهیه شده بود. بر این اساس مدیران مدارس موظف شدند تا با راه‌انداری کانال اختصاصی برای هر یک از کلاس‌های مدرسه خود در این پیام‌رسان، از معلمان بخواهند که دروس خود را از طریق این کانال به دانش‌آموزان منتقل و حتی از آنها آزمون بگیرند.
بر اساس آخرین آمار اعلام شده از سوی آموزش و پرورش تا سوم اردیبهشت ۱۱ میلیون و ۳۶ هزار و ۵۸۷ بار شبکه آموزش دانش‌آموزی(شاد) نصب و اطلاعات بیش از ۹ میلیون دانش‌آموز و ۵۸۵ هزار معلم در این اپلیکیشن ثبت شد؛ این موضوع حاکی از آن است که از جمعیت ۱۵ میلیون دانش‌آموزی کشور، تعداد زیادی از دانش‌آموزان هنوز نتوانستند به این اپلیکیشن دسترسی پیدا کنند.
عدم دسترسی به اینترنت و موبایل
جدای از اینکه این اپلیکیشن چقدر توانسته جای خالی مدرسه را برای دانش‌آموزان پر کند و آموزش در آن تا چه میزان به نحو درستی منتقل می‌شود، یکی از دغدغه‌های اصلی فعالان امر آموزش که از همان میانه اسفند ماه به آن اشاره شد، عدم دسترسی بسیاری از دانش‌آموزان به گوشی هوشمند و ابزارهای الکترونیک برای اتصال به این شبکه مجازی بود.
در حالی که در بسیاری از روستاهای مناطق محروم کشور مدارس کپری هنوز برپاست و کلاس‌ها میز و صندلی هم ندارند شاید دسترسی به اینترنت و تبلت و گوشی هوشمند تصوری خام به نظر برسد. مهدی شرفی، سرپرست مرکز برنامه‌ریزی و فناوری اطلاعات وزارت آموزش و پرورش اول اردیبهشت ماه گفت: «تاکنون ۷ میلیون دانش‌آموز امکان دسترسی یا پیوستن به کانال شاد را نداشته‌اند».
جمعیتی که تصور می‌شود اغلب آنها امکان دسترسی به ابزار ارتباطی جدید را ندارند. به همین دلیل پویش‌هایی برای جمع‌آوری تبلت و گوشی هوشمند برای این دسته از دانش‌آموزان برای دسترسی به کلاس‌های مجازی شکل گرفت. در همین باره آموزش و پرورش نیز از عموم مردم خواست تا در صورتی که گوشی و تبلت اضافه‌ای در خانه دارند آن را برای این گروه از دانش‌آموزان اختصاص دهند.
محمدرضا سیفی، مدیرکل دفتر توسعه عدالت آموزشی و آموزش عشایر آموزش و پرورش در همین باره به ایلنا گفته است: «ما مدام در حال بررسی هستیم تا بدانیم دقیقا چه تعداد از دانش‌آموزان به اینترنت دسترسی ندارند، چه تعداد گوشی هوشمند ندارند، یا اگر به عنوان مثال در یک خانواده که چهار دانش‌آموز وجود دارد، استفاده آنها از گوشی هوشمند باید به چه صورتی باشد و همچنین دریابیم که فراوانی گوشی‌های هوشمند قابل استفاده در سامانه شاد چه تعداد است؟
به گفته صاحبنظران کیفیت ضعیف اینترنت، ضعف در امنیت شبکه، نادیده گرفتن دانش‌آموزان «محروم» که تعدادی از آنان مشمول کمک هزینه و ناتوان در تامین هزینه تبلت و گوشی هستند و ... از مهم‌ترین معایب استفاده از نرم‌افزار «شاد» به عنوان یک راه آموزشی به شمار می‌رود
او همچنین گفت: «براساس سامانه سناد که سامانه ثبت‌نام دانش‌آموزان است، به این نتیجه رسیدیم که برخی مناطق پوشش اینترنت دارند، اما برخی گوشی موبایل هوشمندی که بتوانند نرم‌افزار شاد را روی آن نصب کنند، ندارند. از این رو تصمیم گرفتیم طی یک پویش، اقدام به جمع‌آوری موبایل‌های هوشمند برای دانش‌آموزان مناطق محروم کنیم».
در این میان البته، برخی از دانش‌آموزان مثل دانش‌آموزان عشایر حتی به برق هم دسترسی ندارند و نمی‌توان انتظار داشت که بتوانند از اینترنت وگوشی هوشمند نیز بهره‌ای ببرند. در همین راستا وزیر آموزش و پرورش اعلام کرد که در مناطقی که به اینترنت یا ابزار استفاده از شبکه شاد دسترسی ندارند علاوه بر ارسال بسته‌های آموزشی و ارتباط تلفنی، معلمان با حفظ فاصله‌گذاری اجتماعی مشغول رفع اشکال دانش‌آموزان هستند.
شبکه شاد و نقاط ضعف
در حالی که برخی دانش‌آموزان به دلیل کمبود امکانات در تهیه وسایل لازم برای پیوستن به شبکه‌های مجازی و برخی به دلایل خودخواسته از شبکه شاد استفاده نمی‌کنند، برخی از کاربران این پیام‌رسان نیز چندان از آن راضی نیستند و مشکلات فراوانی را در استفاده از این اپلیکیشن ایرانی مطرح می‌کنند.
یکی از معلمان مدارس روستایی خراسان شمالی در این باره گفت: «مطالب در برنامه شاد، به سختی بارگذاری می‌شود و بسیار کند است، در این مدت من و خانواده‌ها را کلافه کرده است».
او گفت: «دانش‌آموزان و اولیا هم گلایه‌مند هستند که مطالب بارگذاری شده، در این برنامه قابل دریافت نیست. مطلبی را برای دانش‌آموزان در برنامه شاد، بارگذاری کردم، اما این مطلب تا دو روز، توسط دانش‌آموزان دریافت نشده بود». یکی دیگر از معلمان هم در این باره به ایرنا گفت: «شبکه شاد، به لحاظ فنی مشکل دارد اما ما مکلف هستیم در این فضا، آموزش را ادامه دهیم. در ارسال مطالب و بارگذاری، با مشکلات زیادی مواجه و بالاخره مجبور شدم آموزش را در پیام‌رسان‌های دیگر ادامه دهم».
این در حالی است به استان‌ها بخشنامه شده که عضویت و استفاده از شبکه شاد اجباری است و معلمان نباید از پیام‌رسان‌های تایید نشده آموزش و پرورش استفاده کنند.
مشکلات آموزش مجازی در ایران
به گفته صاحبنظران کیفیت ضعیف اینترنت، ضعف در امنیت شبکه و هراس مخاطبان از لو رفتن اطلاعات تلفن همراه، استفاده کودکان از گوشی همراه والدین، نادیده گرفتن دانش‌آموزان «محروم» که تعدادی از آنان مشمول کمک هزینه تغذیه هستند و ناتوان در تامین هزینه تبلت و گوشی، درگیری خانواده‌ها برای جبران آموزش حضوری و ... از مهم‌ترین معایب استفاده از نرم‌افزار شاد به عنوان یک راه آموزشی به شمار می‌رود.
یکی از معلمان مدارس روستایی خراسان شمالی: «مطالب در برنامه شاد، به سختی بارگذاری می‌شود و بسیار کند است، در این مدت من و خانواده‌ها را کلافه کرده است»
در همین باره محمدمهدی زاهدی، رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی نیز با بیان اینکه نیاید آموزش و پرورش اجباری در استفاده از آموزش مجازی داشته باشد، گفت: «در حالی که باید آموزش مجازی جدی گرفته شود نباید فراموش کرد که آموزش اینترنتی مسائل متعددی دارد؛ نخست آنکه باید مباحث فنی آن دیده شود.
زیرساخت‌ها فراهم باشد. امنیت شبکه مسئله بعدی است و اگر درست کار نکنیم آن سامانه تبدیل به ضد خودش می‌شود. در کنار اینها باید به این سوال‌ها پاسخ داد که آیا آموزش لازم برای بهره‌گیری مناسب به معلم و دانش‌آموز داده شده است یا خیر و آیا خانواده‌ها آمادگی استفاده دارند؟ آیا اینترنت پرسرعت وجود دارد؟ آیا تلفن هوشمند و کامپیوتر در اختیار دارند؟ بعید است بتوان در کوتاه مدت همه این امکانات را فراهم کرد».
دیدگاه تان را بنویسید