نتایج ناملموس زیر سایه حواشی دیپلماتیک

طهمورث حسینی

ایران و پاکستان سه ماه بعد از تنش مرزی به وجود آمده بین دو کشور، در بالاترین سطوح سیاسی دیدارهایی را برنامه‌ریزی کردند و ابراهیم رئیسی اولین سفر خارجی خود در سال جاری را به کشور پاکستان انجام داد.

سفرهای خارجی رئیس‌جمهور از ابتدای حضور در پاستور بدون جنجال و چالش نبوده و این سفر نیز حواشی خاص خود را به دنبال داشت.

در سفر ابراهیم رئیسی به پاکستان تصمیمات جدید و اظهارات قاطعی درباره وظیفه دولت پاکستان برای کنترل مرز به چشم نمی‌خورد. در بیانیه پایانی این سفر در بندی اعلام شد که مرز مشترک پاکستان و ایران باید «مرز صلح و دوستی» باشد. تاکیداتی از این دست در تمام سال‌های روابط تهران و اسلام‌آباد وجود داشته اما شدت حوادث مرزی و جان باختن جوانان مرزبان کشور نیز شدت بیشتری یافته است

سفرهایی با چاشنی حاشیه

داستان حواشی سفرهای ابراهیم رئیسی از بهمن 1400 و سفر به مسکو آغاز شده و تا امروز ادامه دارد. نیامدن پوتین در مراسم استقبال، انتخاب عجیب میزی 6 متری با نگه داشتن حداکثر فاصله با مهمان خود، بیان جملات عجیبی چون «در خدمت شما هستم» از زبان رئیس‌جمهور، عکس‌های نماز خواندن رئیس‌جمهور در سفرهای مختلف، حاشیه‌های سفر به آمریکا و ... بخشی از حواشی غیردیپلماتیک و خودساخته دولت سیزدهم است.

این حواشی در سفر به پاکستان هم ادامه پیدا کرد. شهباز شریف، نخست وزیر پاکستان هم در اقدامی عجیب به استقبال ابراهیم رئیسی در بدو ورود به خاک این کشور نیامد. رئیس‌جمهور و  اعضای هیات همراه او در بدو ورود در پایگاه هوایی نورخان، از سوی ریاض حسین پیرزاده، وزیر فدرال مسکن دولت پاکستان‌، رضا امیری مقدم، سفیر جمهوری اسلامی ایران در پاکستان و جمعی از مسئولان سیاسی و نظامی کشور میزبان مورد استقبال قرار گرفتند. نیامدن نخست وزیر پاکستان در مراسم استقبال مورد انتقاد جدی قرار گرفت. 

عبدالرضا داوری، فعال رسانه‌ای اصولگرا، درباره رفتار طرف پاکستانی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «در سفر امروز رئیسی به پاکستان، پیرزاده، وزیر مسکن پاکستان در فرودگاه به استقبال رئیسی رفت. در سفر سال ۹۵ حسن روحانی به پاکستان، نواز شریف، نخست وزیر پاکستان در فرودگاه به استقبال او رفت و ممنون حسین، رئیس جمهور پاکستان هم برای بدرقه روحانی به فرودگاه رفت.» 

با این حال، برخی مقامات وزارت خارجه فاصله طولانی فرودگاه تا محل انجام دیدار رسمی را علت این مساله عنوان کردند.

از دیگر حواشی این سفر غیبت آجودان رئیس جمهور بود. در تصاویر به ثبت رسیده مراسم استقبال شهباز شریف نخست وزیر این کشور، فرد نظامی که باید پشت سر رئیس‌جمهور باشد، دیده نمی‌شود درحالیکه پشت سر مقام پاکستانی آجودان ایستاده است. توضیحی درباره این اتفاق هرگز از مقامات داده نشد. 

روزنامه خراسان در گزارشی نوشت که «آجودانی یک پروتکل در سراسر دنیاست و بیشتر کشورهای دنیا آجودان دارند. مطابق ابلاغیه ستاد کل نیروهای مسلح،« فریار» یا آجودان رئیس جمهور یکی از کارکنان نظامی است که با حفظ سمت به عنوان همراه نظامی مقام ریاست جمهوری، ایشان را همراهی می‌کند و اصولا در هر مراسمی که تشریفات نظامی باشد آجودان هم باید باشد.»

سفر ابراهیم رئیسی به پاکستان بعد از تنش میان ایران و اسرائیل پیام‌های دیپلماتیک متفاوتی می‌تواند داشته باشد. ایران تلاش دارد نشان دهد همه چیز در منطقه عادی است. با این حال چگونگی گسترش مبادلات اقتصادی، سرنوشت مبهم خط لوله پاکستان به تهران و از همه مهمتر امنیت مرزهای ایران مسائلی است که ماه‌های آینده میزان اثربخشی این سفر را مشخص می‌کند

تنش‌های بالای مرزی و بیان عباراتی کلی

مرز ایران و پاکستان در سال‌های اخیر تنش‌های فراوانی را پشت سر گذاشته اما در ماه‌های اخیر این تنش‌ها در اوج خود بوده است. سه ماه پیش ایران حملات پهپادی را در خاک پاکستان علیه برخی گروه‌های تروریستی انجام داد که با واکنش سریع و متقابل این کشور مواجه شد.

ایران حملات خود را در منطقه سبزکوه در ایالت بلوچستان پاکستان و در پاسخ به عملیات نظامی گروه جیش‌العدل انجام داد که به گفته اسلام‌آباد، ۲ کودک بر اثر این حمله موشکی جان خود را از دست دادند.

پاکستان نیز در مقابل به سراوان در سیستان و بلوچستان ایران حمله کرد و گفت گروه بلوچ مخالف اسلام‌آباد را هدف قرار داده که ۱۰ نفر از جمله ۴ کودک جان باختند.

این حملات متقابل برای مدت کوتاهی روابط دو کشور را دچار تنش کرد. البته مرزبانان ایران سال‌هاست که قربانی تجاوز گروه‌های مختلف مسلح مستقر در خاک پاکستان هستند. در آخرین نمونه در 16 فروردین ماه امسال این گروه‌ها در حملات مسلحانه همزمان به مقرهای سپاه پاسداران و نیروی انتظامی در شهرهای راسک و چابهار در استان سیستان و بلوچستان 11 نفر از نیروهای مسلح جان باختند  و ۱۰ نفر دیگر مجروح شدند. البته در این نزاع خونین، حدود 19 نفر از گروهک‌ مسلح نیز کشته شدند.

این گروه با صدور بیانیه‌ای گفته بود که به صورت همزمان به ۶ نقطه نظامی حکومتی شامل مقر دریابانی فراجا، کلانتری ۱۱ و مرکز آگاهی فراجا در چابهار، ستاد فرماندهی سپاه چابهار، سپاه ناحیه راسک و پایگاه محلی سپاه پاسداراران در جاده سرباز-راسک حمله کرده‌ است.

پیش از این و در ۲۴ آذرماه سال گذشته افراد گروه  با حمله به یک پاسگاه دیگر در شهر راسک موجب جان باختن  ۱۱ مرزبان نیروی انتظامی و مجروح شدن 6 نفر دیگر شدند.

با این حال در سفر ابراهیم رئیسی به پاکستان تصمیمات جدید و اظهارات قاطعی درباره وظیفه دولت پاکستان برای کنترل مرز به چشم نمی‌خورد. در بیانیه پایانی این سفر در بندی اعلام شد که مرز مشترک پاکستان و ایران باید «مرز صلح و دوستی» باشد و دو طرف بر اهمیت همکاری منظم و تبادل نظر بین مقامات سیاسی، نظامی و امنیتی دو کشور برای مقابله با تهدیداتی مانند تروریسم، قاچاق مواد مخدر، قاچاق انسان، گروگان‌گیری، پولشویی و آدم‌ربایی تأکید کردند.

تاکیداتی از این دست در تمام سال‌های روابط تهران و اسلام‌آباد وجود داشته و در حالی‌که از سال 2021 سطح روابط دو کشور در عالی‌ترین شکل ممکن بوده؛ اما شدت حوادث مرزی و جان باختن جوانان مرزبان کشور نیز شدت بیشتری یافته است. 

بانوی اول در رسانه‌های پاکستان

از دیگر حواشی سفر رئیس‌جمهور به پاکستان، ‌حضور جمیله علم الهدی، همسر ابراهیم رئیسی با او بود. علم الهدی در این سفر به دانشگاه اقتصاد لاهور نیز رفت به گفت: «رهبری دو کشور باید روابط دوجانبه را برای مقابله با تحولات منطقه‌ای و جهانی و تهدید مشترک تروریسم تقویت کنند.» او تاکید کرد که ایران و پاکستان دوستان خوبی هستند.

رسانه‌های پاکستان از او به عنوان بانوی اول ایران یاد کردند. عبارتی که یادآور جنجال‌های فراوان سال گذشته بر سر این عبارت است.

 سفری با پیام دیپلماتیک و دستاوردهای نامعلوم

سفر ابراهیم رئیسی به پاکستان بعد از تنش میان ایران و اسرائیل پیام‌های دیپلماتیک متفاوتی می‌تواند داشته باشد. ایران تلاش دارد نشان دهد همه چیز در منطقه عادی است و حتی خیال متحدان سنتی خود را نیز از افزایش نیافتن تنش‌ها راحت کند. 

با این حال چگونگی گسترش مبادلات اقتصادی، سرنوشت مبهم خط لوله پاکستان به تهران و از همه مهمتر امنیت مرزهای ایران مسائلی است که ماه‌های آینده میزان اثربخشی این سفر را مشخص می‌کند.