ایده برجامی فشار به غرب با اهرم «انرژی» شکست خورده است
«زمستان سخت» اروپا و چهار فصل سخت‌تر ما!
محبوبه ولی
احتمالا اگر بحران مالی که سال 2009 در منطقه یورو پیدا شد و کشورهای اروپایی را درگیر خود کرد، امروز و در میانه کشمکش بر سر برجام رخ می‌داد، هشتک «بی‌پولی سخت» را هم شاهد بودیم؛ چراکه این روزها همه چیز «سخت» می‌گذرد! مثلا ایران تحت «تحریم سخت» است در حالی که می‌خواهد «انتقام سخت» بگیرد و منتظر است تا اروپا با «زمستان سخت» متنبه شود!
اروپا پارسال هم زمستان سختی داشت اما امسال اوضاع بدتر است؛ تا جایی که خیابان‌های اروپایی شاهد اعتراضات مردمی به افزایش بهای انرژی هستند و دولتمردان اروپایی در رفت و آمدهای فشرده به قطر، آفریقا، آمریکا و هر کشور دیگری که بتواند کسری انرژی و به طور اخص گاز در اروپا را جبران کند.
ایران اما مقصد هیچ یک از این رفت و آمدهای اروپایی نیست؛ در حالی که دومین دارنده ذخایر گاز جهان است! از همان سال گذشته، مقامات ایران از زمستان‌های سخت به عنوان پاشنه آشیل اروپا و نقطه ضعف آن برای احیای برجام با تسلیم در برابر خواسته‌های ایران یاد کردند اما زمستان 2021 گذشت و چنین نشد.
صدای پای زمستان 2022 در حالی به گوش می‌رسد که امسال مسکو شیر گاز را به روی اروپا بسته و کمبود انرژی، اروپا را تحت فشار بیشتری گذاشته است. از این رو موضوع نیاز اروپا به گاز ایران بیش از پیش و با قطعیت بیشتری از سوی دولتمردان ایرانی مطرح می‌شود.
محمد مرندی، مشاور ارشد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران در وین دو روز پیش در صفحه توئیتری خود با تاکید بر اینکه ایران ابهامات و خلاهای متن پیش‌نویس توافق را نمی‌پذیرد، نوشت: «زمستان نزدیک است و اتحادیه اروپا با بحران انرژی فلج‌کننده مواجه است.»
وی در ابتدای توئیت خود جمله قابل‌توجه‌تری داشت؛ او نوشته بود: «ایران صبور خواهد بود.» ترکیب این دو، یعنی تحمیل صبوری به ایرانی که چندین سال است تحت شدیدترین تحریم‌هاست و صحبت از زمستانی که دولتمردان اروپایی ماه‌هاست در تدارک برنامه‌ریزی برای عبور از آن هستند، ترکیب ناهمگونی است.
این نمد کلاهی برای برجام نمی‌شود
محمدعلی نمازی، فعال سیاسی و عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران دیروز در گفت‌وگویی با بیان اینکه دولت، تاخیر در توافق را به نفع ایران می‌داند، گفته است: «نکته‌ای که مانع تصمیم دولت درباره برجام شده این است که گمان می‌کند با توجه به پیش‌رو بودن سرمای سخت برای اروپا، ایران می‌تواند از این اهرم فشار استفاده کند و امتیاز بیشتری از آمریکا بگیرد و در نهایت توافق بهتری صورت بگیرد.»
مسئله اصلی اما این است که آیا واقعا از این نمد (زمستان سخت اروپا) کلاهی برای برجام درست می‌شود؟ ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه ایران دیروز در نشست خبری خود پس از اظهار امیدواری نسبت به شکل‌گیری توافق میان ایران و 1+5، تاکید کرده که ایران محدودیتی در تامین انرژی مورد نیاز کشورهای دنیا و اروپا ندارد.
اظهارات او اما در حالی است که همین دیروز در حالی که کنعانی از عدم محدودیت ایران برای تامین انرژی جهان سخن می‌گفت، دبیر انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی ایران طی گفت‌وگویی خبر داد که «صنعت پتروشیمی با قیمت‌های جهانی سال گذشته، ۶۸۲ میلیون دلار یا ۱۶ هزار میلیارد تومان از محل قطعی گاز زیان یا عدم‌النفع داشته است.» همزمان که اصولگرایان و دولت مکرر دست روی «زمستان سخت» اروپا و تاثیرش روی احیای برجام می‌گذارند، تحلیلگران و کارشناسان پیوسته با شرح دلایل و عوامل گوناگون تصریح می‌کنند که در صورت احیای برجام و رفع تحریم‌ها نیز ایران امکان انتقال گاز به اروپا را ندارد؛ به ویژه که اروپا برای زمستان خود بیش از هر انرژی دیگری محتاج گاز است.
عدم اعتماد اروپا به ایران عاملی است که مانع سرمایه‌گذاری در حوزه گاز و انرژی ایران خواهد شد. 14 سال پیش وقتی موضوع خط لوله نابوکو مطرح شد، اروپا خواست که ایران از این پروژه کنار گذاشته شود
از بی‌اعتمادی اروپا تا رقبای سرسخت
مهمترین موانعی که بر سر این راه مطرح می‌شود، نبود زیرساخت‌های لازم برای انتقال گاز به اروپاست. ایران خطوط انتقال گاز به اروپا را ندارد، تکنولوژی گران LNG برای مایع‌سازی گاز را هم ندارد.
از سوی دیگر ایران در تامین گاز مورد نیاز خود نیز با مشکل مواجه است. از حدود 256 میلیارد متر مکعب گازی که سالانه تولید می‌شود، 240 میلیارد آن صرف صنایع و مصارف داخلی می‌شود و تنها 17 میلیارد متر مکعب آن صادر می‌شود. مقصد صادرات این مقدار نیز دو بازار محدود عراق و ترکیه بود که قطع صدور مقطعی گاز به این دو کشور باعث شد تا تمایل این دو نیز نسبت به خرید گاز از ایران کمتر شده و به سوی منابع صادرکننده باثبات‌تر مانند قطر بروند.
مسئله دیگر عدم اعتماد اروپا به ایران است. این عدم اعتماد عاملی است که مانع سرمایه‌گذاری در حوزه گاز و انرژی ایران خواهد شد. 14 سال پیش وقتی موضوع خط لوله نابوکو مطرح شد، اروپا خواست که ایران از این پروژه کنار گذاشته شود. اتفاقا هدف اصلی نابوکو کاهش وابستگی منابع تامین انرژی اروپا به روسیه بود. قرار بود که این خط لوله گاز طبیعی را از منابع دریای خبر از طریق آذربایجان، گرجستان، ترکیه، بلغارستان، رومانی، مجارستان و اتریش منتقل کند.
اکبر ترکان، معاون وزیر نفت آن زمان گفت که «بعضی اعضای اتحادیه اروپا اعلام کرده‌اند که به گاز ایران نیازی ندارند و به لحاظ مسائل سیاسی خواستند ایران را حذف کنند.»
آیا از این نمد (زمستان سخت اروپا) کلاهی برای برجام درست می‌شود؟ ناصر کنعانی، دیروز گفت که ایران محدودیتی در تامین انرژی مورد نیاز جهان ندارد. همزمان اما خبر آمده که صنعت پتروشیمی سال گذشته، ۶۸۲ میلیون دلار از محل قطعی گاز زیان دیده است!
ایران خط لوله پارس را برای انتقال گاز به اروپا جایگزین نابوکو کرد. خط لوله پارس قرار بود سالانه 37 میلیارد مترمکعب گاز را به سوئیس، اتریش، آلمان، فرانسه و ایتالیا منتقل کند، تحریم و عدم سرمایه‌گذاری اما موجب شده این پروژه در تمام این سال‌ها معطل بماند.
باز کردن راه گاز از ایران به سوی اروپا نیازمند سرمایه‌گذاری‌های هنگفت است که ناامنی اقتصادی ایران اجازه ورود این سرمایه‌گذاری‌ها را نیز نخواهد داد. بر فرض نبودن این موانع نیز پروژه درازمدتی است که دردی از نیاز عاجل امروز اروپا به برجام را دوا نخواهد کرد.
مانع بزرگ دیگر بر سر راه ناجی شدن گاز ایران برای زمستان‌های سخت اروپا، رقبای بزرگ منطقه‌ای و در رأس آنها روسیه است. مسکو اجازه نخواهد داد که دومین دارنده ذخایر گاز جهان، انحصار روس‌ها در صادرات گاز به اروپا را بشکند. ترکیه، آذربایجان، عربستان، اسرائیل و رقبای سیاسی و اقتصادی دیگر نیز سنگ‌اندازی‌های خود را خواهند داشت.
شرایط ایران اما نشانی از این ندارد که در برابر این سنگ‌اندازی‌ها توان و آمادگی سیاسی، اقتصادی و زیرساختی لازم را داشته باشد. بنابراین باید گفت که هشتک «زمستان سخت» صرفا یک خام‌اندیشی است که صرفا در بهترین حالت مصرف داخلی خواهد داشت؛ آن هم برای طیفی خاص.
در واقعیت اما با معطل نگه داشتن برجام این مردم ایران هستند که نه تنها زمستان سخت، بلکه چهار فصل‌های سخت را پشت سر می‌گذارند!
دیدگاه تان را بنویسید